Στο 2ο Πανελλήνιο Συνέδριο Πολιτιστικών Κρητικών Σωματείων συμμετείχε ο Δήμαρχος Νάξου και Μικρών Κυκλάδων Μανόλης Μαργαρίτης, ως ομιλητής με θέμα «Οι Κρήτες της Νάξου και το παράδειγμα της Απείρανθου».
Στο συνέδριο, το οποίο διοργάνωσε η Πανελλήνια Ομοσπονδία Πολιτιστικών Κρητικών Σωματείων «Π.Ο.Π.Κ.Σ.» με θέμα: «Κρητική Ιστορία και Πολιτισμός», ο Μανόλης Μαργαρίτης εστίασε σε αναφορές αλλά και στα χαρακτηριστικά που συνδέουν τα δύο νησιά, από τη μυθολογία μέχρι σήμερα. Τόνισε ταυτόχρονα ότι η Νάξος και η Κρήτη έχουν κοινό γεωγραφικό χώρο, κοινές μικρασιατικές καταβολές και επιρροές, κοινές περιόδους Ενετοκρατίας και Τουρκοκρατίας, μεγάλες πλουτοπαραγωγικές πηγές, κοινό ορεινό και μεσογειακό περιβάλλον και γενικότερα παρεμφερείς συνθήκες διαβίωσης.
Για τη σχέση των Κρητικών με την Απείρανθο και τα κοινά τους χαρακτηριστικά, ο Μανόλης Μαργαρίτης επισήμανε την ιδιαίτερη απεραθίτικη διάλεκτο, η οποία διαθέτει πολλά Κρητικά στοιχεία και τόνισε την ικανότητα στιχοπλοκής των Απεραθιτών με αυτοσχέδια δίστιχα ή τετράστιχα που εκφράζουν τα συναισθήματά τους, όπως οι μαντινάδες στην Κρήτη.
Αναφέρθηκε, επίσης, στην υφαντική τέχνη της Απειράνθου, η οποία ακολουθεί σχέδια και τεχνοτροπία παρόμοια με την Κρητική.
Δεν παρέλειψε να σχολιάσει την κοινή μουσική πορεία των δύο περιοχών, καθώς παλαιότερα υπήρχαν Απεραθίτες που έπαιζαν λύρα, αλλά και τη γνώση και απαγγελία από τους γεροντότερους Απεραθίτες του Ερωτόκριτου.
Τέλος, επισήμανε τα Κρητικά επίθετα αλλά και τα χαρακτηριστικά ονόματα που συναντάμε και στην Κρήτη, όπως Αννέζα, Μαριέτα, Εργίνα, καθώς και τοπωνύμια, όπως Αη Κηρκός, Λούρου, Αποστολάκη, Κανάκη, Βλαχάκη, Τσολάκη, ο κάμπος ντω Φασκιανάδω και πολλά άλλα.
Κλείνοντας την ομιλία του, ο Δήμαρχος τόνισε ότι η ιδιαίτερη σχέση των Απεραθιτών με τους Κρήτες αναγνωρίζεται από όλους τους Ναξιώτες.
