Ο πολυγράφος Νικόδημος ο Αγιορείτης έχει συγγράψει, μεταξύ άλλων, και το βιβλίο «Πνευματικά Γυμνάσματα», που περιλαμβάνει 34 μελέτες. Στην υπόγεια αίθουσα εκδηλώσεων του ιερού ναού του, εδώ στη Χώρα, γράφτηκαν κάποια ονοματολογικά… γυμνάσματα την Παρασκευή και το Σάββατο 1και 2 Οκτωβρίου.
Ο πρόεδρος της Ονοματολογικής Εταιρείας αυτοθαυμάστηκε στην καταληκτική ομιλία του: «απόλυτα επιτυχημένο το συνέδριο», δηλαδή η διημερίδα της… μιάμιση ημέρας. Δεν βρήκε κανένα κουσούρι, κανένα ψεγάδι. Είναι δύσκολο το αυτοκριτικό ψέλλισμα. Πόσο επιστημονικό, όμως, είναι αυτό, οφείλει να το ξέρει ο ίδιος και η εκλεκτή ομήγυρις της πένητος και ανέστιας Εταιρείας. Γιατί η διημερίδα είχε λίγες φωτεινές και πολλές γκρίζες στιγμές και από επιστημονικής και από τεχνικής άποψης. Αλλά πώς να αυτομεμφθούν, όταν ενέκριναν, υποτίθεται, τα θέματα και τις περιλήψεις των εργασιών και δεν κατηύθυναν κάποιους, ειδικά μη επιστήμονες ή ειδικούς, σε άλλες προσεγγίσεις; Είχαν αρκετό χρόνο στη διάθεσή τους για να το πράξουν, μετά τις αλλεπάλληλες κορωνοϊκές αναβολές.
Η λεγόμενη Ελληνική Ονοματολογική Εταιρεία είναι μια σχετικά νεαρά περιφερόμενη κυρία 41 ετών. Και κάνει τη δουλειά της, όπως νομίζει. Είναι, όμως, ελέγξιμο πώς η Νάξος είναι πρόθυμη να υποδεχθεί και χρηματοδοτήσει πρόχειρες προτάσεις «συνεδρίων», ήκιστα πειστικές για την προστιθέμενη αξία που προσφέρουν στον πολιτισμό της και στο διανοητικό της κεφάλαιο. Είναι ολοφάνερη η έλλειψη συνεκτικής και συμπεριληπτικής πολιτικής της δημοτικής Αρχής και στον πολιτιστικό τομέα. Κραυγάζει. Βέβαια, ο Ξένιος Ζευς τα παραβλέπει και ο Δήμος τείνει να γίνει…Ένωση Ξενοδόχων παντού! (Αλήθεια, ο Δήμος, ως χορηγός, τι ξόδεψε; Και είναι ηθικό, σύνεδροι να μένουν στο ξενοδοχείο του Δημάρχου; Φαντάζομαι χωρίς τη χορηγία του Δήμου).
Επισημαίνουμε, ότι το Δ΄ Πανελλήνιο Ονοματολογικό Συνέδριο, που έγινε στην Τήνο το 2005, ασχολήθηκε ευρύτερα με τα ονοματολογικά των Κυκλάδων και τα Πρακτικά του εκδόθηκαν το 2007. Εκεί θα περίμενε κανείς να γίνει μια ολοκληρωμένη προσέγγιση των κοινών τοπωνυμίων των διάσπαρτων κυκλαδονήσων, κάτι που θα κάλυπτε ένα κενό έρευνας, όπως συμβαίνει σχετικά και σε άλλους τομείς στο νομό μας.
Ξεκινάμε από τα στατιστικά των ονοματολογικών…γυμνασμάτων: Από τις 22 εισηγήσεις δεν εκφωνήθηκαν δύο (Μπελόκα, Γρατσία) και δεν εμφανίστηκαν εισηγητές τεσσάρων συνεδριών, ενώ από τους 30 εισηγητές απουσίαζαν οι 10.
Ειδικότερες παρατηρήσεις:
-Το πρόγραμμα ήταν ατάκτως «ερριμμένο», χωρίς θεματική ομοιογένεια ανά συνεδρία, καθώς συναφή θέματα ήταν διάσπαρτα σε διάφορες συνεδρίες. Το αρχικό περιλάμβανε και παριανό θέμα, ενώ το «συνέδριο» αφορούσε στα ονοματολογικά του Δήμου Νάξου. Ευτυχώς αποσύρθηκε καθ’ οδόν.
-Οι εισηγήσεις των Γιακουμάκη-Παπαδοπούλου έπρεπε να είναι εναρκτήριες, εισαγωγικές, δεδομένου του γενικότερου περιεχομένου και των θεωρητικών και μεθοδολογικών επισημάνσεών τους. Ειδικά η πρώτη παρότρυνε στην ανάγνωση κειμένων που περιέχουν τοπωνύμια για να αντλούνται οι σκέψεις και πράξεις από το όνομα του τόπου, από τα συμφραζόμενα, ο χυμός των εννοιών κάτω από το κέλυφος της λέξης, οι κοινωνικές προεκτάσεις και σημασίες, οι αποσιωποιημένες χρήσεις. Ενδιαφέρουσα η δημιουργία τράπεζας ναξιακών τοπωνυμίων (Ηλεκτρονικό Αρχείο) στο αρμόδιο Κέντρο της Ακαδημίας (1159 μικροτοπωνύμια μέχρι τώρα), που πρέπει να εμπλουτιστεί και από τα δημοσιευθέντα δικαιοπρακτικά έγγραφα και να αποτελέσει τη βάση δεδομένων για αρμολόγηση ενός δικτύου μικροτοπωνυμίων.
-Κάποιοι εισηγητές ήλθαν για να έλθουν, με άσχετες ή μετέωρες τεκμηριωτικά εισηγήσεις, που μάλιστα οδήγησαν σε παρετυμολογικές εκτροπές ακόμα και τον Μητροπολίτη Καλλίνικο ή κατεδαφιστικές κριτικές από τη συζήτηση (20 περίπου άτομα στεγάζονταν στο υπόγειο του Αγίου Νικοδήμου). Ιδιαίτερα συμπονώ το ένδοξο έως το 1955 Κουτσοχεράδο, τα Κουφονήσια, τον Φοίνικα, τη λογοτεχνικά βαρυπενθούσα Αριάδνη, τις πατριδωνυμικές ή εθνωνυμικές (!) περιπλανήσεις τ’ς (!) Αξάς ή του ονόματος Νάξος ή των σύνθετων τοπωνυμίων και γελώ με την απροσμέτρητου κάλλους επισήμανση του αντιδημάρχου Πολιτισμού κ.λπ. του Δήμου ότι ο Προμπονάς ήταν το …αριστερό χέρι του Στυλιανού Κορρέ!
-Η διημερίδα, όταν καταπονήθηκε και καταπόνησε με συγκεκριμένες in situ μικροτοπωνυμιακές ακτινοσκοπήσεις, παρέπεμπε κυρίως στα Λιβαδοχώρια και σε κάθε περίπτωση το ερευνητικό δρομολόγιο σταματούσε στην οικογενειο-γεωγραφία (το ορθόν) των φιλωτίτικων τόπων.
-Υπήρχε μεγάλη ποιοτική ανομοιογένεια μεταξύ των ανακοινώσεων (περισσότερο από το αναμενόμενο) και ορισμένες ήταν εκτός θέματος, θα έλεγα και εκτός τόπου. Βέβαια, όπως φαίνεται, υιοθετείται η άποψη του C. Camproux, ότι η Ονοματολογία με την ευρεία έννοια είναι η επιστήμη του κυρίου ονόματος, ανεξάρτητα αν πρόκειται για όνομα τόπου, προσώπου αεροπλάνου, ρομπότ, καταστήματος κ.λπ.!
-Η διττή (φυσική και ψηφιακή) εκπομπή των εργασιών χώλαινε πολλαπλώς: αδυναμία σύνδεσης με εισηγητές, μη συμμετοχή ή μη ανάγνωση μηνυμάτων εξ αποστάσεως, αδυναμία θέασης των πινάκων παρουσίασης από τους ηλεκτρονικούς θεατές, μικροφωνικά προβλήματα ακρόασης πολλών συζητητών κ.λπ.
-Το Κουφονήσι διέσωσε τον έτσι κι αλλιώς αδόκιμο τίτλο «Μικρές Κυκλάδες», που η εφεύρεση και πορεία του είναι γλωσσολογικά ενδιαφέρουσα.
-Το έρμο το Κουτσοχεράδο δεινοπάθησε. Παρετυμολόγησε το όνομά του ακόμα και ο Μητροπολίτης Καλλίνικος, πλην του εισηγητή, όπως προαναφέρθηκε. Ο τελευταίος δεν έκανε τον κόπο να δει μήπως ο τιμώμενος έχει ετυμολογήσει το τοπωνύμιο. Η παρετυμολογία αυτή μπορεί να χαρακτηριστεί και ως προσβολή νεκρού, δεδομένης της…εκδημίας του οικισμού.
-Θα μπορούσαν οι διοργανωτές ως σήμα της διημερίδας, αντί του πολυχρησιμοποιημένου αντισθένειου ρητού, που αμφισβήτησε ο Σωκράτης, να χρησιμοποιήσουν αντίστοιχο ομηρικό, δεδομένης της εξειδίκευσης του τιμώμενου. Ένα τέτοιο χωρίο επικαλέστηκε η επαρκής και υποψιασμένη Αλεξάνδρα Σφυρόερα.
Δεν ξέρω ποιους θα ενέκρινε ο Γιάννης Προμπονάς ως εισηγητές στη διημερίδα που βαφτίστηκε συνέδριο και διεξήχθη προς τιμήν του, ενώπιον ενός πυκνού ακροατηρίου 20 περίπου ατόμων (το επιδημιολογικό φορτίο βλέπετε, ως αιτία ή άλλοθι).
Εικάζω ότι πολλούς θα απέρριπτε εκ των προτέρων, όπως και τα θέματα που επελέγησαν. Ex posteriori, δυστυχώς, θα δικαιωνόταν και θα δυσαρεστείτο εν πολλοίς από το επιστημονικό επίπεδο, ανεξάρτητα αν η ευγένειά του δεν επιτρέπει την εκδήλωση αυτής της δυσαρέσκειας.
Η απουσία του κοινού (διά ζώσης ή εξ αποστάσεως) κάτι δηλοί, και δεν φταίνε αποκλειστικά οι απαιτήσεις της εξειδικευμένης θεματολογίας. Πάντως η επιστημονική κοινότητα της Νάξου αδιαφόρησε, κάτι που πρέπει να προβληματίσει. Επίσης, η παραγωγή ή αναθεώρηση της σχετικής γνώσης, υπήρξαν πολύ φτωχές και ρηχές στις πλείονες των περιπτώσεων. Ένδεια, λοιπόν, εισηγητών, έλλειψη αξιολόγησης εισηγήσεων και θεμάτων, ισχνή φυσική παρουσία και ψηφιακή συμμετοχή, χωρίς πρωτοτυπία και εθισμό σε νέες αναγνώσεις, ανακύκλωση προσώπων και καταστάσεων.
Ο απών συνδιοργανωτής Δήμαρχος κατά το εναρκτήριο… λάκτισμα (εμφανίστηκε ασθμαίνων στην τελευταία συνεδρία για να τιμήσει τον απόντα, επίσης, Προμπονά), ο χαιρετισμός του Επάρχου ως Γλιναδιώτη και όχι ως Ναξιώτη (!)-τα ευκόλως εννοούμενα παραλείπονται-, η αυθόρμητη κατσάρειος αποκάλυψη των πολιτικών φρονημάτων του τιμώμενου, η απαγόρευση προσφωνήσεων σε μια …ονοματολογική σύναξη (είχε δίκιο ο Καλλίνικος για τη Βίβλο Γενέσεως), διέπλασαν μια ηλιοπουλική ωραία ατμόσφαιρα την πρώτη μέρα, που φαίδρυνε τουλάχιστον τους λίγους θεατές του υπογείου και του διαδικτύου.
Ο τιμώμενος ήταν παντελώς απών (το Mr στην Αγγλική δεν θέλει τελεία κύριοι και κυρίες ονοματολόγοι). Δεν σκέφθηκε κανείς το στοιχειώδες: Να προβληθεί μια μαγνητοσκοπημένη παρέμβαση του Προμπονά ή να εμφανιστεί στην οθόνη μας από την Αθήνα. Ούτε καν ανάγνωση του χαιρετισμού του δεν έγινε. Πρωτοφανές. Τιμώμενο μεν πρόσωπο, αλλά υποβαθμισμένη η αναφορά σ’ αυτό και στην προσφορά του, ειδικά στην ύπαρξη της διοργανώτριας Εταιρείας. Ποιος ξέρει από τους μη ειδικούς ότι αυτός εισήγαγε το θεσμό των συνεδρίων και τα δύο πρώτα επί προεδρίας του (στη Λήμνο το 1991 και στο Καστελόριζο το 1996) ασχολήθηκαν, αντίστοιχα, με τα τοπωνύμια των νήσων του Αιγαίου και με ελληνικά τοπωνύμια εκτός ελλαδικού χώρου;
Και βέβαια η πλακέτα παρέλειψε να αναφέρει την προσφορά του τιμώμενου στην ΕΠΙΣΤΗΜΗ. Απλώς στον πολιτισμό. Γενικώς και αορίστως.
Είναι αυτά (ονοματο)λογικά;
Επιχώριος
2 Comments