Νίκος Λεβογιάννης: Χτες – Σήμερα – Αύριο. Ραδιοφωνικός περίπατος στα μονοπάτια της τοπικής μας ιστορίας, ένα ιστορικό ραδιοφωνικό ένθετο κλείνει τον κύκλο του
Ήταν η τελευταία Παρασκευή του Απρίλη του 2023 και είχε 28 ο μήνας, όταν στις 9 η ώρα το πρωί ακούστηκε από τη συχνότητα του ραδιοφωνικού σταθμού της Ένωσης Αγροτικών Συνεταιρισμών Νάξου «Aegean voice», η γνώριμη ζεστή φωνή της Διευθύντριας του σταθμού δημοσιογράφου Πόπης Αλιμπέρτη, η αναγγελλία της εκπομπής «Ακολουθεί το ιστορικό μας ένθετο: Χθες – Σήμερα – Αύριο» και στη συνέχεια η ενημέρωση: « Ραδιοφωνικός περίπατος στα μονοπάτια της τοπικής μας ιστορίας, μια διαδρομή με τις φωτεινές, μα και τις σκοτεινές σελίδες της ιστορίας, με τα φώτα στραμμένα στη σωστή πλευρά της, γιατί «η ιστορία είναι μέγιστο μάθημα, δεν επαναλαμβάνεται, αλλά τη συναντάμε σε κάθε μας βήμα. Εξ άλλου αυτός είναι ο ορισμός της ιστορίας και, όπως έγραψε ο Ευριπίδης: Όλβιος όστις της ιστορίας έσχεν μάθησιν. Η εκπομπή έχει αναφορές σε γεγονότα, συμβάντα και πρόσωπα της τοπικής ιστορίας, με στόχο να αναδεικνύεται κάθε φορά μέσα από αυτά και η σημερινή πολιτικοκοινωνική πραγματικότητα».
Σε εκείνη την 1η εκπομπή το θέμα μας ήταν, ποιο άλλο φυσικά παρά η «μαύρη επέτειος» του στρατιωτικού πραξικοπήματος της 21 Απριλίου 1967, που βύθισε τη χώρα μας στο 7χρονο σκοτάδι της δικτατορίας των συνταγματαρχών.
Είπαμε λοιπόν τότε ανάμεσα σε άλλα και τα παρακάτω:
«Καλημέρα, ΧΤΕΣ-ΣΗΜΕΡΑ-ΑΥΡΙΟ, λοιπόν, ραδιοφωνικός περίπατος στα φωτεινά και τα σκοτεινά μονοπάτια της τοπικής μας ιστορίας.
Ευχαριστώ τη διεύθυνση του ραδιοφωνικού σταθμού της ΕΑΣ Νάξου για την πρότασή της να πορευτούμε στο παρελθόν του γενέθλιου τόπου μας ,με τα μάτια στραμμένα στο σήμερα, στο αύριο, στο μέλλον.
Η τοπική μας ιστορία είναι ένα σπουδαίο μάθημα, μια εμπειρία ζωής μοναδική, μάθημα μέγιστον δημοκρατίας.
Έχει στιγμές φωτεινές, επετείους σπουδαίων γεγονότων, πρωταγωνιστές θρύλους.
Στην περιδιάβασή μας αυτή, θα πάμε να τους συναντήσουμε, να μιλήσουμε μαζί τους, να μας μας πουν, να τους πούμε, να μεθύσουμε απ’ το κρασί, το νέκταρ της ψυχής τους, να τραγουδήσουμε μαζί τους, να χορέψουμε τον χορό του αγώνα για τη δημοκρατία, την ελευθερία, τη ζωή.
Τις μέρες του Απρίλη, όμορφες κι ανοιξιάτικες, έρχεται στο νου σε μας τους παλιότερους, η αποφράδα μέρα της 21ης Απρίλη του 1967, μια σκοτεινή μέρα, που ξημέρωσε με τους σιδερένιους ήχους των ερπυστριών των τανκς καθώς κυλούσαν πάνω στην άσφαλτο στους κεντρικούς δρόμους της Αθήνας.
Η 21 Απριλίου 1967 δεν μπορεί να ονομάζεται «επέτειος», δεν την θυμάται ο λαός… τιμώντας τη, όπως είπε ο πρωθυπουργός. Είναι μια σελίδα μαύρη στην νεότερη ιστορία, γιατί είναι η αρχή μιας σκληρής, 7χρονης τυραννίας της «7χρονης δικτατορίας». Εκείνη τη μέρα στήθηκε «Η Δημοκρατία στο απόσπασμα» από επίορκους στρατιωτικούς, όργανα σκοτεινών δυνάμεων και ισχυρών συμφερόντων, ξένων και ντόπιων, που ήθελαν να φιμώσουν τον λαό, να αποτρέψουν την ανατροπή του βασιλικού καθεστώτος, που τρίζαν τα θεμέλια του.
Η 21ης Απριλίου 1967 ήταν η αρχή δεινών για τη χώρα, όπως το προδοτικό πραξικόπημα την Κύπρο τον Ιούνιο του 1974, που ανάτρεψε τον Εθνάρχη Μακάριο, αιματοκύλισε τη Μεγαλόνησο και άνοιξε την κερκόπορτα για την απόβαση-περίπατο του τουρκικού ΑΤΤΙΛΑ, που οδήγησε στην κατάληψη από τους Τούρκους του 40% των εδαφών της.
Μια χούφτα επίορκων αξιωματικών, εκμεταλλευόμενοι την πολιτική κρίση και τις τεράστιες λαϊκές κινητοποιήσεις, που προκάλεσε το 1965 η αποστασία βουλευτών και η ανατροπή της κυβέρνησης του Γ. Παπανδρέου, με αρχιτέκτονα τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη και στόχο τον ανερχόμενο ριζοσπάστη πολιτικό Αντρέα Παπανδρέου, ενεργοποίησε τους παρακρατικούς στρατιωτικούς μηχανισμούς του βαθέως κράτους των ανακτόρων και με εκτελεστικό βραχίονα μια δράκα συνταγματαρχών και λοχαγών, κατέλυσαν το Σύνταγμα και το δημοκρατικό πολίτευμα και μετέτρεψαν τη χώρα σε ένα απέραντο στρατόπεδο συγκέντρωσης πολιτικών αντιπάλων.
Ανάμεσα σε εκείνους τους πολιτικούς και τους αγωνιστές που συνελήφθησαν και εξορίστηκαν, φυλακίστηκαν εκείνη την περίοδο ήταν και οι Ναξιώτες Μανώλης Γλέζος, Γ.Α. Μαγκάκης, Μιχάλης Περιστεράκης, ο ίλαρχος Μιχάλης Βαρδάνης, ο Γιώργος Ανωμερίτης, ο Νίκος Μανιός, ο καθηγητής Μιχάλης Μπαρδάνης ο εμποροράπτης Γιάννης Μαργαρίτης και πολλοί άλλοι.
Όμως η δολοφονία του Νικηφόρου Μανδηλαρά, τον Μάη του 1967, συγκλόνισε το Πανελλήνιο. Είναι ένα σκοτεινό, ειδεχθές έγκλημα, που παραμένει ανεξιχνίαστο ως σήμερα, 56 χρόνια από τότε.
Ο αγωνιστής, ο οραματιστής Νικηφόρος Μανδηλαράς, δολοφονήθηκε στα 39 του χρόνια και το κατακρεουργημένο πτώμα του πετάχτηκε σε μια απόμακρη ακτή της Ρόδου και είπαν ότι πνίγηκε στην προσπάθειά του να φύγει στο εξωτερικό.
Ο Μανδηλαράς δεν συνελήφθη τη νύχτα της 21 Απριλίου, οι ΕΣΑ που έκανε έφοδο στο σπίτι του δεν τον βρήκε, δεν προσήχθη σε κάποιον ανακριτή, δεν κατηγορήθηκε για κάποιο έγκλημα, δεν προφυλακίστηκε, δεν δικάστηκε και δεν καταδικάστηκε. Έ:να μήνα μετά τη δικτατορία, συνελήφθη στην προσπάθειά του να φύγει στο εξωτερικό, βασανίστηκε άγρια και δολοφονήθηκε, κυριολεκτικά στραγγαλίστηκε, σίγουρα δεν πνίγηκε.
Μα για το ειδεχθές εκείνο έγκλημα θα αναφερθούμε σε άλλη εκπομπή μέσα στον Μάη, στην αποφράδα μέρα του θανάτου του στις 22 Μαΐου 1967, που βρέθηκε το πτώμα του σε απόμερη παραλία της Ρόδου και όχι στις 18 Μαΐου, όπως κάποιοι αναφέρουν.
Τα κυκλαδονήσια μετατράπηκαν εκείνη τη σκοτεινή περίοδος για άλλη μια φορά στην ιστορία τους σε ΤΟΠΟ ΕΞΟΡΙΑΣ αγωνιστών, επικίνδυνων «εχθρών» του βασιλικού καθεστώτος και της στρατιωτικής χούντας. Χιλιάδες αγωνιστές οδηγήθηκαν σιδηροδέσμιοι στη Φολέγανδρο, την Ανάφη, τη Σίκινο, ακόμη και τη Νάξο, τη Σύρο και κυρίως στο κάτεργο της Γυάρου, που είχε κλείσει από το 1952, αλλά το άνοιξε η χούντα και «πετάχτηκαν» κυριολεκτικά εκεί χιλιάδες δημοκράτες και αγωνιστές κι ανάμεσά τους οι ναξιώτες Μιχάλης Μπαρδάνης καθηγητής και Γιάννης Μαργαρίτης εμποροράπτης και μετά τα γεγονότα του Πολυτεχνείου ο Νίκος Μανιός». Αυτά είπαμε στην πρώτη εκπομπή τον Απρίλη του 2023.
Δεκατέσσερις μήνες από τότε, η βδομαδιάτικη αυτή εκπομπή, το μισάωρο ιστορικό ένθετο «Χτες-σήμερα-αύριο», ο ραδιοφωνικός περίπατος στα μονοπάτια της τοπικής ιστορίας, από τη φιλόξενη συχνότητα του ραδιοφωνικού σταθμού της Ένωσης Αγροτικών Συνεταιρισμών Νάξου, βαδίζει προς το κλείσιμο του κύκλου της, που κράτησε πάνω από ένα χρόνο.
Ήταν πραγματικά μια περιδιάβαση στη Νεότερη κυρίως ιστορία της Νάξου, αλλά όχι μόνο, μέσα από την οποία επιχειρήσαμε να αναδείξουμε σημαντικές στιγμές της ιστορίας αυτού του τόπου, άλλες γνωστές και φωτισμένες, άλλες άγνωστες και χαμένες στα σκοτάδια των αιώνων.
Κι επειδή την ιστορία τη γράφουν άνθρωποι, είναι έργα και πράξεις ανθρώπων, θαυμαστά, μικρά μεγάλα, έχει κι αυτή, τους πρωταγωνιστές της, άλλοι γνωστοί, άλλοι άγνωστοι, άλλοι επώνυμοι, άλλοι ανώνυμοι. Συχνά πιο σπουδαίοι είναι οι άγνωστοι, οι ανώνυμοι, που χάθηκαν στα σκοτάδια των αιώνων.
Στην πολύχρονη έρευνά μου της «νεότερης ιστορίας της Νάξου», στο μοναδικό πραγματικά και μαγικό αυτό ταξίδι, που κράτησε δεκαετίες, συνάντησα πολλούς από αυτούς στα βάθη των αιώνων.
Στην πορεία λοιπόν αυτής της βδομαδιάτικης εκπομπής και στο τελευταίο κύκλο της σκέφτηκα να αφιερώσω κάποιες από τις τελευταίες εκπομπές σε μερικούς πρωταγωνιστές της ιστορίας της Νάξου, άγνωστοι οι περισσότεροι μα σημαντικοί, έτσι ως ελάχιστο φόρο τιμής σε ό,τι μας άφησαν ως παρακαταθήκη, έστω κι αν αυτό βρισκόταν θαμμένο μέσα σε κάποια μουχλιασμένα χαρτιά πεταμένα, μισοκαμένα, ξεθωριασμένα. Έκρυβαν όμως μέσα τους αγώνες, πόνο, ιδρώτα, αίμα και μηνύματα της ανθρώπινης πάλης για το φως.
Η σημερινή εκπομπή είναι αφιερωμένη σε έναν ταπεινό καλόγερο, ολιγογράμματο μεν, βαθιά μορφωμένο δε, έναν φωτισμένο μοναχό, που έκανε στόχο της μοναχικής ζωής του εκεί στο απομονωμένο στην ερημιά της άγριας φύσης, στο μάτι του βοριά, μοναστήρι της Φανερωμένης, στα βόρια δυτικα παράλια της Νάξου, να ιδρύσει σχολείο στη Νάξο, στα αναστατωμένα χρόνια της σκλαβωμένης Ελλάδας, στα τέλη του 18ου αιώνα.
Τα κηρύγματα της γαλλικής επανάστασης, ο Θούριος του Ρήγα, είχαν φτάσει και στα απομονωμένα και φραγκοκρατούμενα κυκλαδονήσια, όπου εκείνα τα χρόνια κυκλοφορούσαν οι Κολλυβάδες αγιορείτες μοναχοί, κυνηγημένοι από το Άγιο Όρος, που ήταν πολέμιοι των ευρωπαϊστών, δηλαδή των επηρεασμένων από τις αρχές του Διαφωτισμού και του Εγκυκλοπαιδισμού, αλλά το κίνημά τους μετατράπηκε απροσδόκητα σε κίνημα πνευματικής αναγέννησης. Αναστάτωση επικρατούσε στα νησιά, μια αναστάτωση όμως πνευματική, ανήσυχη, ανοιξιάτικη, σαν εκείνη που νιώθεις εκείνη τη μοναδική στιγμή, όταν, μες στο πιο βαθύ σκοτάδι της νύχτας σκάει στην ανατολή το πρώτο φως της αυγής, η ροδοδάχτυλη ηώς.
Δωρόθεος Τζώτης ο φωτισμένος καλόγερος με τις πρωτοπόρες επαναστατικές του ιδέες
Ακολουθήστε το naxostimes.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
