Άρθρο του Γιάννη Τομαή με αφορμή τη συζήτηση στο Δημοτικό Συμβούλιο Σύρου-Ερμούπολης της απόφασης ανάκλησης παραχώρησης μέρους της πολιτιστικής κληρονομίας του νησιού σε ιδιωτική εταιρεία και την γενικότερη ανάδειξη της βιομηχανικής μας ιστορίας
Μακρά η συζήτηση στο Δημοτικό Συμβούλιο της Σύρου-Ερμούπολης για την παραχώρηση ενός αργαλειού σε ιδιωτική επιχείρηση. Η συζήτηση αυτή ανέδειξε σημαντικές παθογένειες του συμβουλίου, σε ό,τι αφορά τη διαχείριση των πολιτιστικών αγαθών του νησιού μας, με την ευρεία έννοια του όρου.
Όλοι, θεωρώ ότι γνωρίζουμε το Βιομηχανικό Μουσείο της Ερμούπολης, αλλά ελάχιστοι φαίνεται ότι γνωρίζουν τις ενέργειες που είχαν γίνει για την δημιουργία του και τον εμπλουτισμό του με τα εκθέματα και το πως αυτά αποκτήθηκαν.
Ένα μικρό ιστορικό.
Το 1986 συστάθηκε από την Τοπική Ένωση Δήμων και Κοινοτήτων Κυκλάδων (ΤΕΔΚ) και από το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών/Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών, το Επιστημονικό και Μορφωτικό Ίδρυμα Κυκλάδων (ΕΜΙΚ) με την πρωτοβουλία σημαντικών ιστορικών επιστημόνων και ειδικότερα του κ. Βασίλη Παναγιωτόπουλου, ενός από τους σημαντικότερους ιστορικούς της χώρας, με εξειδίκευση στην νεοελληνική ιστορία.
Το ΕΜΙΚ ανέπτυξε έντονη δραστηριότητα με αντικείμενο την ανάδειξη της οικονομικής ιστορίας της Ερμούπολης και την αξιοποίηση του αρχειακού πλούτου της, έτσι ώστε ακόμη και σήμερα αυτός να αποτελεί εστία μελέτης των σύγχρονων ιστορικών.
Ένας από τους βασικούς στόχους του ΕΜΙΚ ήταν η δημιουργία ενός μουσείου της βιομηχανικής και τεχνολογικής ιστορίας της Ερμούπολης και η ανάδειξη της μέσω μιας πολιτιστικής διαδρομής που θα περιλάμβανε βιομηχανικές εγκαταστάσεις, ταρσανάδες κ.λπ.
Για την επίτευξη του οράματος άρχισε να συγκεντρώνει παλιά βιομηχανικά εργαλεία και μηχανήματα, να τα αποθηκεύει και να τα συντηρεί. Τα εκθέματα αυτά αποκτήθηκαν, είτε από δωρεές συμπολιτών μας, είτε από χρηματοδοτήσεις κρατικών και αυτοδιοικητικών φορέων (Υπουργείο Πολιτισμού, ΟΠΑΠ, Δήμου Ερμούπολης , ΤΕΔΚ Κυκλάδων, κλπ ).
Στη συνέχεια, με τις προσπάθειες του ΕΜΙΚ και του Δήμου Ερμούπολης χρηματοδοτήθηκε και κατασκευάσθηκε το Βιομηχανικό Μουσείο της Ερμούπολης, ως ένας «ζωντανός οργανισμός» που σε συνεργασία με πανεπιστημιακά ιδρύματα θα αποτελούσε κέντρο ανάδειξης της οικονομικής και βιομηχανικής ιστορίας της πόλης μας και θα αποτελούσε έναν χώρο μελέτης της σύγχρονης ιστορίας της πόλης, που τουλάχιστον μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα αποτέλεσε τον κύριο «οικονομικό πνεύμονα» του νεοελληνικού κράτους.
Ενώ λοιπόν σημαντικά βήματα έγιναν στις αρχές του 21ου αιώνα, τα τελευταία χρόνια υπάρχει μία στασιμότητα. Τα Σεμινάρια της Ερμούπολης (ως ετήσια διαθεματικά και πολυήμερα επιστημονικά συνέδρια) ουσιαστικά έχουν σταματήσει. Η ολοκλήρωση της πολιτιστικής διαδρομής δεν έγινε ποτέ, το κτίριο Κορνηλάκη δεν αξιοποιήθηκε με βάση τον αρχικό σκοπό της αγοράς του, οι αποθήκες του διαμετακομιστικού εμπορίου της Ερμούπολης στο Νησάκι, χρησιμοποιούνται για αλλότριους σκοπούς και ο κατάλογος είναι δυστυχώς μακρύς.
Ακόμα και έτσι όμως, φορέας για την ανάδειξη της βιομηχανικής μας ιστορίας υπάρχει και είναι το Βιομηχανικό Μουσείο, και είναι ευθύνη της εκάστοτε Δημοτικής Αρχής, η εξασφάλιση της λειτουργίας του ως ένας σύγχρονος δημόσιος μουσειακός χώρος.
Από τη γενικότερη συζήτηση στο Δημοτικό Συμβούλιο προκύπτουν μια σειρά ερωτήματα και συμπεράσματα:
Α) Το ΕΜΙΚ από ό,τι γνωρίζουμε δεν έχει καταργηθεί και συνεπώς δεν έχει εκκαθαρισθεί. Κατά συνέπεια, ο υπό συζήτηση αργαλειός, όπως και η πλειοψηφία της αποθηκευμένης συλλογής του Βιομηχανικού Μουσείου, ανήκουν σε ποιόν; Στον Δήμο ή στο ΕΜΙΚ; Έχει παραδοθεί η συλλογή του ΕΜΙΚ στην κυριότητα του Δήμου;
Β) Υπεύθυνη για την προστασία, διαφύλαξη και ανάδειξή των τεκμηρίων της βιομηχανικής μας ιστορίας που σήμερα βρίσκονται στην συλλογή του Βιομηχανικού Μουσείου είναι η εκάστοτε Δημοτική Αρχή. Η νυν Δημοτική Αρχή όμως, παραδέχεται ελαφρά την κάρδια, ότι δεν έχει τη δυνατότητα συντήρησης της συλλογής και προκρίνει την παραχώρηση τμήματος της σε ιδιώτη, ο οποίος θα το συντηρήσει και θα το αξιοποιήσει για εμπορικούς σκοπούς.
Γ) Ως ένας πολίτης που έχει παρακολουθήσει και έχει συμβάλει, στο μέτρο των δυνατοτήτων του, το όραμα της ανάδειξης του βιομηχανικού πολιτισμού να γίνει πραγματικότητα, θα περίμενα ότι το Δημοτικό Συμβούλιο θα συζητούσε από εδώ και πέρα για το πώς θα αναβάθμιζε τη λειτουργία του Βιομηχανικού Μουσείου.
Πώς θα αξιοποιούσε τα εκθέματα, θα ανέπτυσσε συνεργασίες με πανεπιστημιακά ιδρύματα και επιστημονικούς φορείς για τη συνέχεια της έρευνας και της μελέτης της τοπικής μας ιστορίας, για το πώς θα αξιοποιούσε το πλούσιο αρχειακό υλικό που με τόσο κόπο έχει συλλεχθεί, για το πώς θα αναδείκνυε τον ρόλο του λιμανιού της Ερμούπολης, με την διάσωση και ανάδειξη των αποθηκών του. Τι κινήσεις θα έκανε για την ουσιαστική επαναλειτουργία των Σεμιναρίων της Ερμούπολης, την ανάδειξη όλων των εκδόσεων που αφορούν την οικονομική ιστορία της πόλης κ.α.
Με τον τρόπο αυτό, θα ανεδείκνυε ένα από τα συγκριτικά πλεονεκτήματα αυτής της πόλης. Αντί όλων αυτών όμως, για μια ακόμη φορά, κυριάρχησε πως ο Δήμος ΔΕΝ και πως μόνο οι ιδιώτες μπορούν.
Την ίδια στιγμή έμειναν αναπάντητα σοβαρά ερωτήματα που έθεσε κατά τη συζήτηση του θέματος η Λαϊκή Συσπείρωση για το τι μέλλει γενέσθαι με το Βιομηχανικό Μουσείο. Ο μοναδικός υπάλληλος του συνταξιοδοτείται στις αρχές του επόμενου χρόνου. Υπάρχει κάποιος σχεδιασμός για την αντικατάσταση του, δεδομένης και της υποστελέχωσης του δήμου; Ποιος ο σχεδιασμός της Δημοτικής Αρχής για τα εκθέματα της πρώτης αίθουσας του μουσείου τα οποία είναι παραχωρημένα με χρησιδάνειο από τα Γενικά Αρχεία του Κράτους, το οποίο έχει λήξει εδώ και χρόνια και κάποια στιγμή θα πρέπει να επιστραφούν; Έχει προχωρήσει η δημιουργία ποιοτικών αντιγράφων που, όπως γνωρίζουμε, είχε «πέσει στο τραπέζι» ή κάποιας άλλης λύσης;
Δ) Ένα ακόμα συμπέρασμα που προέκυψε, τουλάχιστον για μας, είναι ότι ακόμη κι αυτός ο βασικός ρόλος της Τοπικής Διοίκησης που θα έπρεπε να είναι η δημοκρατική διαπαιδαγώγηση των πολιτών μέσω της συμμετοχής τους στα κοινά, είναι κάτι άγνωστο για τους υπευθύνους οι οποίοι διαχειρίζονται τον Δήμο μας.
Ακόμη κι η απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου για τη σύσταση Πολιτιστικής Επιτροπής του Δημοτικού Συμβουλίου δεν εφαρμόζεται χωρίς να υπάρχει καμία επίπτωση για την μη εφαρμογή της απόφασης του Συμβουλίου.
Η Λαϊκή Συσπείρωση προτάσσει την ανάδειξη του βιομηχανικού πολιτισμού, της ιστορίας δηλαδή των εργατριών και εργατών που με τον ιδρώτα και το αίμα τους δημιούργησαν το θαύμα της Ερμούπολης και της Σύρου, με επιστημονικούς όρους και όχι ως φολκλόρ. Επιπλέον, διαβεβαιώνουμε τη Δημοτική Αρχή, ότι έχουμε διαβάσει κι έχουμε ασχοληθεί με την τοπική μας ιστορία.
Η ανάδειξη της τοπικής μας ιστορίας, αποτελεί ίσως το σημαντικότερο πολιτιστικό αγαθό αυτού του νησιού και σε αυτή τη λογική, θα αγωνισθούμε ενάντια στην απαξίωση των πολιτιστικών μας αγαθών, δεν θα αποδεχθούμε ποτέ την επιλεκτική αδυναμία του Δήμου, τον πολιτικό αυταρχισμό και την ιδιωτικοποίηση και εμπορευματοποίηση της πολιτιστικής μας κληρονομίας.
Η εργατική τάξη δημιούργησε όλον τον πλούτο αυτής της πόλης με ιδρώτα και αίμα και κάτω από ασφυκτικές συνθήκες εκμετάλλευσης. Το παρελθόν μας πρέπει να αναδειχθεί με επιστημονικά κριτήρια και να αποτελέσει τον οδηγό μας για αυτή την μοναδική πόλη. Καθήκον του Δήμου είναι να διατηρήσει και να αναδείξει την ιστορία μας ως κοινωνικό και δημόσιο αγαθό κι όχι περιστασιακά ως φολκλόρ, στρεβλά και για εμπορικούς σκοπούς.
Η προσπάθεια αυτή θα αποτελέσει και μια απόδοση τιμής στους γονείς μας και στους προγόνους μας, στην εργατική τάξη της πόλης αυτής που «έχτισε» το οικονομικό «θαύμα» αυτού του νησιού.
*Ο Γιάννης Τομαής είναι οικονομολόγος – πολιτικός επιστήμονας
Ακολουθήστε το naxostimes.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
