Ένα τσούρμο αγόρια και κορίτσια με φωνές, τραγούδια και την αθωότητα της νιότης τους τρέχουν χαρούμενα στο χωριό. Τρέχουν για να φτάσουν στο δέντρο που δεσπόζει στο κέντρο του χωριού. Στο δέντρο που σε λίγη ώρα θα σηκώσει πάνω του χιλιάδες ανείπωτες λέξεις, τρυφερές σκέψεις και τα πρώτα σκιρτήματα του έρωτα.
Εκεί τα αγόρια δένουν ένα χοντρό σχοινί και φτιάχνουν μια κούνια. Τα κορίτσια κάθονται στην κούνια και αιωρούνται. Το κάθε αγόρι κουνάει το κορίτσι που θέλει να προσεγγίσει, απαγγέλοντάς της αυτοσχέδιους στίχους. Είναι η στιγμή εκείνη που τα συναισθήματα εκφράζονται με έναν μοναδικό τρόπο.
Έθιμο πανάρχαιο και διεθνές από την Ινδία και τη Ρωσία μέχρι τη Γαλλία, από το Ιράν και τη νότια Ασία στη βόρεια Ευρώπη, στα Βαλκάνια και στην Ελλάδα, το έθιμο της Κούνιας αλλάζει και αποκτά τις ιδιαιτερότητες του κάθε τόπου.
Στη Νάξο και συγκεκριμένα στην Κωμιακή, το έθιμο ήταν τελετουργικό μέρος των γιορτών της άνοιξης. Άρχιζε με τις αναστάσιμες καμπάνες και πολύ παλιότερα κρατούσε μέχρι της Αναλήψεως. Στα νεότερα χρόνια συνηθίζεται να γίνεται τη Δευτέρα του Πάσχα.
Δευτέρα του Πάσχα 2024 στην Κωμιακή η αναβίωση του εθίμου της κούνιας
Στις γιορτές της κούνιας έπαιρναν μέρος μικροί και μεγάλοι. Είτε κρεμούσαν ένα χοντρό σχοινί από ένα ψηλό δέντρο, είτε έβαζαν ένα δοκάρι από δώμα σε δώμα στα σοκάκια και σε αυτό ετοίμαζαν την κούνια. Αυτό γινόταν σε κάθε γειτονιά και συνοδευόταν από αυτοσχέδια στιχάκια και τραγούδια.
Μέσα στην κούνια κάθεται
μια άσπρη περιστέρα
κι απλώνει τσι φτερού(γ)ιες τση
για να μας κάνει αέρα.
*******
Κουνήσου και υλίσου
να πέσει τ’ άθι σου
να μαραθεί η καρδιά σου
και τ’ αχειλάκι σου.
Πιάσανε το κουνόσκοινο
χέρια μαλαματένια,
δαχτύλια κοντυλόσυρτα
και νύχια φιλντισένια.
*****
Άρχισε γλώσσα μ’ άρχισε
να τσι παινέσεις όλες
τσι κόκκινες γαρυφαλιές
και τσ’ ασημένιες βιόλες.
*****
Το ένα, δυο, τρία
και τ’ άλλο τέσσερα
ζωή που την περνούμε
εμείς τα λεύτερα.
Τα τραγούδια που ακούγονταν άλλοτε ήταν ερωτικά και άλλοτε πεισματικά.
Τραγούδησε γλυκά – γλυκά
ν΄ακούσω τη λαλιά σου
να πεταχτώ ωσάν αητός
νάρθω στην αγκαλιά σου.
Το επόμενο είναι από τα πεισματικά:
Πείσματα και πεισματικά
εμένα μη μου κάνεις
γιατί είμ’ ελεύθερο πουλί
και φεύγω και με χάνεις.
Αργά το απόγευμα τέλειωνε το κούνημα. Τότε όλοι τραγουδούσαν και για αυτόν που έφτιαξε την κούνια:
Σίδερο νάναι το σκοινί
και το δοκάρι ατσάλι
και κείνος που την ήκαμε
να ζει να κάμει κι άλλη.
Το ίδιο έθιμο, που είναι γνωστό με το όνομα «αιώρα», στην αρχαία Αθήνα συνοδευόταν με ρυθμικό τελετουργικό άσμα, αποκαλούμενο «αλήτις».
Τελούνταν στις Χόες, τη δεύτερη μέρα των Ανθεστηρίων, τις ανοιξιάτικες γιορτές προς τιμήν του Διονύσου. Οι συχνές απεικονίσεις της αιώρας σε μελανόμορφα και ερυθρόμορφα αγγεία είναι ενδεικτικές της κεντρικής και σημαντικής θέσης που κατείχε στις αθηναϊκές διονυσιακές γιορτές.
Την τελετουργία της αιώρας εξηγεί ένας μύθος, η απελπισία της Ηριγόνης. Όταν βρήκε τον πατέρα της, τον βασιλιά Ικάριο, που είχε πρώτος υποδεχθεί τον Διόνυσο στην Αθήνα, νεκρό από μεθυσμένους βοσκούς, κρεμάστηκε, αιωρούμενη σε ένα δέντρο.
Χίλια χρόνια πριν από τα αθηναϊκά Ανθεστήρια, το ειδώλιο που βρέθηκε στον κρητο-μυκηναϊκό τάφο της Αγίας Τριάδας, χρονολογημένο στον 15ο αιώνα π.Χ., μας φέρνει το ίδιο μήνυμα.
Βάσει αρχαιολογικών δεδομένων δεν είναι δυνατόν να προσδιορίσουμε αν το ειδώλιο απεικονίζει θνητή ή θεότητα. Είναι όμως σαφές ότι το θηλυκό ον που αιωρείται ανάμεσα σε δυο πεσσούς, που στην κορυφή του καθενός επικάθονται πουλιά, έχει χαρακτήρα συνδεδεμένο με τελετουργίες της Άνοιξης, ανάλογες και σχετικές με αυτές των κρητικών και των μυκηναϊκών τοιχογραφιών.
Από την μυκηναϊκή εποχή στα χωριά της Ινδίας και από τα Ανθεστήρια στην αρχαία Αθήνα μέχρι το δέντρο της Νάξου, η Κούνια αποτελούσε και αποτελεί μια τελετουργία για την Άνοιξη, για την εποχή που η φύση οργιάζει, για τον έρωτα που ανθεί, για την αγάπη που αιωρείται σαν αστερόσκονη, για τη ζωή που πάντα βρίσκει τον τρόπο να μας χαμογελά πλατιά.
Κική Μαργαρίτη
my naxos free press | Τεύχος: 33
Πηγές:
*«Αρχαιολογία και Τέχνες», Τεύχος 111, Anna Papamanoli Guest, αρχαιολόγος-εθνολόγος
* Εφημερίδα Κορωνίδα, αριθμός φύλλου 2, Μάιος-Ιούνιος 2001
* MAΡΙΑ ΜΙΧΑΗΛ ΔΕΔΕ «Γιορτές, έθιμα και τα τραγούδια τους» σελ. 109
* Εφημερίδα Ναξιακό Μέλλον
Ακολουθήστε το naxostimes.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
2 Comments