Νάξος: 200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821 – Η συμβολή των Ναξίων στον Αγώνα – Διαλέξεις και συζητήσεις που θα παρουσιάζονται ζωντανά από το naxostimes (από το κανάλι του στο Youtube και από τη σελίδα του στο Facebook).
Επιστημονική Επιμέλεια: Νίκος Λεβογιάννης – Βασίλης Φραγκουλόπουλος
Παρουσίαση – Συντονισμός: Πόπη Αλιμπέρτη
Έναρξη: Παρασκευή 12 Φεβρουαρίου | Ώρα 19:00
«Θέλει αρετήν και τόλμην η Ελευθερία»
Ανδρέας Κάλβος «Ωδή Τετάρτη. Εις Σάμον»
Η συμπλήρωση 200 ετών από την έκρηξη της Επανάστασης του 1821 προσφέρει μια εξαιρετική ευκαιρία να σκεφτούμε, να ξανασκεφτούμε, να αξιολογήσουμε,να ερευνήσουμε, να διαδώσουμε την ιστορική γνώση, να οργανώσουμε το παρόν και το μέλλον μας.
Η Ελευθερία είναι το υπέρτατο αγαθό της ζωής ενός έθνους, που δε χαρίστηκε στον άνθρωπο, αλλά κατακτήθηκε με θυσίες και αιματηρούς αγώνες μέσα στους αιώνες. Εμείς, οι περισσότερες γενιές των ζώντων Ελλήνων, γεννηθήκαμε, γαλουχηθήκαμε, διαπαιδαγωγηθήκαμε, απολαμβάνοντας αυτό το εθνικό και κοινωνικό αγαθό, που πάντα είναι διεκδικούμενο. Δε νιώσαμε εξωτερική σκλαβιά, δεν βιώσαμε τον φόβο του Φράγκου κατακτητή και φεουδάρχη, το γιαταγάνι του γενίτσαρου, δεν νιώσαμε ραγιάδες.
Το Εικοσιένα παραμένει κορυφαίο ιστορικό γεγονός. Τότε, έπειτα από πολυαιώνια σκλαβιά, οι Έλληνες άδραξαν τα όπλα ενάντια σε μια πανίσχυρη και αχανή αυτοκρατορία, αποφασισμένοι να πολεμήσουν ως το θάνατο για ν’ αποκτήσουν την εθνική τους ελευθερία. Σύνθημά τους ήταν το «Ελευθερία ή θάνατος». Ο εχθρός είχε τα πάντα στη διάθεσή του. Στρατούς, στόλους, χρήματα και τη στήριξη του τότε κυρίαρχου, της Ιερής Συμμαχίας.
Οι ξεσηκωμένοι δεν είχαν τίποτε να χάσουν παρά μόνο την απελπισία του σκλάβου. Απέδειξαν για μια ακόμα φορά, πως κανένας λαός δεν μένει υπόδουλος, όταν πάρει την απόφαση να ζήσει ελεύθερος ή να πεθάνει.
Η πορεία, όμως, του λαού μας στα 200 αυτά χρόνια δεν ήταν ανέφελη, δεν ήταν στρωμένη με ροδοπέταλα. Αντίθετα, βίωσε πολέμους, σφαγές, εθνικές και οικονομικές καταστροφές, προσφυγιά, εμφύλιους πολέμους, στρατιωτικά πραξικοπήματα, δικτατορίες, την αγριότητα του ναζισμού στα χρόνια της κατοχής, την αγριότητα του εμφύλιου πολέμου. Ο ελεύθερος βίος, η Δημοκρατία στον τόπο που γεννήθηκε αυτό το ύψιστο αγαθό της ανθρώπινης υπόστασης, φαντάζουν σαν μικρές περίοδοι σε μεγάλα χρονικά διαστήματα, αυτά τα 200 χρόνια του ελεύθερου εθνικού βίου.
Αυτός ο λαός όμως ΠΟΤΕ δεν λύγισε, ΠΟΤΕ δεν υποτάχτηκε, στάθηκε όρθιος, πολέμησε, πρωτοπόρησε, έχυσε ποτάμι το αίμα του, ξεσήκωσε με τον ηρωισμό του τους κατεχόμενους λαούς της Ευρώπης, πρώτος παρτιζάνος αυτός, άοπλος μπροστά σε σιδηρόφραχτες στρατιές.
Το 1826, ο Ανδρέας Κάλβος, με αφορμή την Επανάσταση, έγραψε: “Θέλει αρετήν και τόλμην η ελευθερία”, ρήση που διαχρονικά διατρέχει τη νεότερη ελληνική ιστορία.
Φέτος καλούμαστε από την Ιστορία να γιορτάσουμε την επέτειο των 200 χρόνων της Επανάστασης για την ελευθερία και την εθνική μας ανεξαρτησία, όταν και σήμερα το 1821, ως ιστορικό γεγονός με τα συμφραζόμενά του, έχει απήχηση και αναλογίες στην ελληνική, ευρωπαϊκή και διεθνή πραγματικότητα.
Το ιστορικό, βέβαια, φαινόμενο του 1821 πρέπει να το προσεγγίζουμε με νέους όρους, χωρίς στερεότυπα και ωραιοποιήσεις, να το κατανοήσουμε στο ιστορικό του πλαίσιο, με βάση τα ιστορικά τεκμήρια, χωρίς αναχρονισμούς.
Η Ελευθερία είναι δημιούργημα της αρετής και της τόλμης, όπως λέει ο Κάλβος, είναι η πίστη στον εαυτό μας, στην πατρίδα, στον συνάνθρωπο και προϋποθέτει την αλληλεγγύη, το αίσθημα της δικαιοσύνης, τον διαρκή αγώνα για την κατανίκηση κάθε είδους σύγχρονης τυραννίας. Η Ελευθερία υπαγορεύει σε μας το χρέος, την αρετή τού να είμαστε κάθε μέρα πολίτες, να μην σταματάμε να αγωνιζόμαστε.
Αν δεν σταθούμε όρθιοι, όπως οι Αρματωλοί κι οι Κλέφτες, οι Φιλικοί κι οι Αγωνιστές στα χρόνια του Μεγάλου Ξεσηκωμού, αν ο φόβος αποτελεί εμπόδιο για να συνεχίσουμε τον αγώνα, τότε μας περιμένει ο ζυγός μιας διαφορετικής “σύγχρονης σκλαβιάς”, όπως επισημαίνει και ο ποιητής:
“όσοι το χάλκεον χέρι
βαρύ Του φόβου αισθάνονται,
ζυγόν δουλείας ας έχωσι”.
Με περίσκεψη και δέος αποφασίσαμε να σκύψουμε σε εκείνα τα χρόνια στη Νάξο και τις Κυκλάδες, που πολλοί δεν ξέρουν καν τη συμβολή τους στην Ελληνική Επανάσταση- από το 1207 είχαν υποδουλωθεί στους Βενετούς και Φράγκους κατακτητές- να σκαλίσουμε τη μνήμη, να ανοίξουμε σκονισμένα βιβλία, έγγραφα, κειμήλια, ντοκουμέντα, να θυμηθούμε και να θυμίσουμε, για να διδαχτούμε, να προβληματιστούμε, για να μεταφέρουμε στις νεότερες γενιές τα ιδανικά, τα μηνύματα, τα διδάγματα που πάντα κρύβει η ίδια η ιστορία, ηρωισμούς και τραγωδίες, φώτα και σκιές, γεγονότα παγκόσμιας εμβέλειας και απήχησης, που επηρέασαν καθοριστικά την ανθρωπότητα.
Το έγραψε ο εθνικός μας ποιητής Κωστής Παλαμάς στον «Δωδεκάλογο του Γύφτου-Λόγος ΣΤ΄»:
«…Κι ηύρα στα Θρακιώτικα βουνά
Κι ηύρα στις κορφές της Ήπειρος
Κι έθρεψα την πείνα μου τη λάμια
Κι ηύρα σαν πρωτάρη ένα λαό,
και κυλούσε απ’ τις κλεισούρες κι από τους ζυγούς
με τα φουσκωτά ποτάμια…»
Με σεβασμό και με συναίσθηση της ουσιαστικής σπουδαιότητας αυτής της επετείου, που δεν γιορτάστηκαν τα 100 χρόνια της λόγω του Μικρασιατικού πολέμου, ο ναξιώτικος ιστότοπος «naxostimes», σε συνεργασία με επιστημονική ομάδα Ναξίων και με την ευθύνη και επιμέλεια των γνωστών Ναξίων επιστημόνων Νίκου Λεβογιάννη φιλόλογου -πρώην Βουλευτή και Βασίλη Φραγκουλόπουλου νομικού-οικονομολόγου, σχεδιάσαμε και προχωρούμε στην υλοποίηση ενός φιλόδοξου προγράμματος μέσω του διαδικτύου, λόγω των ειδικών υγειονομικών συνθηκών που αντιμετωπίζει η χώρα.
Το πρόγραμμα αυτό θα περιλαμβάνει ομιλίες, συζητήσεις, προβολές, που θα παρουσιάζονται ζωντανά από το naxostimes, από το κανάλι του στο Youtube και από τη σελίδα του στο Facebook.
Επιστήμονες από τη Νάξο και άλλα νησιά των Κυκλάδων, που έχουν μελετήσει ή μελετούν την περίοδο αυτή, θα αναδείξουν, θα αποκαλύψουν και θα επαναναγνώσουν, όπου χρειάζεται, τα γεγονότα που συνέβησαν στα νησιά πριν από την Επανάσταση (σχέσεις Φράγκων, Ελλήνων και Τούρκων, δράση των Φιλικών), κατά τη διάρκεια της επαναστατικής περιόδου, αλλά και μετά, θα εντρυφήσουν στις κοινωνικές σχέσεις και πραγματικότητες, στην οικονομική κατάσταση, στην καθημερινότητα, στις προξενικές καταγραφές, στη λειτουργία της εκπαίδευσης, στα «Κοινά» των νησιών και στην αποκεντρωμένη διοίκηση, στον ρόλο της εκκλησίας, των ιθυνουσών τάξεων και του λαού, στο εθιμικό και θεσπισμένο Δίκαιο, στις πληθυσμιακές μετακινήσεις και στα δημογραφικά στοιχεία, στον απόηχο των μαχών και των εμφυλίων στον τόπο μας, στα πρόσωπα που πρωτοστάτησαν κλπ. Εννοείται, ότι οι παραπάνω θεματικοί άξονες αναφέρονται ενδεικτικά.
Θα αναδείξουν συνάμα την πολύπλευρη συμμετοχή των νησιωτών στην Επανάσταση, με την αποστολή παλικαριών-εθελοντών στα μέτωπα σε διάφορες περιοχές του ελλαδικού χώρου, με την οικονομική στήριξή της. Ακόμη θα παρουσιάσουν τα πρόσωπα που ηγήθηκαν επαναστατικών κινήσεων και ενεργειών κατά την προεπαναστατική περίοδο, τους πρωτοπόρους ιερωμένους, τον μητροπολίτη Ιερόθεο Αριστάρχου, τον Μιχαήλ Μαρκοπολίτη, τους φωτισμένους μοναχούς Δωρόθεο Τζώτη και Καλλίνικο Βαρβατάκη, τον διάκο Ιωαννίκιο Πορτάρη, που τον έσφαξαν οι Τούρκοι στα δραματικά γεγονότα στο Φανάρι το Πάσχα του 1821, τον Θεόφιλο Καΐρη από την Άνδρο, τον Παν. Δημητρακόπουλο από την Πάρο, τη Μαντώ Μαυρογένους από τη Μύκονο, τον Φιλικό Ιωάννη Παπαρρηγόπουλο κ.ά.
Να μεθύσουμε «με το αθάνατο κρασί του εικοσιένα», κατά τον Κωστή Παλαμά, αλλά και να αναστοχαστούμε, να ψάξουμε βαθύτερα για την πορεία του ελληνικού κράτους, που ιδρύθηκε μετά την Επανάσταση, στο διάβα της Ιστορίας. Για να θυμηθούμε και τον άλλο εθνικό μας ποιητή Διονύσιο Σολωμό «Το έθνος πρέπει να μάθει να θεωρεί εθνικόν ό,τι είναι Αληθές». (Στοχασμός του ποιητή. Προλεγόμενα Ιάκωβου Πολυλά, XVI. Ποιήματα).
