*Του Νίκου Λεβογιάννη, Φιλόλογου-πρώην Βουλευτή
Ποιο νησί δεν έχει να ιστορήσει μια παρέμβαση του;
Ποιος ναυτικός δεν έχει να διηγηθεί ένα θαύμα του;
Ποια θάλασσα δεν έχει μια εκκλησιά του;
Ποιο λιμανάκι δεν έχει ένα ξωκλήσι του;
Ποιο σκαρί δεν έχει μια εικόνα του;
Τα ξωκλήσια και οι εκκλησίες που χτίστηκαν στην Χάρη Του είναι αναρίθμητες στα νησιά του Αρχιπελάγους, της Άσπρης θάλασσας του Αιγαίου, στους κάβους, στις ακρογιαλιές, στα ξερονήσια, σε χαμηλούς λόφους στις ακτές, αλλά και σε κορφές βουνών και μέσα στα χωριά, στα βυζαντινά κάστρα, στις γειτονιές, στα λιμάνια.
Ξεχωρίζουν όμως εκείνες που είναι αφιερωμένες στον Άη Νικόλα τον Φτωχό, στον Άη Νικόλα των φτωχών και στον Άη Νικόλα των πλούσιων. Στη Νάξο, στη Σύρο, στην Κύθνο, αλλά και σε άλλα νησιά συναντάμε ταπεινά εκκλησάκια που ο λαός τα ονομάζει «ο Άη Νικόλας των φτωχών» και μικρές επίσης εκκλησιές, αλλά με πλούσιο διάοσμο, ξυλόγλυπτο τέμπλο, εικονοστάσι κ.λπ. τον «Άη Νικόλα των πλούσιων», αλλά και μεγάλες και επιβλητικές, όπως ο Άγιος Νικόλαος στη Σύρο, ο «Αγιος Νικόλαος ο πλούσιος» από η μία από τις δύο επιβλητικές εκκλησιές που δεσπόζουν στην Ερμούπολη Σύρου.
1) ο Άη Νικόλας των πλουσίων κατά τον λαό, του Γιαλού ή της αγοράς, μέσα στο λιμάνι στη Χώρα της Νάξου, στον πίσω από την παραλία σήμερα δρόμο, όπου παλαιότερα έφτανε η θάλασσα, στον οποίο οι ψαράδες και οι ναυτικοί κατέφευγαν όταν έβγαιναν στο λιμάνι και προσκυνούσαν και αφήναν χρήματα και τάματα. Είναι παλαιό μετόχι της Ιεράς Μονής Ξηροποτάμου του Αγίου Όρους..
2) Ο Άη Νικόλας των πτωχών όπως τον λέει ο λαός ή της Γρόττας, στην σημερινή πλατεία της Μητρόπολης μπροστά από το επιτόπιο μουσείο της αρχαίας αγοράς, στη φτωχογειτονιά του Μπούργου, γιατί οι κάτοικοι του Μπούργου ήταν φτωχοί υπόδουλοι και υπηρέτες πολλοί στους Φράγκους φεουδάρχες που έμεναν στους πύργους τους στο κάστρο.
3) Ο Άη Νικόλας ο Φτωχός στη Σύρο
Η πρώτη ορθόδοξη εκκλησία του νησιού, που χτίστηκε στα μέσα του 16ου αιώνα. Λέγεται Φτωχός για να ξεχωρίζει από τον μεγαλοπρεπή ναό του Αγίου Νικολάου, που βρίσκεται στην αριστοκρατική συνοικία Βαπόρια της Ερμούπολης.
4) Ο Άγιος Νικόλαος ο Πλούσιος στη Σύρο.
Πολιούχος της Σύρου, ο επιβλητικός ναός του Βρίσκεται στα Βαπόρια, την αριστοκρατική συνοικία της Ερμούπολης με τα θαυμάσια αρχοντικά. Ο επιβλητικός αυτός ναός, διώροφο οικοδόμημα είναι κατασκευασμένος και διακοσμημένος με μάρμαρο, δεσπόζει στην περιοχή με την εξαιρετική αρχιτεκτονική του, τα πανύψηλα κωδωνοστάσιά του, τα μαρμάρινα προπύλαια με τους τέσσερις κίονες ιωνικού ρυθμού, και την ολομάρμαρη σκάλα. Το τέμπλο, μαρμάρινο καλλιτέχνημα και ο επίσης μαρμάρινος δεσποτικός θρόνος είναι έργα του Τηνιακού γλύπτη Γεωργίου Βιτάλη. Ο ναός χτίστηκε το 1848 και εγκαινιάστηκε το Σεπτέμβριο του 1870.
Ο Άγιος Νικόλαος ο Πλούσιος της Σύρου θεωρείται ως ένα από τα πιο εντυπωσιακά εκκλησιαστικά μνημεία της χώρας μας.
5) Άη Νικόλα Φτωχό και Άη Νικόλα Πλούσιο συναντάμε και στη Χώρα της Κύθνου, που τους ονομάζει ο λαός έτσι από τον μέγεθος της εκκλησίας τους. Η εκκλησούλα του Άη Νικόλα του Φτωχού είναι απλή και χωρίς πλούσιο εσωτερικό διάκοσμο. Η εκκλησία του Άη Νικόλα του Πλούσιου είναι μικρή, χωρίς πλούσια διακόσμηση και φτωχή γενικά.
Η λαϊκή παράδοση του Άη Νικόλας που μεταμορφώθηκε σε…κριάρι μπροστά στο θρησκευτικό δέος αγνών νησιωτών Άη μου Νικόλα κάψε κι άσε κιόλα.
Καλοκαίρι, μήνας θεριστής, εποχή που οι βουνοπλαγιές, τα λιβάδια, οι κοιλάδες των νησιών ήταν παλιά κατάσπαρτες όλες με σιτάρια. Η ζέστη είναι μεγάλη, επικρατεί άπνοια και τις μεσημεριανές ώρες οι θεριστάδες αναζητούν έναν ίσκιο να ξαποστάσουν. Λιγοστές οι συστάδες των δέντρων στα κυκλαδονήσια και μια παρέα απ’ αυτούς, κάπου σε μια πλαγιά στις εξοχές της Κωμιακής Νάξου, στα Ακρωτήρια, καταφεύγουν σε ένα μικρό εγκαταλειμμένο ξωκκλήσι τ’ Άη Νικόλα, προστάτη των ναυτικών, χτισμένο στη ράχη κοντά σε ένα ακρωτήρι.
Οι θεριστάδες, κατάκοποι, μπαίνουν μέσα στο ξωκκλήσι, βγάζουν τα σκιάδια απ’ το κεφάλι τους, σταυροκοπιούνται και προχωρούν μπροστά, για να προσκυνήσουν τη μια και μοναδική εικόνα του Άη Νικόλα, όταν έκπληκτοι βλέπουν πάνω στην Αγία Τράπεζα ξαπλωμένο ένα πανέμορφο κάτασπρο κριάρι με μεγάλα σπειρωτά χρυσοκίτρινα κέρατα. Μια λεπτή δέσμη από ακτίνες του ήλιου, που περνά από μια σχισμή της μισοερειπωμένης στέγης και το λιγοστό φως της κόγχης του Ιερού, που πέφτουν στο κατάλευκο τρίχωμά του, το κάνουν να λαμπυρίζει.
Στην εξωκοσμική αυτή εικόνα μια γυναίκα έκθαμβη σιγοψιθυρίζει… «Ο Άη Νικόλας είναι !!!» Ξαφνιάζονται κι οι άλλοι, εκστασιάζονται, νεκρική σιωπή κυριαρχεί στο ξωκκλήσι… Αμίλητοι, με έντονο το δέος στο περίεργο φαινόμενο, αυθυποβάλλονται και ψάχνουν να βρουν κεριά να ανάψουν και να προσκυνήσουν. Σαν σε όνειρο προχωρούν αλαφροΐσκιωτοι, για να μην ταράξουν τον ύπνο του Αγίου τους. Ανάβουν μερικά μισοκαμένα κεριά που βρήκαν, προχωρούν προς το Ιερό, σταυροκοπιούνται μπροστά στο κοιμισμένο κριάρι κι’ αθόρυβα τα κολλούν πάνω στα κέρατά του και φεύγουν.
Δεν πέρασαν παρά μόνο ελάχιστα λεπτά, όταν ακούν ισχυρό θόρυβο μέσα στο ξωκκλήσι και πριν προλάβουν να αντιδράσουν βλέπουν το κριάρι να ορμά αγριεμένο έξω και με τα κεριά κολλημένα και αναμμένα στα κέρατά του. Πέφτει μέσα στα πυρωμένα από τη ζέστη σπαρτά και τα κεριά βάζουν φωτιά, η οποία αστραπιαία μεταδίδεται και απλώνεται στην πλαγιά καίγοντας τα πάντα. Μεγάλη η πυρκαγιά, θα σβήσει ύστερα από ώρες από μόνη της σχεδόν στη θάλασσα.
Οι θεριστές, έκπληκτοι, αμήχανοι κι αδύναμοι να προλάβουν το κακό, σταυροκοπιούνται και προσεύχονται στον Άη Νικόλα… «Άη μου Νικόλα κάψε κι άσει (άφησε) κιόλα». Ο Άη Νικόλας όμως δεν έκανε το θαύμα του, το αγριεμένο από τη φωτιά κριάρι πυρπόλησε την περιοχή κι ήταν τόσο μεγάλο το κακό, πού το περιστατικό εκείνο έγινε με τα χρόνια θρύλος και παράδοση.
Ο Θρύλος αυτός, η παράδοση, που την πρωτάκουσα μικρός από τον πατέρα μου στην Κωμιακή Νάξου, φαίνεται νά ‘ρχεται απ΄ τα παλιά χριστιανικά χρόνια, μια παράδοση από εκείνες που δημιούργησαν οι θρησκευτικές ιδεοληψίες, πανάρχαιες κι αυτές όσο και το ανθρώπινο γένος, που θεοποίησαν τις υπερφυσικές δυνάμεις, δίνοντάς τους άλλοτε μορφή ανθρώπινη, άλλοτε ζώου, στην προσπάθειά τους να τις εξευμενίσουν με λατρευτικές τελετές, για να έχουν την προστασία τους.
Ακολουθήστε το naxostimes.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
