*Της Νάντιας Σαλτερή (Δικηγόρος, Εργατολόγος)
Ο νόμος 4670/2020, εδώ και λίγους μήνες έχει τεθεί σε ισχύ και αποτελεί το κύριο νομοθέτημα το οποίο ρυθμίζει πλέον τα περισσότερα και βασικότερα ζητήματα, περί συνταξιοδότησης και κοινωνικής ασφάλισης στην χώρα μας.
Σας παραθέτω μια σύντομη αποτίμηση των βασικών σημείων του. Θετικών και αρνητικών
Θετικά
1. Ο συντάξιμος μισθός όλων των ασφαλισμένων θα υπολογίζεται επί των αποδοχών 14 μηνών αντί των 12 μηνών που ίσχυε.
2. Η ασφαλιστική μεταρρύθμιση καταργεί ακόμη μία αδικία στο χώρο των συντάξεων χηρείας. Καταργείται το ηλικιακό όριο των 52 ετών για τους χήρους ή χήρες κατά το χρόνο του θανάτου των πρώην μερισματούχων του Μετοχικού Ταμείου Πολιτικών Υπαλλήλων (ΜΤΠΥ), για την επιχορήγησή του κατά τη συμπλήρωση του 67ου έτους της ηλικίας τους
3. Λύνεται οριστικά το πρόβλημα με τις εργαζόμενες μητέρες που αποκτούν παιδί και τις μειωμένες εισφορές τους. Αφορά μητέρες με έμμισθη σχέση εργασίας ή αυτοαπασχολούμενες ή ελεύθεροι επαγγελματίες ή απασχολούμενες στον αγροτικό τομέα.
4. Μειώνεται ο απαιτούμενος χρόνος εργασίας από 75 ημέρες για το μισθωτό σε 50 και για τον μη μισθωτό από 3 σε 2 μήνες , για την απόκτηση ασφαλιστικής ικανότητας και παροχών υγειονομικής περίθαλψης.
5. Υπάρχει πλέον ενιαίος κανόνας απονομής εφάπαξ για όλους. Καταργείται ο ελάχιστος χρόνος ασφάλισης για θεμελίωση αυτοτελούς δικαιώματος εφάπαξ παροχής.
6. Ανοίγει ο δρόμος επιτάχυνσης απονομής συντάξεων στις περιπτώσεις διαδοχικής ασφάλισης. Για τη θεμελίωση συνταξιοδοτικού δικαιώματος, μειώνονται οι απαιτούμενες ημέρες ασφάλισης από 1.500 σε 1.000, που θα πρέπει να πραγματοποιούνται στον τελευταίο φορέα ασφάλισης.
7. Δίνεται λύση στο πρόβλημα του υπολογισμού του χρόνου ασφάλισης για τις αμοιβές των μελών των Διοικητικών Συμβουλίων των επιχειρήσεων.
9. Ειδική μέριμνα για τους νέους ελεύθερους επαγγελματίες και αυτοαπασχολούμενους πληρώνοντας μειωμένες εισφορές (128 ευρώ ανά μήνα) για τα πέντε πρώτα έτη. Μάλιστα, ο νέος νόμος δεν θα υποχρεώνει κανέναν ελεύθερο επαγγελματία, μετά την πενταετία, να δίνει πίσω τη διαφορά των μειωμένων εισφορών.
10. Οι συνταξιούχοι που λαμβάνουν εξωϊδρυματικό επίδομα ή επίδομα απολύτου αναπηρίας ή επίδομα τυφλότητας, θα εξαιρούνται από την επιβολή της εισφοράς 6% υπέρ ΕΟΠΥΥ.
11. Στηρίζονται οι συνταξιούχοι που παραμένουν στην εργασία. Ειδικά, οι πολύτεκνοι και γεωργοί συνταξιούχοι προστατεύονται απόλυτα, καθώς θα απολαμβάνουν το 100% της σύνταξής τους. Όλοι οι υπόλοιποι συνταξιούχοι, εφόσον εργάζονται, θα λαμβάνουν το 70% της σύνταξής τους.
12. Οι νέοι συντελεστές αναπλήρωσης φέρνουν αυξήσεις συντάξεων σε όσους έχουν περισσότερα από 30 χρόνια ασφάλισης.
Όσοι έχουν συνταξιοδοτηθεί μετά τον Μάιο του 2016, θα πάρουν την αύξηση αναδρομικά από τον Οκτώβριο του 2019 .
Όσοι συνταξιοδοτήθηκαν πριν τον Μάιο του 2016 θα πάρουν αύξηση μόνο αν έχουν αρνητική προσωπική διαφορά. Η αύξηση θα δοθεί σε πέντε ετήσιες δόσεις. Για όσους έχουν θετική προσωπική διαφορά, η αναπροσαρμογή της σύνταξης θα έρθει ακριβώς να μειώσει το ύψος της προσωπικής διαφοράς.
13. Στα θέματα της παράλληλης ασφάλισης, οποιοσδήποτε μισθωτός -που παράλληλα έχει επιχειρηματική δραστηριότητα – με μισθό 934 ευρώ, καλύπτει τα 252 ευρώ, που αντιστοιχούν στη 2η ασφαλιστική κατηγορία των αυτοαπασχολουμένων και εκπληρώνει πλήρως τις ασφαλιστικές του υποχρεώσεις.
14. Υπάγονται με δική τους επιθυμία στην επικουρική σύνταξη και στην εφάπαξ παροχή εκατοντάδες χιλιάδες ασφαλισμένοι οι οποίοι δεν είχαν τη δυνατότητα πριν να υπαχθούν στο σύστημα επικουρικής ασφάλισης και εφάπαξ παροχών.
15. Ο νόμος αυτός βοηθάει τον ασφαλιζόμενο, που μέχρι τώρα βασιζόταν απόλυτα στο κράτος, να καταλάβει ότι είναι και δικιά του ευθύνη η σύνταξη, επειδή ακριβώς ο ασφαλιζόμενος έχει πλέον “λόγο” στις ασφαλιστικές του εισφορές και μπορεί να τις φτιάξει όπως θέλει.
16. Παρέχεται η δυνατότητα να λάβει σύνταξη-όταν πληρούνται οι προϋποθέσεις συνταξιοδότησης- ο γονέας ή σύζυγος ή αδελφός του ανάπηρου μέλους της οικογένειας, του οποίου η καταβολή της σύνταξης έχει ανασταλεί, λόγω της εργασίας του ανάπηρου μέλους.
17. Ηλεκτρονικός μετασχηματισμός με πολλαπλά οφέλη
• Χορήγηση Βεβαιώσεων και Πιστοποιητικών
• Αναλυτική Περιοδική Δήλωση (ΑΠΔ)
• Ιατρικές βεβαιώσεις και γνωματεύσεις
• Πιστοποίηση Ψηφιακά διαθέσιμου ασφαλιστικού χρόνου
• Διαλειτουργικότητα Ηλεκτρονικού Εθνικού Φορέα Κοινωνικών Ασφαλίσεων (e-ΕΦΚΑ)
18. Νέο σύστημα εισφορών για τους επαγγελματίες και τους αγρότες.
Για την καταβολή των ασφαλιστικών εισφορών, οι αυτοτελώς απασχολούμενοι και οι ελεύθεροι επαγγελματίες ασφαλισμένοι του ΕΦΚΑ κατατάσσονται από 1-1-2020 σε 6 ασφαλιστικές κατηγορίες με δική τους επιλογή.
Αρνητικά
1. Σενάριο αύξησης του γενικού ορίου ηλικίας συνταξιοδότησης στα 72 δείχνει η αναλογιστική μελέτη . Η αρχή θα γίνει εντός της επόμενης 5ετίας με το όριο να αυξάνεται στα 68 έτη το 2024,ενώ 2036 το γενικό όριο ηλικίας συνταξιοδότησης θα ανεβεί στα 69 , το 2045 στα 70, το 2057 (στα 71) και το 2066 θα φθάσει τελικά στο 72ο έτος .
Οι σημερινοί νέοι σε ηλικίες 30-35 ετών θα είναι αδύνατον να συμπληρώσουν τις ηλικιακές προϋποθέσεις για σύνταξη πριν τα 67 (ενδεχομένως και τα 72 με το προσδόκιμο ζωής) αφού οι νέες συνθήκες στην αγορά εργασίας δεν το επιτρέπουν
2.Ακριβότερη είναι για τους δημοσίους υπαλλήλους η εξαγορά πλασματικών χρόνων από την 1-1-2020 στο πλαίσιο της μεταβατικής περιόδου που ξεκίνησε από το 2017.
Έτσι, οι δημόσιοι υπάλληλοι που θα χρησιλοποιήσουν πλασματικό χρόνο από φέτος το κόστος εξαγοράς αυξάνεται και ανεβαίνει στο 20%, όπως ισχύει για όλους τους υπόλοιπους μισθωτούς.
Δεν ισχύει για όσους έχουν ήδη κάνει αίτηση για αναγνώριση πλασματικών χρόνων.
3. Εχουμε δεύτερο plafod στο ύψος της σύνταξης, κυρίως για όσους είχαν προσαύξηση εισφορών και δικαιούνται σημαντικά υψηλότερη σύνταξη, αφού το ποσό της ανταποδοτικής δεν μπορεί να υπερβαίνει τις συντάξιμες αποδοχές.
4. Η ασφαλιστικη μεταρρύθμιση όπως και άλλες μετασχηματίζουν το κράτος πρόνοιας σε κράτος φιλανθρωπίας.
5. Χάθηκε η 13η σύνταξη που αποτελούσε σημαντικό στήριγμα των χαμηλοσυνταξιούχων, οι οποίοι είναι η μεγάλη πλειονότητα.
6. Η μέση αύξηση των 99 ευρώ που θα δουν οι περίπου 250.000 συνταξιούχοι, σε σύνολο 2.410.000, δεν προέρχεται από νέους πόρους του συστήματος, αλλά από την ανακατανομή του κόστους που πληρώνουν εργοδότες και ασφαλισμένοι .
7. Οι συνταξιούχοι που αναμένουν αυξήσεις, θα αργήσουν να τις καταλάβουν .Χρειάζεται πρώτα να ακολουθήσει ο επανυπολογισμός των συντάξεων με βάση τα νέα ποσοστά αναπλήρωσης που προκύπτουν από τις αυξήσεις στο ανταποδοτικό τμήμα της σύνταξης και ισχύει μόνο για εκείνους που έχουν πάνω από 30 χρόνια προϋπηρεσία .
8. Στην Ελλάδα από το 2010 μέχρι σήμερα, μεταξύ των άλλων, αυξήθηκαν τα όρια ηλικίας στο επίπεδο των 67 ετών με 15 έτη ασφάλισης ή των 62 ετών με 40 έτη ασφάλισης.
9. Ωστόσο και εδώ το κόστος των αλλαγών θα επιβαρύνει τους μισθωτούς, τους εργοδότες τους και τους ανέργους. Για τους τελευταίους υπάρχει απώλεια περίπου 350 εκατ. ευρώ από τα ταμεία του ΟΑΕΔ, λόγω μείωσης της ασφαλιστικής εισφοράς κατά 0,75 ποσοστιαίες μονάδες.
θα «αποκατασταθεί» στο μέλλον από τον κρατικό προϋπολογισμό, ενώ η εισφοροδοτική ελάφρυνση των ελεύθερων επαγγελματιών, όχι μόνο για τη σύνταξη αλλά και για τις υπηρεσίες υγείας, θα επιβαρύνει υπέρμετρα (από 18 έως 21 ευρώ τον μήνα) τους μισθωτούς του ιδιωτικού τομέα, ιδρύοντας έναν νέο τύπο ανισότητας στο εσωτερικό του ασφαλιστικού συστήματος.
10. Οι αυξήσεις στους λίγους συνταξιούχους που υπέστησαν περικοπές με άθροισμα κύριας και επικουρικής σύνταξης αυτό των 1.300 ευρώ θα χρηματοδοτηθούν από την κατάργηση 13ης σύνταξης
11.Οι συνταξιούχοι που έχουν συνολικά 30 χρόνια εργασίας και 9.000 ένσημα δεν θα πάρουν τίποτα. «Πρόκειται για το 90% των συνταξιούχων»
12. Κίνητρα εργασίας για συνταξιούχους αντικίνητρα για νέους:
Ένα αμφιλεγόμενο ακόμη μέτρο του νέου ασφαλιστικού είναι τα πριμ που δίνονται εφεξής για τους συνταξιούχους που συνεχίζουν την εργασία τους.Με το νόμο που κατατέθηκε στην Βουλή το ποσοστό της σύνταξης που θα καταβάλλεται αν ο ασφαλισμένος συνεχίζει την εργασίας του θα φτάνει το 70% .
Στην Ελλάδα όμως που το ποσοστό ανεργίας παραμένει πολύ υψήλο και η διατήρηση σε θέσεις εργασίας συνταξιούχων είναι μάλλον αντικίνητρο για την πρόσληψη νεώτερων εργαζομένων για τους οποίους οι εργοδότες θα πρέπει να καταβάλλουν και εργοδοτικές εισφορές.
13.Το νομοσχέδιο με την ενοποίηση του Ενιαίου Ταμείου Επικουρικής Ασφάλισης και Εφάπαξ Παροχών (ΕΤΕΑΕΠ), δηλαδή της επικουρικής σύνταξης στον κύριο φορέα, η επικουρική πιθανά θα χαθεί ,ή μερικώς θα ενσωματωθεί στην κύρια σύνταξη
14. Ευνοούνται μέσω των νέων ποσοστών αναπλήρωσης όσοι έχουν ασφάλιση άνω των 30 ετών, δηλαδή οι σημερινού πενηνταπεντάρηδες. Επίσης, μέσω του επανυπολογισμού των συντάξεων, χορηγεί αναδρομικά επιπλέον αυξήσεις, σε όσους έχουν πάνω από 30 χρόνια ασφάλισης και έχουν συνταξιοδοτηθεί πρόσφατα.
15. Απουσιάζει οποιαδήποτε πρόβλεψη για ενίσχυση της χρηματοδότησης των ασφαλιστικών Ταμείων για το μέλλον.
Καμία πρόβλεψη και καμία προνοητικότητα για το αν και πώς θα πάρουν αξιοπρεπή σύνταξη, οι μελλοντικές γενιές, δηλαδή οι σημερινοί τριαντάρηδες.
16: Ως προοπτική το νέο ασφαλιστικό νομοσχέδιο δίνει για τα χρόνια μετά το 2023 αυξήσεις που δεν θα ξεπερνούν το μέσο ετήσιο πληθωρισμό για τον οποίον οι προβλέψεις είναι ότι θα παραμείνει πέριξ του 1% .Παράλληλα η αύξηση δεν θα είναι ουσιαστική αλλά θα καλύπτει απλώς την απώλεια εισοδήματος ενώ οι συντάξεις θα παραμείνουν σε χαμηλά επίπεδα.
17. Η καταργούμενη 13η σύνταξη, όπως δόθηκε τον περασμένο Μάιο, την πήραν και θα την έπαιρναν περισσότεροι, ενώ αυξήσεις θα πάρουν πολύ λιγότεροι, άρα το συνολικό αποτέλεσμα είναι αρνητικό για τους υνταξιούχους.
Το αρνητικό αποτέλεσμα για τις μέσες ετήσιες αποδοχές των συνταξιούχων καταγράφεται και στην αναλογιστική μελέτη, στην οποία στηρίχθηκε το νέο ασφαλιστικό σύστημα. Έτσι σύμφωνα με τους σχετικούς πίνακες η μέση ετήσια σύνταξη με το ισχύον σύστημα (συμπεριλαμβανομένης της 13ης σύνταξης) το 2021 είναι 9.942 ευρώ και με το νέο σύστημα πέφτει στα 9.842. Δηλαδή οι συνταξιούχοι θα χάσουν κατά μέσο όρο 100 ευρώ τον χρόνο.
Σε τρέχουσες τιμές η μέση ετήσια σύνταξη με το ισχύον σύστημα θα ήταν το 2025 10.504 ευρώ και με το νέο καθεστώς θα είναι 10.345 (μείωση 159 ευρώ)
18. Στην επικουρική σύνταξη 251.000 συνταξιούχοι, πριν το ν.4387/16 που είχαν άθροισμα κύριας και επικουρικής σύνταξης πάνω από 1.300 ευρώ και υπέστησαν περικοπή στην επικουρική τους σύνταξη, θα έχουν μέση αύξηση 99,5 ευρώ.Συνεπώς αυξήσεις στο χέρι θα έχει περίπου ένας στους 10 συνταξιούχους (συνολικά 2.600.000). Οι υπόλοιποι θα υποστούν πραγματική μείωση με την απώλεια της 13ης σύνταξης, αφού στους περισσότερους από αυτούς θα μειωθεί η προσωπική διαφορά ,χωρίς όμως να εισπράξουν καμιά αύξηση.
Λαμβάνοντας υπόψιν τα ανωτέρω, ο καθείς συμπεραίνει ότι οι αλλαγές που εισήχθησαν με το νέο ασφαλιστικό νομοσχέδιο έχουν τόσο θετικές όσο και αρνητικές διαστάσεις, οι οποίες θα μας απασχολήσουν πολύ και θα αποτελέσουν αντικείμενο περαιτέρω ανάλυσης τα επόμενα χρόνια.
