Για αρκετές γενιές στο παρελθόν, ο ρόλος του πατέρα είχε παραγκωνιστεί, παύοντας να αποτελεί την πρωταρχική πηγή υγείας και ευημερίας των παιδιών του, για να μετατραπεί σε πολλές περιπτώσεις σε κάτι επιφανειακό. Οι μελέτες, ωστόσο, δείχνουν ότι οι σημερινοί πατέρες φροντίζουν περισσότερο τα παιδιά τους απ’ ότι σε προηγούμενες γενιές. Όσο θετικά όμως και αν είναι τα στοιχεία αυτά, η αύξηση της ουσιαστικής συμμετοχής του πατέρα στην ανατροφή των παιδιών προχωράει αργά.
Τί χάνουν όμως τα παιδιά όταν ο πατέρας τους είναι απών, απόμακρος ή μονίμως απασχολημένος;
Η ενεργός συμμετοχή του πατέρα στην ανατροφή των παιδιών είναι εξαιρετικά σημαντική. Ένας πατέρας μπορεί να επηρεάσει τα παιδιά έτσι όπως δεν μπορεί να το κάνει η μητέρα, ειδικότερα σε τομείς όπως οι σχέσεις με τους συνομηλίκους και οι επιδόσεις στο σχολείο. Μελετητές αναφέρουν ότι στην περίπτωση που ο πατέρας απουσιάζει, τα αγόρια δυσκολεύονται να αποκτήσουν αυτοέλεγχο και ανοχή όταν ματαιώνονται, ενώ από την άλλη τα κορίτσια των οποίων οι πατέρες είναι παρόντες, έχουν λιγότερες πιθανότητες να επιδοθούν σε πρόωρη σεξουαλική δραστηριότητα και περισσότερες πιθανότητες να συνάψουν υγιείς διαπροσωπικές σχέσεις στο μέλλον.
Πολλοί ερευνητές υποστηρίζουν ότι η επίδραση του πατέρα επιτυγχάνεται μέσα από το παιχνίδι. Το στυλ του παιχνιδιού που υιοθετούν οι πατέρες είναι συνήθως πιο σωματικό και περισσότερο συναρπαστικό από την αντίστοιχη αλληλεπίδραση των μητέρων. Στην παιδική ηλικία, για παράδειγμα, το παιχνίδι τους μπορεί να προκαλέσει πολλά και διαφορετικά συναισθήματα, ξεκινώντας από παιχνίδια που προκαλούν ελάχιστο ενδιαφέρον μέχρι δραστηριότητες που συναρπάζουν, όταν η μητέρες τείνουν να διατηρούν το παιχνίδι και τα συναισθήματα των παιδιών τους σε ισορροπία. Τα παιχνίδια αυτά βοηθούν το παιδί να ελέγχει τον φόβο του, ενώ ταυτόχρονα το διασκεδάζουν και το ευχαριστούν. Επίσης με αυτόν τον τρόπο το παιδί μαθαίνει να ανταποκρίνεται στα επικοινωνιακά σήματα του πατέρα. Για παράδειγμα το γαργάλημα και το στρίγκλισμα κάνουν τον πατέρα να συνεχίσει το παιχνίδι ενώ όταν ο μπαμπάς λέει «Εντάξει, φτάνει για τώρα», το παιδί μαθαίνει τον τρόπο να επανέρχεται στην φυσιολογική κατάσταση και να ηρεμεί μετά την έκσταση του παιχνιδιού. Οι δεξιότητες αυτές είναι ιδιαίτερα χρήσιμες όταν το παιδί βγει στον έξω κόσμο καθώς μαθαίνει πώς να ρυθμίζει τα συναισθήματά του έτσι ώστε να κάνει ένα διασκεδαστικό παιχνίδι με τους συνομηλίκους του.
Εξίσου σημαντικό, όπως ακριβώς και στην περίπτωση της μητέρας, είναι ο πατέρας να αποφεύγει τις επικρίσεις, την ταπείνωση και την αδιακρισία στα παιδιά του ή να κατευθύνει το παιχνίδι τους με εξουσιαστικό και παρεμβατικό τρόπο. Αποδεδειγμένα, παιδιά που τα πηγαίνουν καλύτερα στις σχέσεις τους με τους συνομηλίκους και στις σχολικές τους επιδόσεις είναι εκείνα των οποίων οι πατέρες αναγνωρίζουν τα συναισθήματά τους και επικροτούν τα επιτεύγματά τους. Αυτοί οι πατέρες δεν απορρίπτουν ούτε κατακρίνουν τα αρνητικά συναισθήματα των παιδιών τους αλλά αντίθετα «μπαίνουν στα παπούτσια τους» τους. Είναι οι πατέρες που χρησιμοποιούν την ενθάρρυνση και τον έπαινο («Αυτός είσαι!», «Ήμουν σίγουρος ότι θα τα κατάφερνες!») ώστε τα παιδιά να χτίσουν θετική εικόνα για τον εαυτό τους, προλαμβάνοντας την εμφάνιση επιθετικών ή παραβατικών συμπεριφορών.
Πώς οι πατέρες μπορούν να ενισχύσουν τους συναισθηματικούς δεσμούς με το παιδί τους;
Ποιος από τους δύο γονείς θα κάνει μπάνιο το μωρό; Ποιος θα διαβάσει το παραμύθι στο παιδί ; Ποιος θα το πάει στις δραστηριότητές του; Μπορεί να πρόκειται για συνήθη θέματα που οι γονείς καλούνται να αντιμετωπίσουν καθημερινά αλλά η εμπλοκή του πατέρα είναι σημαντική καθώς ο συναισθηματικός δεσμός ενισχύεται μέσα από τη δόμηση της καθημερινότητας και τις επιλογές που κάνει με βάση την διάθεσή του να αφιερώσει χρόνο στο παιδί.
Ασχοληθείτε με την φροντίδα του παιδιού ήδη από την περίοδο της εγκυμοσύνης
Η συμμετοχή του πατέρα στα μαθήματα προετοιμασίας για τον τοκετό όσο και η παρουσία του τη στιγμή της γέννησης είναι καθοριστική τόσο για την μητέρα όσο και για το βρέφος. Η εμπλοκή του πατέρα εξοικειώνει το βρέφος με τη φωνή, τη φυσιογνωμία και τη μυρωδιά του ενώ συνδέει την παρουσία του με την παρηγοριά και την ασφάλεια. Ακόμη και στην περίοδο του θηλασμού που ο δεσμός μητέρας-βρέφους φαντάζει άρρηκτος, ο πατέρας μπορεί να συμβάλει αναλαμβάνοντας το μπάνιο του, την αλλαγή της πάνας, το νανούρισμα ή τις βόλτες μέσα στο σπίτι. Οι μητέρες δεν θα πρέπει να επικρίνουν την ποιότητα της παρεχόμενης φροντίδας. Αντίθετα θα πρέπει διακριτικά να προσφέρουν την εμπειρία τους έτσι ώστε να καλλιεργήσει ο πατέρας το δικό του στυλ στην φροντίδα του παιδιού.
Διατηρείτε επαφή με τις καθημερινές του ανάγκες
Ένας «εμπλεκόμενος» πατέρας είναι εκείνος που αφιερώνει χρόνο στα παιδιά του, στο καθένα ξεχωριστά και δημιουργεί μαζί τους σχέση ανάλογα με την ηλικία τους. Ακόμη και όταν δεν βρίσκει χρόνο για τα παιδιά πάντα υπάρχουν τέτοιες ευκαιρίες: στη διαδρομή μέχρι τις δραστηριότητες, στις μικροδουλειές του σπιτιού πχ. στην ετοιμασία του φαγητού, στο καθάρισμα, στο πότισμα των λουλουδιών, στις μικροεπισκευές. Επίσης γνωρίζει ονόματα φίλων, δασκάλων/καθηγητών και καταστάσεις από την καθημερινότητα τους, πηγαίνει ο ίδιος στο σχολείο και συμμετέχει στις συγκεντρώσεις του συλλόγου γονέων, γνωρίζει τους φίλους τους, τα συνοδεύει στα πάρτυ, στο σινεμά και ακούει με προσοχή τα θέματα που τους απασχολούν.
Ισορροπείστε ανάμεσα στη δουλειά και στην οικογενειακή ζωή
Οι άνδρες συχνά πρέπει να θυσιάσουν τις οικονομικές τους απολαβές και την επαγγελματική τους εξέλιξη προκειμένου να πετύχουν μία καλύτερη ισορροπία ανάμεσα στην δουλειά και την οικογένεια τους. Δεν είναι εύκολο, ωστόσο να βρεθεί λύση σ’ αυτή τη σύγκρουση, καθώς, κοινωνικά, έχουν μεγαλώσει με την πίστη ότι η σκληρή δουλειά αρκεί για να αποδείξουν την αφοσίωση στην οικογένειά τους. Η άποψη αυτή φαίνεται να αλλάζει μέσα στα χρόνια και έτσι αρκετοί πατέρες αναζητούν μεγαλύτερη επαφή με την οικογένεια τους, μέσα από την φυσική παρουσία τους. Είτε όμως ένας πατέρας επιλέξει τον «ενεργό ρόλο» είτε όχι, είναι πολύ χρήσιμο να αναζητήσει τρόπους να μειώσει το εργασιακό άγχος που μπορεί να επηρεάσει την ποιότητα της σχέση με τα παιδιά και την γυναίκα του.
Φροντίστε η οικογενειακή σας κατάσταση να μην επηρεάσει την παρουσία σας στη ζωή του παιδιού σας
Τα παιδιά ανταπεξέρχονται καλύτερα στις προκλήσεις της καθημερινότητας τους όταν και οι δύο γονείς συμμετέχουν στη ζωή τους, άσχετα από το αν ζουν μαζί ή όχι. Κάποια από τα προβλήματα που επιφέρει ένας χωρισμός είναι δυνατόν να αποφευχθούν αν οι γονείς διατηρήσουν μια σταθερή συνεργασία και επαφή με τα παιδιά τους. Πρωταρχικής σημασίας είναι να μην αφήσουν τις μεταξύ τους συγκρούσεις να επηρεάσουν τις σωστές αποφάσεις που χρειάζεται να πάρουν από κοινού και κυρίως να μην τα χρησιμοποιούν για να στραφούν απέναντι στον άλλο. Είτε ως επισκέπτης, είτε ως κηδεμόνας σε μία από κοινού επιμέλεια, ο πατέρας είναι καλό να φροντίζει ώστε ο χρόνος που περνάει μαζί τους να κυλά φυσιολογικά μέσα από τις καθημερινές τους δραστηριότητες. Αν, ωστόσο, δεν έχει τον χρόνο που θα ήθελε, είναι απαραίτητο να διατηρεί μαζί τους σταθερή τηλεφωνική επικοινωνία και να φροντίζει να είναι ενήμερος για ό,τι τους συμβαίνει.
Μαρία Γοδενοπούλου,
Ψυχολόγος
Κινητής Μονάδα Ψυχικής Υγείας ΒΑ Κυκλάδων ΕΠΑΨΥ
