Η Ευρωπαϊκή Ένωση σχεδίαζε την εξαγωγή περισσότερων από 10.000 τόνων απαγορευμένων φυτοφαρμάκων που σκοτώνουν τις μέλισσες μέσα σε μόλις ένα έτος, σε φτωχότερες κυρίως χώρες, σύμφωνα με έρευνα της ερευνητικής δημοσιογραφικής ομάδας της Greenpeace UK, Unearthed, και της ελβετικής ΜΚΟ Public Eye.
Αυτά τα φυτοφάρμακα, τα νεονικοτινοειδή, απαγορεύεται να χρησιμοποιούνται στην ΕΕ, όμως συνεχίζουν να εξάγονται σε τεράστιες ποσότητες, προκαλώντας ανυπολόγιστη ζημιά στα έντομα-επικονιαστές και στο ευρύτερο οικοσύστημα. Τα ευρήματα έρχονται ενόψει της Παγκόσμιας Ημέρας των Μελισσών στις 20 Μαΐου και είναι η πρώτη φορά που αποκαλύπτεται η πλήρης κλίμακα των εξαγωγών από την ΕΕ. Η έρευνα έδειξε ότι οι εταιρείες σχεδίαζαν να εξάγουν 13.274 τόνους φυτοφαρμάκων με βάση τα νεονικοτινοειδή από 13 χώρες της ΕΕ το 2021. Οι μεγαλύτεροι εξαγωγείς με διαφορά ήταν το Βέλγιο, η Γαλλία, η Ισπανία και η Γερμανία. Άλλες χώρες με σημαντικές ποσότητες εξαγωγών είναι η Ολλανδία, η Αυστρία, η Ουγγαρία, η Ελλάδα και η Δανία.
Σχεδόν το μισό από αυτό το τοξικό φορτίο προοριζόταν για τη Βραζιλία, με προγραμματισμένες εξαγωγές συνολικού ύψους 6.272 τόνων. Η Βραζιλία φιλοξενεί το 20% της βιοποικιλότητας στον κόσμο, αλλά έχει πολύ πιο αδύναμους κανονισμούς από την ΕΕ σχετικά με το ποια φυτοφάρμακα μπορούν να χρησιμοποιηθούν. Υπάρχουν πολλές αναφορές για μεγάλο αριθμό μελισσών που πεθαίνουν στη Βραζιλία, εν μέρει ως αποτέλεσμα της έκθεσης στα νεονικοτινοειδή.
Για την Ελλάδα συγκεκριμένα:
• Το 2021, η Ελλάδα γνωστοποίησε εξαγωγές 223 τόνων φυτοφαρμάκων συνολικά, οι οποίοι περιείχαν συνολικά περίπου 43 τόνους των απαγορευμένων νεονικοτινοειδών ουσιών imidacloprid και thiamethoxam
• Για τη μεγάλη πλειοψηφία των εξαγωγών (221 τόνοι) η γνωστοποίηση ήρθε από τη Syngenta για προϊόντα που περιείχαν την ουσία thiamethoxam
• Το 82% των εξαγωγών αυτών (σε βάρος) προορίζονταν για χώρες μεσαίου ή χαμηλού εισοδήματος, όπου οι ειδικοί λένε ότι η χρήση των πολύ επικίνδυνων φυτοφαρμάκων είναι πολύ πιθανό να αποτελέσει απειλή για την ανθρώπινη υγεία ή το περιβάλλον.
• Ο κύριος προορισμός ήταν η Γκάνα (50 τόνοι), με δεύτερο το Ιράν (35 τόνοι) και τρίτη την Αίγυπτο (20 τόνοι). Περίπου 18 τόνοι κατευθύνθηκαν στην Ελβετία, για διαμόρφωση και δεύτερη εξαγωγή σε άλλες χώρες.
“Οι επιστήμονες είναι σαφείς: τα νεονικοτινοειδή σκοτώνουν τις μέλισσες και άλλους επικονιαστές, ενώ απειλούν τη φύση και την επισιτιστική ασφάλεια, γι’ αυτό και έχουν απαγορευτεί στην Ευρώπη. Όσο οι νομοθέτες της ΕΕ αποτυγχάνουν να κλείσουν αυτό το νομικό παραθυράκι, οι χημικές εταιρείες ρίχνουν τα δηλητήριά τους σε φτωχότερες χώρες που δεν έχουν τους κανονισμούς να τις σταματήσουν. Αυτή η υποκριτική, κοντόφθαλμη προσέγγιση θα μας κάνει όλους να λιμοκτονήσουμε”, δήλωσε ο Dr. Doug Parr, επικεφαλής επιστήμονας στο βρετανικό γραφείο της Greenpeace.
Η συντριπτική πλειονότητα των προγραμματισμένων εξαγωγών (11.359 τόνοι, 86%) προορίζονταν για χώρες χαμηλού ή μεσαίου εισοδήματος, οι οποίες αποτέλεσαν τους 59 από τους 78 προορισμούς, και πρόκειται για χώρες όπως η Αργεντινή, η Νότια Αφρική, η Γκάνα και η Ινδονησία. Πολλές από τις χώρες αυτές είναι σημαντικές εστίες βιοποικιλότητας παγκοσμίως. Περισσότερες από δώδεκα εταιρείες εμπλέκονται, αλλά ο μεγαλύτερος εξαγωγέας με διαφορά ήταν ο αγροχημικός γίγαντας Syngenta. Οι προγραμματισμένες εξαγωγές της εταιρείας ανήλθαν σε 10.457 τόνους (79% του συνόλου) μέσω μιας σειράς θυγατρικών της σε όλη την ήπειρο.
Τα νεονικοτινοειδή είναι το πιο ευρέως χρησιμοποιούμενο είδος εντομοκτόνου στη Γη και χρησιμοποιείται σε μια τεράστια ποικιλία φρούτων, λαχανικών και δημητριακών που καταναλώνονται σε όλο τον κόσμο. Ένας αυξανόμενος όγκος επιστημονικών στοιχείων δείχνει πόσο μεγάλη ζημιά μπορούν να προκαλέσουν στις μέλισσες, από τις οποίες εξαρτόμαστε για την επικονίαση των καλλιεργειών και τη διατήρηση της βιοποικιλότητας. Δείχνουν επίσης ότι τα νεονικοτινοειδή μπορούν να απορροφηθούν από το έδαφος και τα ξυλώδη φυτά και να διαρρεύσουν σε ποτάμια και υπόγεια ύδατα, προκαλώντας βλάβη για πολλά χρόνια.
Τρία από τα πιο διαδεδομένα νεονικοτινοειδή (το thiamethoxam, το imidacloprid και το clothianidin) έχουν απαγορευτεί για χρήση σε εξωτερικούς χώρους στην ΕΕ από το 2018, αλλά οι εταιρείες τα εξάγουν από την Ευρώπη σε χώρες με χαλαρότερους κανονισμούς.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ξεκίνησε πρόσφατα (στις 8 Μαΐου) δημόσια διαβούλευση σχετικά με μια πρωτοβουλία για την απαγόρευση της “παραγωγής και/ή εξαγωγής ορισμένων επικίνδυνων χημικών ουσιών που απαγορεύονται στην ΕΕ – για την προστασία των χωρών εκτός ΕΕ από τις αρνητικές επιπτώσεις τους στην ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον”. Δεσμεύτηκε να τερματίσει αυτή την πρακτική στη στρατηγική της για τα χημικά προϊόντα τον Οκτώβριο του 2020, αλλά ο χρόνος για να τηρήσει αυτή την υπόσχεση πριν από τις επόμενες Ευρωεκλογές εξαντλείται.
