Η πρωτόγνωρη κατάσταση την οποία βιώνει η επιχειρηματικότητα παγκοσμίως και ιδιαίτερα στην Χώρα μας, όπου οι μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις αποτελούν το 95% του επιχειρηματικού δυναμικού της Ελλάδας, απαιτεί άμεσους και αποτελεσματικούς χειρισμούς.
Σε ένα διεθνές περιβάλλον που σήμερα χαρακτηρίζεται από έντονη οικονομική αστάθεια, κυρίως λόγω των συνεχιζόμενων συνεπειών του covid-19, του πολέμου στην Ουκρανία, την ενεργειακή ακρίβεια, τον πληθωρισμό και τις έντονες συναλλαγματικές διακυμάνσεις και ανισορροπίες, η Ελλάδα η οποία κατά το διάστημα 2008-2020 βίωσε επιπρόσθετα και τις οδυνηρές συνέπειες των μνημονίων και των δημοσιονομικών προσαρμογών μοιάζει φτερό στον άνεμο.
Η μικρομεσαία επιχειρηματικότητα που συμβάλλει σε συντριπτικό ποσοστό στη Χώρα μας τόσο στη δημιουργία θέσεων απασχόλησης όσο και στη συνδρομή των φορολογικών εσόδων, βάλλεται ανελέητα από παντού γεγονός το οποίο έχει οδηγήσει στη σοβαρή τρώση της ανταγωνιστικότητας και της βιωσιμότητάς της.
Το περιβόητο Ταμείο Ανάκαμψης, με π/υ 32 δισ. € (δάνεια και επιδοτήσεις), γνωστό και ως «Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητα – Ελλάδα 2.0», ένα χρόνο μετά την αστραφτερή ανακοίνωσή του ως εμβληματικού εργαλείου για την ανάκαμψη της Χώρας μας, δείχνει να μην έχει ακόμη σφυγμό παραμένοντας κολλημένο στα γρανάζια της ευρωπαϊκής και ελληνικής γραφειοκρατίας. Το ελληνικό σχέδιο χρηματοδοτεί κυρίως μεγάλα έργα και ιδιωτικές επενδύσεις μεγάλων επιχειρηματικών ομίλων, αφήνοντας επί της ουσίας με ψίχουλα τις ΜμΕ. Παράλληλα, οι πρώτες προσκλήσεις του, με τις επιλέξιμες δράσεις και δαπάνες που δημοσιεύτηκαν πρόσφατα αποδεικνύεται ότι δικαιολογημένα αφήνουν αδιάφορες τις επιχειρήσεις αφού δε δίνουν διέξοδο και λύσεις στα σημερινά τους προβλήματα.
Και αυτή η διαπίστωση είναι πέρα για πέρα αναμενόμενη αφού η στόχευση των δράσεων, που μέχρι σήμερα ανακοινώθηκαν ή πρόκειται μέχρι τον Σεπτέμβριο να ανακοινωθούν, είχε πραγματοποιηθεί ένα χρόνο πριν χωρίς να λαμβάνει υπόψη το σημερινό, πολύ διαφορετικό, πολεμικό και οικονομικό περιβάλλον, τις συνέπειες της ενεργειακής ακρίβειας και του πληθωρισμού οι οποίες, σε μεγάλο βαθμό, μεγιστοποιήθηκαν λόγω του πολέμου στην Ουκρανία και την επιμονή της πανδημίας. Δράσεις για ΜμΕ, προϋπολογισμού 1 δισ. €, οι οποίες αφορούν στον ψηφιακό μετασχηματισμό τους (ψηφιακές συναλλαγές, ψηφιακά εργαλεία ΜμΕ, ανάπτυξη ψηφιακών προϊόντων και υπηρεσιών), στην καινοτομία και την πράσινη μετάβαση, στον πράσινο αγροτουρισμό, στον εκσυγχρονισμό του πρωτογενή τομέα κλπ και οι οποίες με βάση τους ειδικότερους όρους και προϋποθέσεις τους φαντάζουν αδιάφορες ή/και ασύμφορες για μια μέση επιχείρηση. Η πλειοψηφία των επιχειρήσεων σήμερα αγωνίζονται πρωτίστως να μείνουν ανοικτές, να διατηρήσουν μια υποτυπώδη ρευστότητα για την κάλυψη ανελαστικών υποχρεώσεών τους και την τήρηση του οικονομικού προγραμματισμού τους και να βελτιώσουν την ανταγωνιστικότητά τους, εάν αυτό είναι εφικτό, αναβαθμίζοντας τις υποδομές τους κυρίως μέσω συμβατικών δαπανών και όχι καινοτόμων διαδικασιών που, υπό τις παρούσες συνθήκες, φαντάζουν πολλές φορές ως πολυτέλεια.
Από την άλλη, το πολυαναμενόμενο νέο ΕΣΠΑ 2021-2027 (π/υ 26,2 δισ. €) αναμένεται να ενεργοποιηθεί μέσω των πρώτων δύο (2) προσκλήσεών του Ε.Π. «Ανταγωνιστικότητα, Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία» (π/υ 3,88 εκ. €) το ερχόμενο φθινόπωρο. Οι συγκεκριμένες προσκλήσεις π/υ 900 εκ. €, σύμφωνα με τον αρμόδιο υφ. Ανάπτυξης & Επενδύσεων, θα αφορούν επίσης στον ψηφιακό και πράσινο μετασχηματισμό των ΜμΕ ενώ σε κάποιο βαθμό οι επιχειρήσεις θα μπορούν να εντάξουν και πρόσθετες «συμβατικές» δαπάνες στα επενδυτικά τους σχέδια.
Είναι πολύ κρίσιμο αφενός το ποσοστό αυτών των «συμβατικών» δαπανών να είναι ιδιαίτερα γενναίο σε σχέση με το σύνολο του προϋπολογισμού του επενδυτικού σχεδίου ώστε να ελκύει περισσότερες επιχειρήσεις και αφετέρου οι δράσεις αυτές να παραμένουν ανοικτές επί μακρόν, ώστε με την διαδικασία της άμεσης αξιολόγησης να δίνεται η ευκαιρία σε κάθε επιχείρηση να προετοιμάζει σωστά και τεκμηριωμένα το φάκελο του επενδυτικού σχεδίου της.
Με βάση τον χρονοπρογραμματισμό του υπουργείου, εάν και εφόσον τηρηθεί, τα πρώτα χρήματα από το νέο ΕΣΠΑ, στην καλύτερη περίπτωση, θα πέσουν στην αγορά εντός του β’ εξαμ. του 2023 γεγονός που θα έχει ως αποτέλεσμα στη δημιουργία ενός χρηματοδοτικού κενού το οποίο, λαμβάνοντας υπόψη τα χρήματα που έπεσαν στην αγορά από τις αμέσως προηγούμενες δράσεις του ΕΣΠΑ 2014-2020, θα ξεπερνά τα δύο (2) χρόνια. Το γεγονός αυτό, σε συνάρτηση με τις προαναφερόμενες αστοχίες και καθυστερήσεις του Ταμείου Ανάκαμψης αναμένεται δυστυχώς να έχει οδυνηρά αποτελέσματα, σε μια τόσο κρίσιμη περίοδο, για τις επιχειρήσεις και την εθνική οικονομία.
Αφήνω για το τέλος την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου η οποία μέσω του Περιφερειακού Επιχειρησιακού Προγράμματος (ΠΕΠ) Νοτίου Αιγαίου λαμβάνει πόρους από το ΕΣΠΑ 2021-2027 ύψους 285,4 εκ. €, σημαντικά αυξημένους σε σχέση με τα 158,4 εκ. € του προηγούμενου ΕΣΠΑ. Με βάση την εξειδίκευση του προγράμματος, τα χρήματα που θα διοχετευτούν για την ενίσχυση ΜμΕ δεν θα ξεπερνούν τα 20 εκ. €, ποσό το οποίο χαρακτηρίζεται επιεικώς αστείο για μια νησιωτική γεωγραφική ενότητα (Κυκλάδες, Δωδεκάνησα) η οποία έχει πληγεί ανεπανόρθωτα από τις επιπτώσεις των τελευταίων κρίσεων ενώ αντίθετα συμβάλλει καθοριστικά στην ανόρθωση του ΑΕΠ, στην διατήρηση και αύξηση της απασχόλησης αλλά και στην τόνωση των φορολογικών εσόδων.
Κατά τη διάρκεια της προηγούμενης προγραμματικές περιόδου, η Περιφέρειά μας διέθεσε μεσοσταθμικά το χαμηλότερο, ανά την επικράτεια, ποσό ενισχύσεων ανά επιχείρηση αλλά και με βάση την ζήτηση κεφαλαίων στις διάφορες προσκλήσεις ενίσχυσης ΜμΕ. Εάν και εφόσον παραμείνουν σε τόσο χαμηλό επίπεδο τα κονδύλια για την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας στο Νότιο Αιγαίο, κάτι το οποίο απεύχομαι, πρακτικά οι επιχειρήσεις της περιοχής μας, σε μια περίοδο με ανυπέρβλητες δυσκολίες και κοσμογονικές ανακατατάξεις, ουσιαστικά δεν έχουν να προσδοκούν σχεδόν τίποτα από το νέο ΕΣΠΑ.
Τι μπορεί και τι πρέπει να συμβεί για να μην χάσουμε το τρένο του ΕΣΠΑ και του Ταμείου Ανάκαμψης; Πώς μπορεί το Ταμείο Ανάκαμψης να λειτουργήσει ως μηχανισμός θωράκισης της χώρας και ως βασικό εργαλείο για την οικονομική και κοινωνική ανασυγκρότησή της και όχι ως εργαλείο ενίσχυσης των λίγων και ισχυρών; Η κυβέρνηση και οι ιθύνοντες οφείλουν άμεσα να πράξουν τα δέοντα και προφανή που όμως μέχρι σήμερα, παρά τους κατά καιρούς πανηγυρισμούς και τις μεγαλοστομίες, δεν έχουν πράξει.
Συγκεκριμένα, οφείλουν να προχωρήσουν:
-στον επανασχεδιασμό και στην άμεση αναθεώρηση της κατανομής των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης με αύξηση του προϋπολογισμού για ΜμΕ και προσθήκη στην επιλεξιμότητα και συμβατικών δαπανών (αλλαγή μίγματος επιλέξιμων δαπανών), με γνώμονα τον αναπροσανατολισμό της επιχειρηματικότητας σε κλάδους υψηλής προστιθέμενης αξίας,
-στην εμπροσθοβαρή προκήρυξη δράσεων του Ταμείου Ανάκαμψης για ΜμΕ με πλήρη απορρόφηση των πόρων για την επιχειρηματικότητα έως την 31/12/2023,
-στην επιτάχυνση της διαδικασία χορήγησης δανείων σε ΜμΕ μέσω της Ελληνικής Αναπτυξιακής Τράπεζας και των συστημικών τραπεζών, και
-στην αύξηση των πόρων για την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας στα δεκατρία (13) ΠΕΠ της Χώραςκαι ειδικότερα στο Νότιο Αιγαίο όπου πρακτικά οι πόροι για τις ΜμΕ είναι μηδενικοί και εμπροσθοβαρή προκήρυξη δράσεων ενίσχυσης της επιχειρηματικότητας τόσο μέσω των ΠΕΠ όσο και μέσω του Ε.Π. «Ανταγωνιστικότητα, Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία».
Τα άμεσα και απτά αποτελέσματα μιας τέτοιας στρατηγικής είναι προφανή και συνοψίζονται στα ακόλουθα:
-στην ουσιαστική αναβάθμιση της μικρομεσαίας επιχειρηματικότητας μέσω του ποιοτικού εκσυγχρονισμού της, προκειμένου να ανταπεξέλθει στις σημερινές εξαιρετικά απαιτητικές συνθήκες, και η δημιουργία ενός νέου ισχυρότερου παραγωγικού μοντέλου,
-στη βελτίωση της ρευστότητας των επιχειρήσεων,
-στη διασφάλιση των υφιστάμενων και η δημιουργία νέων θέσεων απασχόλησης,
-στην αύξηση των φορολογικών εσόδων και στη μείωση της φοροδιαφυγής εξαιτίας του γεγονότος ότι όλες οι δαπάνες ελέγχονται και πιστοποιούνται επί τη βάσει νόμιμων παραστατικών, και
-στη μεγέθυνση του ΑΕΠ της Χώρας γεγονός το οποίο θα συμβάλλει και στη βελτίωση του λόγου του δημόσιου χρέους προς το ΑΕΠ.
Η μικρομεσαία επιχειρηματικότητα εκπέμπει ισχυρό σήμα SOS. Η κυβέρνηση, έχοντας το καρπούζι και το μαχαίρι, οφείλει να αρθεί το ύψος των περιστάσεων και, έστω και τώρα, να πράξει τα δέοντα.
*Ο Γιώργος Μαραγκός είναι Σύμβουλος Ανάπτυξης & Διοίκησης Έργων, τ. Δήμαρχος Σύρου – Ερμούπολης
