Τελευταίο Σάββατο της Αποκριάς σήμερα και μία εικόνα μόνο σου έρχεται στο μυαλό… Χιλιάδες Λαμπαδηφόροι ντυμένοι με άσπρα σεντόνια, ασπρόμαυρα πρόσωπα, με δάδες στα χέρια, πνευστά και κρουστά να ξεσηκώνουν το νησί ολόκληρο στο πόδι. Αυτές είναι οι ξακουστές Λαμπαδηφορίες της Νάξου!
Δυστυχώς από την εμφάνιση της πανδημίας και μετά, οι Λαμπαδηφορίες σίγησαν, περιμένοντας υπομονετικά να το επιτρέψουν οι συνθήκες για να ξεχυθούν και πάλι στους δρόμους οι Λαμπαδηφόροι.
Οι Λαμπαδηφορίες της Νάξου
Απόκριες στη Νάξο… Άραγε τι σου ‘ρχεται στο μυαλό; Διόνυσος, Αριάδνη, Σάτυροι, Μαινάδες, Κουδουνάτοι, Κορδελάτοι, γλέντι, χορός και φυσικά Λαμπαδηφορίες!
Το βράδυ του τελευταίου Σαββάτου της Αποκριάς, μικροί και μεγάλοι συγκεντρώνονται σε ένα καθιερωμένο πλέον ραντεβού εικοσιεννέα χρόνια τώρα. Ανηφορίζουν στο Κάστρο μ’ ένα σεντόνι παραμάσχαλα, πολύ κέφι και ζωντάνια! Οι υποψήφιοι Λαμπαδηφόροι δέχονταν το βάπτισμα του πυρός!
Λευκό σεντόνι, ασπρόμαυρες μπογιές, στάχυα, αναμμένοι πυρσοί, ο ήχος από τα τύμπανα και τις ιαχές των χιλιάδων ατόμων αποτελούν το σκηνικό της κάθε Λαμπαδηφορίας…
Είναι η ώρα της Λαμπαδηφορίας!
Τα πειράγματα και το γέλιο δεν σταματούν, τα πρόσωπα βάφονται λευκά και μαύρα γύρω από τα μάτια, και οι υποψήφιοι λαμπαδηφόροι τυλίγονται στα λευκά με ένα σεντόνι, φορώντας στάχυα στα μαλλιά και στη μέση. Απαραίτητος εξοπλισμός είναι η «δάδα» και η Λαμπαδηφορία ξεκινά…
Τα στενά του Κάστρου ξαναζωντανεύουν, γεμίζουν φως και βοή από τους αλαλαγμούς, τις κραυγές, τα άσματα και τα κρουστά των λαμπαδηφόρων που μεταφέρονται μέσα από τους κεντρικούς δρόμους της πόλης έως την κεντρική παραλιακή οδό, για να καταλήξουν στην κεντρική πλατεία.
Εκεί θα κάψουν το «Σκιάχτρο», θα πιούν ρακόμελο με όλο τον κόσμο που έχει συγκεντρωθεί και θα διασκεδάσουν όλοι μαζί, μέχρι τελικής πτώσεως. Μετά την πλατεία, η διασκέδαση συνεχίζεται στα νυχτερινά μαγαζιά του νησιού που γεμίζουν από τη ζωντάνια των Λαμπαδηφόρων!
Ένα από τα νεότερα έθιμα της Νάξου
Το έθιμο αυτό έχει γίνει παράδοση για την Νάξο τα τελευταία χρόνια -ενώ για αρκετά χρόνια ήταν και το μοναδικό Αποκριάτικο δρώμενο στη Χώρα- κι ακόμα αντικείμενο έμπνευσης για τους δημιουργούς.
Στο ντοκιμαντέρ «Sites and Sounds of Naxos» της Εύας Χατζάκη, περιλαμβάνονται οι ταινίες μικρού μήκους, «Λαμπαδηφορία» και «Κουδουνάτοι», που προβλήθηκαν σε διεθνή φεστιβάλ.
Κάθε χρόνο Ελληνικά και ξένα ΜΜΕ κάλυπταν αυτό το μοναδικό δρώμενο της Νάξου το οποίο έχει γίνει γνωστό ως τα πέρατα του κόσμου.
Στο φωτογραφικό λεύκωμα του Βασίλη Μπάκαλου με τίτλο «Λαμπαδηφορία», αποτυπώνεται σε μία σειρά ασπρόμαυρων φωτογραφιών η «ψυχή» του δρώμενου. Από το λεύκωμα αυτό θα δανειστούμε το κείμενο του Παύλου Θωμόπουλου που προλογίζει τη δουλειά του φωτογράφου και παράλληλα περιγράφει με ιδανικό τρόπο την ουσία του γεγονότος.
Όπως αναρωτιέται και ο ίδιος: «…Οι φωτογραφίες είναι απλώς τα ίχνη του φωτός στο φωτοευαίσθητο χαρτί ή μήπως τα γεγονότα είναι σκιές των βαθύτερων ενστίκτων και προθέσεων και το νόημα των πράξεων μας είναι συχνά πιο ευδιάκριτο στις δύο διαστάσεις του χαρτιού;».
Σήμερα η λαμπαδηφορία είναι το αποκριάτικο δρώμενο που σίγουρα ενθουσιάζει.. Έχει αγκαλιαστεί από τις νέες γενιές που προσθέτουν χρόνο με το χρόνο καινούργιους κρίκους στη μεγάλη αλυσίδα…
Πώς όμως ξεκίνησε η Λαμπαδηφορία και ποιος την εμπνεύστηκε;
Η Λαμπαδηφορία ξεκίνησε αυθόρμητα πριν από 29 χρόνια, όταν μια παρέα, η ομάδα της Κινηματογραφικής Λέσχης Νάξου, ακολουθώντας το ένστικτο, έπιασε την κομμένη άκρη του νήματος και χόρεψε στα βήματα των αρχέγονων βακχικών χορών. Το παράδειγμα τους για εικοσιεννέα χρόνια τώρα ακολουθούν κι άλλοι, από κάθε γωνιά της Ελλάδας και όχι μόνο, που χρόνο με το χρόνο γίνονται όλο και περισσότεροι…
Ήταν Φλεβάρης του 1992… Είχαν περάσει μόλις πέντε μήνες από την ίδρυση της Κινηματογραφικής Λέσχης Νάξου, όταν μέσα σε ένα κλίμα γενικού ενθουσιασμού των μελών, διοργανώθηκαν οι Λαμπαδηφορίες. Όλα έγιναν αυθόρμητα, χωρίς να υπάρχει ακριβές σχέδιο για το τι θα συνέβαινε…
Παρά τη βροχή που έπεφτε αδιάκοπα εκείνη τη βραδιά, η παρέα μαζεύτηκε στο Κάστρο κουβαλώντας ο καθένας και από μια ιδέα.
«Μη νομίζεις, δεν ήμασταν πολλοί, μια παρέα φίλων ήμασταν που διψούσαν για δράση..», παραδέχονται αναπολώντας το γεγονός.
Επιλέχθηκαν εύκολες και απλές λύσεις για την αμφίεση. Λευκά σεντόνια που επίτηδες λέρωναν, και μαύρη μάσκαρα σε άσπρο φόντο στο πρόσωπο. Κάποιος έφερε στάχυα τα οποία φόρεσαν στο λαιμό, στη μέση και στο κεφάλι. Προμηθεύτηκαν ότι κρουστό υπήρχε και όσοι βρήκαν κουδούνια τα ζώστηκαν…
«Βγήκαμε στο δρόμο χωρίς να ξέρουμε καν που πάμε και χωρίς να μας νοιάζει. Χορεύαμε από πεζοδρόμιο σε πεζοδρόμιο, τρομάζαμε τους απροετοίμαστους περαστικούς και προχωρούσαμε γελώντας και ουρλιάζοντας προς τον ναό του Απόλλωνα (Πορτάρα). Από εκεί γυρίσαμε στην πλατεία όπου πραγματικά όλοι καταρρεύσαμε».
Έτσι ξεκίνησε.. τόσο απλά!
Μα το σώμα θυμάται περισσότερα από το μυαλό και με μάτια που γυαλίζουν, λαμπαδηφόρος, αναπολεί τις στιγμές της έκστασης:
«Δεν ήμουν εγώ… Αλλά δεν ξέρω, μπορεί να ήταν η πρώτη φορά που ήμουν στ’ αλήθεια ο εαυτός μου. Εαυτός χωρίς ταυτότητα, ανώνυμο κομμάτι της ξέφρενης πομπής, σώμα που ακολουθούσε τους χτύπους των τυμπάνων και φλεγόταν στη θεά των πυρσών… Και να σου πω κάτι περίεργο; Είχα ζωστεί τα άχυρα σαν δυναμίτης και ένιωθα πως θα πυρπολήσω όλα εκείνα που με έπνιγαν, υπερασπίζοντας τη χαμένη μου ανεξαρτησία… Αστείο δεν ακούγεται;».
Και βέβαια είναι αστείο να θεωρούμε τις λαμπαδηφορίες κάτι παραπάνω από ένα απλό αποκριάτικο καρναβάλι. Μοναδικός τους στόχος είναι να νιώσουν οι νέοι το πνεύμα των ημερών, διασκεδάζοντας και χορεύοντας.
Αυτό είναι. Τίποτα παραπάνω.
Τι πραγματικά είναι αυτό το οποίο κάνει τις Λαμπαδηφορίες να ξεχωρίζουν;
Αυτό το οποίο κάνει τις Λαμπαδηφορίες να ξεχωρίζουν είναι ο τρόπος με τον οποίο συνδυάζονται Απολλώνια και Διονυσιακά στοιχεία.
Ο Διόνυσος αντιπροσωπεύεται με τη μέθη, τη μέθεξη και την έκσταση, ο Απόλλωνας το φως. Άλλωστε οι προαναφερθέντες θεοί λατρεύτηκαν στην Αρχαία Νάξο και απ’ ότι φαίνεται υπολείμματα αυτής της λατρείας διαπερνούν τους αιώνες και την Ιστορία και αναβιώνουν στις μέρες μας.
«Δεν σκεφτόμουν ούτε τον Απόλλωνα ούτε τον Διόνυσο…», απαντά μέλος της Κινηματογραφικής Λέσχης.
«Δεν σκεφτόμουν τίποτα. Είχα αδειάσει… και ένιωθα πιο γεμάτη από ποτέ. Σαν να ζούσα κάθε χαμένη μου ζωή και σαν να είχε κάθε δευτερόλεπτο το βάρος ενός αιώνα. Ήμουν κάποια άλλη κι όλοι οι άλλοι μαζί. Αυτό δεν ήταν το νησί μου, ήταν ένας άγνωστος πλανήτης, κι αυτό δεν ήταν το κορμί μου παρά μονάχα το δοχείο του φωτός. Βρισκόμουν σ’ ένα σύμπαν όπου οι μοναδικές διαστάσεις ήταν τα τύμπανα, οι πυρσοί και οι άναρθρες κραυγές. Ένα σύμπαν από φως πλασμένο. Και ήμουν εκεί για να ξορκίσω χορεύοντας τον προαιώνιο φόβο, για να λησμονήσω την αναπόφευκτη συνάντηση… Ίσως νομίζεις πως υπερβάλλω… Το ξέρω, ακούγεται περίεργα.. Αυτή όμως είναι η “δικιά μου” Λαμπαδηφορία».
Η Λαμπαδηφορία φέτος δεν θα γίνει… Έτσι επιβάλουν τα μέτρα για την αποφυγή διάδοσης του κορωνοϊού, της πανδημίας που τα τελευταία χρόνια μας κρατά μακριά από τις Λαμπαδηφορίες. Οι Λαμπαδηφόροι όμως είναι εδώ και θα είναι έτοιμοι όταν οι συνθήκες το επιτρέψουν, να ξεχυθούν και πάλι σαν ένα ποτάμι από φως στα στενά σοκάκια του κάστρου και στους δρόμους της πόλης και με τις κραυγές τους να ξορκίσουν το «κακό»…
Πόπη Αλιμπέρτη
*(φωτογραφίες και βίντεο από τις Λαμπαδηφορίες 2019)
