Το θείον δράμα διατρέχει λογοτεχνικά και μουσικά έργα κάθε είδους, αλλά και φιλοσοφικά και ψυχαναλυτικά κείμενα. Καταφεύγω, μέρα που είναι, στον μεγάλο μας ποιητή Νίκο Γκάτσο, που σε τρεις περιπτώσεις (κατά τα έτη 1974, 2012 και 2014) επιζωγράφισε το μουχρό τοπίο της σημερινής ημέρας, με την υποφώσκουσα και διάχυτη αίσθηση- απόρροια του βιώματος, της μνήμης και του συλλογικού υποστρώματος-, ότι Μεγάλες Παρασκευές της ανθρώπινης ύπαρξης και συνθήκης δεν ακολουθούνται πάντα από Αναστάσεις. (Bλ. το Αρχείο Νίκου Γκάτσου στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ). Το πανεπιστήμιο, που και αυτό σήμερα περνά τα Πάθη του με την τραμπική πολιτική από-χρηματοδότησής του για ιδεολογικούς και πολιτικούς λόγους. Πού να το φανταζόταν ο Γκάτσος… Πού να το φανταζόταν ο Γιώργος Ανδρέου που συνέθεσε το τρυφερό «Γράμμα στον κύριο Νίκο Γκάτσο» το 1994. (Ο Γκάτσος πέθανε το 1992).
Ο Μάνος Χατζηδάκις, αναφερόμενος στον ποιητή και φίλο του, είχε πει σε τηλεοπτική εκπομπή της ΕΤ2, 1989: «… Το τραγούδι μαζί του έγινε λαϊκό γιατί οι λέξεις του έχουν λαϊκή καταγωγή… Ακόμα και η συλλαβή στο στίχο του Γκάτσου έχει την παντοδυναμία της αρχικής της καταβολής, γι’ αυτό και η μουσική σύνθεση απαιτεί γνώση, επίπονη εργασία κι ανάλογη ευαισθησία… Στον Γκάτσο οφείλω τον λόγο υπάρξεως του τραγουδιού μου, εκτός από το λόγο του μέσα στο τραγούδι».
Ποιες είναι, λοιπόν, οι Μεγάλες Παρασκευές του Γκάτσου;
1. Το 1974 η Βίκυ Μοσχολιού ερμηνεύει την «Μεγάλη Παρασκευή» των Σταύρου Ξαρχάκου- Νίκου Γκάτσου από τον κύκλο τραγουδιών Νυν και αεί (https://gatsosarchive.org/song/megale-paraskeue-1/):
Στο περιβολάκι
μπρος στην εκκλησιά
έμοιαζες πουλάκι
σ’ άγρια φυλλωσιά
δυόσμο κι αγιοκέρι
κράταγες στο χέρι
κι έλεγες: «Ραβί
σώσε μας και πάλι!».
Ήτανε Μεγάλη
Παρασκευή.
Νύχτες κι άλλες νύχτες
γύρισε η χρονιά
του πολέμου οι δείχτες
σήμαναν εννιά
κι είδαμε να βγαίνει
μ’ όψη κολασμένη
μέσ’ απ’ το κλουβί
το φριχτό τσακάλι.
Ήτανε Μεγάλη
Παρασκευή.
Τα παιδιά φευγάτα
έρμα τα χωριά
πάλευαν τα νιάτα
για τη λευτεριά
κι όταν ήρθα λίγο
να σε δω πριν φύγω
έκλαιγες βουβή
με σκυφτό κεφάλι.
Ήτανε Μεγάλη
Παρασκευή.
2. Το 2012 η Φωτεινή Δάρα ερμηνεύει τη «Μεγάλη Παρασκευή» των Δημήτρη Παπαδημητρίου- Νίκου Γκάτσου, από τον κύκλο τραγουδιών Λουλούδι στη φωτιά (https://gatsosarchive.org/song/paraskeue-megale/).
Η πρώτη στροφή είναι δάνεια από το ανολοκλήρωτο ποίημα «Μανιάτικος Εσπερινός» (https://gatsosarchive.org/song/maniatikos-esperinos/). Για το ποίημα αυτό, βλ. και Γεωργίου Ι. Θανόπουλου, Ο Νίκος Γκάτσος και η ελληνική λαϊκή παράδοση, Ερμηνευτική Μελέτη, β΄ έκδοση, Graphopress Ε.Π.Ε. Αθήνα 2009, σ. 163-176).
Οι επόμενες στροφές είναι συνδυασμός στίχων από δύο τραγούδια: «Το σκουπιδαριό» (https://gatsosarchive.org/song/to-skoupidario/) και «Το χάραμα» (https://gatsosarchive.org/song/to-kharama/)
Πάντα στον κόσμο θα ’ρχεται
Παρασκευή Μεγάλη
και κάποιος θα σταυρώνεται
για να σωθούν οι άλλοι.
Έλα της θάλασσας θεριό
και του πελάγου μπόρα
το φοβερό σκουπιδαριό
να διώξεις απ’ τη χώρα.
Στης εκκλησιάς τα μάρμαρα
αμπέλια θα κεντήσω
ν’ ανοίξει ο δρόμος σήμερα
και να σε φέρει πίσω.
Έλα της θάλασσας θεριό…
Να γίνουν Άγια Κοινωνιά
για σένα και για μένα
κι όταν ανοίξουμε πανιά
να ’ναι όλα ευλογημένα.
3. Το 2014 ο Δημήτρης Παπαδημητρίου κυκλοφορεί σε δίσκο το έργο Μέρες Επιταφίου του Νίκου Γκάτσου, με ερμηνευτές τον Μανώλη Μητσιά και την Μυρσίνη Μαργαρίτη, την Καμεράτα – Ορχήστρα Φίλων της Μουσικής και Χορωδία υπό τη διεύθυνση του Λουκά Καρυτινού και αφηγητή τον Γιάννη Φέρτη.
Οι Μέρες Επιταφίου ήταν παραγγελία τού Μάνου Χατζηδάκι το 1990 (πέθανε το 1994) για την «Ορχήστρα των Χρωμάτων» (1990), με βασικό ερμηνευτή τον Μανώλη Μητσιά, αλλά δεν ευοδώθηκε η ιδέα σύνθεσής του.
Δημοσιεύω και από αυτόν τον κύκλο τραγουδιών τη «Μεγάλη Παρασκευή» (https://gatsosarchive.org/song/megale-paraskeue-2/) :
Άξιος ο νεφέλαις κοσμήσας το στερέωμα.
Βαριά τα βήματά μου σέρνω
στο φως της μέρας το θαμπό
κρίνα της άνοιξης σου φέρνω
και στο σταυρό σου τ’ ακουμπώ
φίλε δακρυοπότιστε
των πρωτίστων πρώτιστε.
των πρωτίστων πρώτιστε.
Άξιος ο νεφέλαις κοσμήσας το στερέωμα.
Άρρωστος κύλησε ο αιώνας
κι ο ήλιος βγαίνει μισερός
σαν το φτερό της χελιδόνας
που το σακάτεψε ο καιρός
φίλε τρισμακάριστε
των αρίστων άριστε.
των αρίστων άριστε.
Άξιος ο την γην ζωγραφήσας τοις άνθεσιν.
Σήμερα ο Άδης ηνεώχθη
γεφύρι εγίνη ο Γολγοθάς
και στου θανάτου εσύ την όχθη
άφατο δρόμο ακολουθάς
έγγιστε κι ανέγγιστε
των μεγίστων μέγιστε.
των μεγίστων μέγιστε.
Άξιον εστί το αρνίον το εσφαγμένον.
Ψάλλοντας το «σήμερον κρεμάται», έγραφε ο Παύλος Παλαιολόγος «αναλογιζόμαστε και τους άλλους σταυρωμένους, τα πλήθη που δεν έχουν ευαγγελιστή να τους μνημονεύσει. Τόσοι σταυροί όσοι και άνθρωποι. Καθένας με τον κάποιο Γολγοθά του» (Το Βήμα, 22 Απριλίου 1976). Μόνο που σταυρός από σταυρό, Γολγοθάς από Γολγοθά διαφέρουν και βιώνονται διαφορετικά.
Επιχώριος
Ακολουθήστε το naxostimes.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
