(Όπως καταγράφεται λεπτομερώς με πλήθος ντοκουμέντων στο βιβλίο του φιλόλογου Νίκου Λεβογιάννη «ΝΕΟΤΕΡΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΝΑΞΟΥ» τόμος Β5, που πρόσφατα κυκλοφορησε στα βιβλιοπωλεία της Νάξου).
1999: ΙΔΡΥΣΗ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΝΑΞΟΥ
Στις 6 Ιουνίου 1999 σε συγκέντρωση στη Χώρα της Νάξου ανακοινώθηκε από τον Πρωθυπουργό Κωνσταντίνο Σημίτη η ίδρυση Νοσοκομείου στη Νάξο. Στην ομιλία του στην παραλία της Χώρας ο Πρωθυπουργός είπε: «…Ειδικότερα εδώ στη Νάξο, το Υπουργείο Υγείας προχωρεί στη μετατροπή του Κέντρου Υγείας σε Νοσοκομείο. Έτσι η Νάξος και τα γειτονικά νησιά θα έχουν τη συστηματική κάλυψη μιας νοσοκομειακής μονάδας».
Στις 29 Σεπτεμβρίου1999 δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως (ΦΕΚ τ. Α΄ 200/29.9.1999) το Π.Δ. ίδρυσης του Νοσοκομείου Νάξου.
ΑΠΟ ΤΟ 1900…Η ΝΑΞΟΣ ΔΙΕΚΔΙΚΕΙ ΤΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ
Η ανάγκη λειτουργίας νοσοκομείου στη Νάξο επισημαίνεται από τα τέλη του 18ου αιώνα από τον Αββά Δελλαρόκκα (1790), ο οποίος σημειώνει ότι «ένα νοσοκομείον ήταν τέλος πάντων αναγκαιότατον, διά να μη χαθούν οι πτωχοί…» .Το 1905 (10 Μαρτίου) ο καθολικός αρχιεπίσκοπος Νάξου Φίλιππος Καμασέι με επιστολή του προς τους τοπικούς Βουλευτές (Βάλληνδας, Βαφειαδάκης, Δερλερές) επισημαίνει την ανάγκη δημιουργίας Νοσοκομείου στηΝάξο και προτείνει ως χώρο στέγασής του το κτίριο ενός παλιού σχολείου (προφανώς εννοεί το κτίριο της Σχολής Αγ. Γεωργίου Γρόττας). Στην επιστολή του ο Καμασέι αναφέρει μεταξύ άλλων: «Αξιότιμοι κύριοι. Αφ’ ής επάτησα το έδαφος της Νάξου της νέας προσφιλούς μοι Πατρίδος, μετά ψυχικού άλγους παρετήρησα την έλλειψιν νοσοκομείου διά τους κατοίκους της πρωτευούσης, τους εν εσχάτη ενδεία ευρισκομένους. Επειδή το τοιούτον βαθυτάτην μοί προξενεί θλίψιν δεν έπαυσα έκτοτε σκεπτόμενος τίνι τρόπω δύναται να θεραπευθή η απόλυτος αύτη διά την Νάξον ανάγκη και έστρεψα το βλέμμα μου ανά την πόλιν, ήν μετά προσοχής ηρεύνησα και εύρον ως κατάλληλον το οικοδόμημα, όπερ εν παρωχημένω χρόνω εχρησίμευσεν ως δημοτικόν σχολείον…» και απευθυνόμενος στους τοπικούς άρχοντες (Δημάρχους, Βουλευτές κ.ά.), επισημαίνει ότι, μετά την εύρεση κατάλληλου οικήματος, απαιτείται η δημιουργία αποθεματικού κεφαλαίου και η ετήσια κρατική επιχορήγηση για τη λειτουργία νοσοκομείου του και καταλήγει: «…εν ονόματι της φιλανθρωπίας επικαλούμαι την ισχυράν και αποτελεσματικήν υμών αρωγήν προς ίδρυσιν του φιλανθρωπικού, του ιερού τούτου τεμένους».
Στην επιστολή αυτή ανταποκρίθηκαν άμεσα ο Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης πρώην Βουλευτής , ο τραπεζίτης Μάρκος Δαμιράλης, ο Μιχ. Ν. Δαμιράλης, ο φαρμακοποιός ΝικόλαοςΙω. Δελλαρόκας και ο γιατρός Μάρκος Δαμιράλης. Οι τρεις πρώτοι με επιστολή τους στον Καμασέι πρόσφεραν από 200 δραχμές καθένας για τις προκαταρκτικές εργασίες δημιουργίας του νοσοκομείου και από 100 δραχμές ετησίως για τη συντήρησή του. Ο φαρμακοποιός Ν. Δελλαρόκκας με επιστολή του προσφέρθηκε να παρέχει δωρεάν φάρμακα στους νοσηλευόμενους και ο γιατρός Μάρκος Δαμιράλης να προσφέρει δωρεάν τις ιατρικές του υπηρεσίες.
Σε εκτενές άρθρο της εφημερίδας Αιγαίον διατυπώνεται η άποψη ότι η πρόταση Καμασέι, όσο καλή και χριστιανική είναι, δεν είναι εφικτή, γιατί εκτιμάται ότι δεν θα μπορέσει αυτό να λειτουργήσει, λόγω κυρίως των υπέρογκων δαπανών συντήρησης και λειτουργίας του.
Το 1928 το θέμα επανέρχεται στον τοπικό τύπο με αφορμή δύο τραγικά περιστατικά που συνέβησαν στο νησί. Ένας νεαρός απ’ το Φιλότι, βαρύτατα τραυματισμένος στο κεφάλι, πέθανε μέσα στο πλοίο, ενώ μεταφερόταν στην Αθήνα και μια νεαρή επίτοκος, η οποία λόγω επιπλοκών μεταφέρθηκε στο Νοσοκομείο Σύρου, όπου πέθανε. Γράφτηκαν τότε άρθρα και εκκλήσεις προς τον Μητροπολίτη Παροναξίας Ιερόθεο να ηγηθεί σταυροφορίας για συγκέντρωση χρημάτων, προκειμένου να ιδρυθεί νοσοκομείο στη Νάξο «δοθέντος ότι την εποχήν εκείνην οι κάτοικοι της νήσου ευημερούσαν οικονομικώς».
Το 1931, μετά την αποπεράτωση του γυμνασιακού μεγάρου, το οποίο έγινε με χρήματα που συγκεντρώθηκαν από το φόρο που επέβαλε η κοινότητα Νάξου στα εξαγόμενα από το λιμάνι προϊόντα, υπήρξαν σκέψεις παραγόντων της Χώρας για τη συνέχιση επιβολής του εν λόγω φόρου, με σκοπό την ανέγερση κοινοτικού μεγάρου. Τότε και πάλι στον τοπικό τύπο δημοσιεύτηκαν άρθρα και σχόλια για την ανάγκη να δοθεί προτεραιότητα στη δημιουργία Νοσοκομείου στη Νάξο και προς το σκοπό αυτό να διατηρηθεί ο φόρος επί των εξαγόμενων προϊόντων.
Την περίοδο αυτή ο πλούσιος Ναξιώτης Ιωάννης Χίος, από το Αγερσανί,με ανώνυμη επιστολή του (υπογράφει «Νάξιος») στις 2 Μαρτίου 1931 στην εφημερίδα Ναξιακόν Βήμα, (φ. 13/1931) δηλώνει ότι, αν γίνει Νοσοκομείο, θα διαθέσει την περιουσία του σ’ αυτό. Πράγματι, όταν το 1938 ο Ιω. Χίος πέθανε, με τη διαθήκη του υλοποίησε τη δέσμευσή του ιδρύοντας κληροδότημα, του οποίου όμως η περιουσία,αξίας 50.000 δραχμών, εξανεμίστηκε στη διάρκεια της Κατοχής.
Σημαντικές περιουσίες για τον σκοπό αυτό και άλλοι Ναξιώτες. Ο Χρυσ. Μαυρομάτης από τη Χώρα άφησε ένα περιβόλι στην Ποταμιά και ένα σπίτι στην Αθήνα για την ίδρυση μαιευτικής κλινικής, το Σωματείο «Τίμιος Σταυρός» των Καθολικών διέθεσε οικόπεδο 15 στρεμάτων για την ανέγερση νοσοκομείου.
Ο Μητροπολίτης Παροναξίας Ιερόθεος Παρασκευόπουλος αδιαφόρησε στις αγωνιώδεις εκκλήσεις της κοινής γνώμης, για την αξιοποίηση του κληροδοτήματος Χίου, ενώ αρνήθηκε να τεθεί επικεφαλής σταυροφορίας υπέρ του νοσοκομείου. Την περίοδο αυτή ήταν απασχολημένος με τον έρανο που ενεργούσε για την αγιογράφηση του μητροπολιτικού ναού και ένα σημαντικό ποσό που εισέπραξε από ξένη αρχαιολογική εταιρία, η οποία διενεργούσε ανασκαφές έξω απ’ τον μητροπολιτικό ναό και προκάλεσε ζημιές στον περίβολο, προτίμησε να το διαθέσει για τον καλλωπισμό του ναού, αντί για την ίδρυση νοσοκομείου.
ΟΙ ΙΤΑΛΟΙ ΚΑΤΑΚΤΗΤΕΣ …ΙΔΡΥΟΥΝ ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ
Ο Α΄ Παγκόσμιος πόλεμος, η Μικρασιατική καταστροφή, η ταραγμένη περίοδος του μεσοπολέμου (1919-1939), ο Β΄ Παγκόσμιος πόλεμος και η κατοχή, ανέστειλαν τη μακρά αυτή περίοδο κάθε σκέψη και προσπάθεια ίδρυσης νοσοκομείου στη Νάξο. Την περίοδο της ιταλικής κατοχής (1941-1943) και προς το τέλος του 1942, λόγω και της παρουσίας στο νησί 2.000 ιταλών στρατιωτικών, με πρωτοβουλία του ιταλού στρατιωτικού διοικητή Lenti, ιδρύθηκε ένα υποτυπώδες στρατιωτικό νοσοκομείο (άρθρο 6 του Α.Ν. 2769/41), για τις ανάγκες των ιταλικών στρατευμάτων, στο οποίο οι Ιταλοί έδωσαν το όνομα «Άγιος Νικόλαος» (από το μικρό όνομα του πρώτου ιταλού διοικητή του νησιού Ν. Λέντι . Το Νοσοκομείο αυτό είχε είκοσι κρεβάτια και για τη στελέχωσή και λειτουργία του επιστρατεύτηκαν οι ευρισκόμενοι στη Νάξο γιατροί.
Στο υποτυπώδες κατοχικό Νοσοκομείο περιθάλπονταν κρυφά συνήθως από τους Ιταλούς, ντόπιοι, κυρίως για να τους εξετάσει κάποιος γιατρός και να τους δώσει σημείωμα για να πάρουν από τις αποθήκες λίγο καλαμπόκι και μερικά γραμμάρια ρύζι. Σημαντική ήταν η βοήθεια που πρόσφερε στο Νοσοκομείο την περίοδο της κατοχής ο τότε γενικός γραμματέας της Επιτροπής Διαχείρισης Βοηθημάτων του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού Γεώργιος Στεφ. Ζευγώλης από την Απείρανθο. Ο Ζευγώλης, όταν πληροφορήθηκε την ύπαρξη του Νοσοκομείου από τον γιατρό Γιαννούλη Μανωλά, που τον επισκέφτηκε στην Αθήνα για το σκοπό αυτό, φρόντισε να σταλούν στη Νάξο ιατρικά εργαλεία και άφθονο υγειονομικό και φαρμακευτικό υλικό για τις ανάγκες του ναξιακού λαού, ο οποίος εκτός των άλλων μαστιζόταν και από την ελονοσία. Το φαρμακευτικό και υγειονομικό υλικό παρελήφθη όμως από τους κατακτητές, οι οποίοι το μετέφεραν στο νοσοκομείο και ήλεγχαν τη χρήση του.
Οι Ιταλοί κατακτητές, για λόγους εντυπωσιασμού, μετέτρεψαν το νοσοκομείο από στρατιωτικό σε πολιτικό, διόρισαν Διοικητικό Συμβούλιο από τον Ειρηνοδίκη, τον πρόεδρο της Κοινότητας Νάξου Ν. Κορρέ και τους Δ. Πάγκαλο, Β. Δέτση, Β. Ρεφενέ και αργότερα τους Μ. Τσιμπλάκο διευθυντή του δημόσιου ταμείου και Μ. Χατζηανδρέου καθηγητή. Όρισαν Διευθυντή το γιατρό Δ. Μπάκαλο, προσέλαβαν ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό τους γιατρούς Εμμ. Μπαρδάνη, Γιαννούλη Μανωλά και τις νοσοκόμες Μαρία Μανωλά και Π. Λεγάκη, κατάσχεσαν ένα μεγάλο οίκημα (οικία κληρονόμων Κουσουλάκου) και το επίπλωσαν από προσφορές των κατοίκων σε κρεβάτια, έπιπλα, σκεύη κ.λπ.. και οργάνωσαν μεγαλοπρεπή εγκαίνια. Το διοικητικό συμβούλιο λειτούργησε από τις 12 Μαΐου μέχρι τις 13 Ιουλίου 1943. Κατά την περίοδο της γερμανικής κατοχής (Οκτώβριος 1943-Οκτώβριος 1944) δεν γίνεται λόγος για νοσοκομείο και φαίνεται ότι αυτό έχει πάψει να λειτουργεί ή υπολειτουργούσε.
Ο γιατρός Ιω. Παπαδάκης, στέλεχος της Εθνικής Αντίστασης στη Νάξο, στη διάρκεια της Κατοχής είχε μετατρέψει τον πύργο του στους Ακαδήμους σε πρόχειρο Νοσοκομείο, ενώ διατηρούσε Χαλκί και φαρμακείο.
ΑΓΩΝΙΩΔΕΙΣ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ ΔΙΑΤΗΡΗΣΗΣ ΚΑΙ ΒΕΛΤΙΩΣΗΣ ΤΟΥ ΚΑΤΟΧΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΟΥ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ
Μετά την απελευθέρωση οι ναξιώτες γιατροί, με τη συμπαράσταση και άλλων ντόπιων παραγόντων και προσωπικοτήτων, πήραν την πρωτοβουλία επαναλειτουργίας του νοσοκομείου. Έγινε περισυλλογή και καταγραφή του υπάρχοντος υγειονομικού και φαρμακευτικού υλικού, συγκεντρώθηκαν υπογραφές και υποβλήθηκαν υπομνήματα προς τις ελληνικές αρχές, για τον σκοπό αυτό, αλλά το κενό που υπήρχε μέχρι τέλος του 1944, τόσο στην κοινότητα Νάξου, όσο και στη μητρόπολη Παροναξίας, λόγω της μακράς απουσίας μητροπολίτη, δεν επέτρεψαν την οργανωμένη και δυναμική προώθηση της επαναλειτουργίας του νοσοκομείου. Η διοίκηση της κοινότητας Νάξου μέχρι τον Δεκέμβριο 1944 απέφευγε να αναλάβει σχετική πρωτοβουλία.
Το νέο κοινοτικό συμβούλιο Νάξου με απόφασή του στις 30 Δεκεμβρίου 1944 διόρισε προσωρινό αδελφάτο (διοίκηση) στο νοσοκομείο, Το Δ.Σ. του Αδελφάτου αποτελούσαν οι: Ν.Α. Πρωτονοτάριος, Γ. Μελισσηνός, Β. Δέτσης, Δ. Κορρές, Ι. Βαλληνδράς, Μ. Λύκαρης, Μ. Χατζηανδρέου, Μ. Τσιμπλάκος, Μ. Κατσούρης, Δ. Προμπονάς. Πρόεδρος ανέλαβε ο Δ. Μελισσηνός.
Το Αδελφάτο νοίκιασε κατάλληλο κτίριο (οικία Τζαννίνη), διόρισε διευθυντή τον γιατρό Γιαννούλη Μανωλά, προσέλαβε νοσοκόμες, διαχειριστή, γραμματεία, συνέταξε κανονισμό λειτουργίας του νοσοκομείου και εξασφάλισε έκτακτη κρατική ενίσχυση, αλλά και τακτική επιχορήγηση από την Επιτροπή τροφίμων, από τις οργανώσεις ΕΜΕΛ και ΟΥΝΡΑ και φάρμακα από τον Διεθνή Ερυθρό Σταυρό, ενώ έγιναν και πολλές δωρεές. Το νοσοκομείο διέθετε δεκαπέντε κλίνες και είχε τη δυνατότητα με βάση τις συνθήκες της εποχής εκείνης να διενεργεί αρκετά σοβαρές επεμβάσεις.
Το Αδελφάτο στις 15 Ιανουαρίου 1946 απηύθυνε γραπτή έκκληση προς τους Ναξίους, με την οποία ζητούσε βοήθεια για την αντιμετώπιση των αναγκών του. Με τη μορφή αυτή το νοσοκομείο λειτούργησε μέχρι τον Φεβρουάριο 1947.
Με τον Α.Ν. 329/15.10.1945, άρθρο 2, σε υλοποίηση του οποίου εκδόθηκε η με αριθμό 20124/12.2.1947 απόφαση του Υπουργείου Υγιεινής, το νοσοκομείο χαρακτηρίστηκε «προσωρινώς κρατικόν»: «το εν τη πόλει Νάξου του νομού Κυκλάδων λειτουργούν Νοσοκομείον και υπό την επωνυμίαν Νοσοκομείον Νάξου, μετατρέπομεν εις προσωρινόν Κρατικόν Νοσοκομείον Νάξου».
Το νοσοκομείο διοικείται από τριμελή επιτροπή την οποία διορίζει το Υπουργείο Υγιεινής ή κατ’ εξουσιοδότηση ο Νομάρχης Κυκλάδων. Διευθυντής τοποθετήθηκε ο γιατρός Γιαννούλης Μανωλάς και ορίστηκε ετήσια κρατική επιχορήγηση το ποσό των 60 εκατομμυρίων δραχμών. Συντάχτηκε νέος οργανισμός του νοσοκομείου, που προέβλεπε 15 κλίνες, δύο γιατρούς, τρεις νοσοκόμες και ένα διαχειριστή. Τον Απρίλιο 1947 εγκαταστάθηκε στο Νοσοκομείο Νάξου πλήρες ακτινολογικό εργαστήριο. Όμως προς το τέλος του έτους η κυβέρνηση περιέκοψε τα κονδύλια της κρατικής επιχορήγησης, με αποτέλεσμα το νοσοκομείο να περιέλθει σε αδιέξοδο. Ο Πρόεδρος του Αδελφάτου μητροπολίτης Παροναξίας Αμβρόσιος παραιτήθηκε σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την ενέργεια αυτή του Υπουργείου, οι πολιτικοί παράγοντες του νησιού αδιαφόρησαν και το νοσοκομείο άρχισε να υπολειτουργεί, αλλά ουσιαστικά καταργήθηκε.
1954: ΤΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΚΑΤΑΡΓΕΙΤΑΙ ΠΑΡΑ ΤΙΣ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ ΤΩΝ ΓΙΑΤΡΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΦΟΡΕΩΝ ΤΗΣ ΝΑΞΟΥ
Με το Ν.Δ. 2592/1953 «περί οργανώσεως της ιατρικής αντιλήψεως» ιδρύθηκαν σε διάφορα νησιά κοινοτικοί υγειονομικοί σταθμοί, σε αντικατάσταση των μικρών Νοσοκομείων (κάτω των 30 κρεβατιών) και με την 1485/16.7.1954 Υπουργική απόφαση μετονομάστηκαν αυτά σε Υγειονομικούς σταθμούς. Στη συνέχεια με το ΒΔ (ΦΕΚ 2864 22/11/1954), που εκδόθηκε σε εκτέλεση του Ν.Δ. 2592/1953, ανεστάλη και επίσημα η λειτουργία των μικρών νοσοκομείων. Στις Κυκλάδες καταργήθηκαν τα δύο μικρά νοσοκομεία που υπήρχαν, της Νάξου και της Άνδρου. Το νοσοκομείο Νάξου έπαψε να λειτουργεί οριστικά στις 31 Δεκεμβρίου 1954.
Σε άλλες περιοχές της ελληνικής επαρχίας οι τοπικοί Βουλευτές, προκειμένου να μην καταργηθούν τα μικρά νοσοκομεία της περιφέρειάς τους, φρόντισαν και αυξήθηκαν οι κλίνες τους (Μουδανιά, Γύθειο, Αρδέα κ.λπ.). Στις Κυκλάδες αυτό δεν συνέβη. Ο Αρ. Πρωτοπαπαδάκης, Υπουργός τότε Βιομηχανίας, δεν προέβη σε καμιά ενέργεια για τη διάσωση του νοσοκομείου.
Ο Ν.Α. Πρωτονοτάριος γράφει σχετικά με αυτό: «Το Ναξιακόν νοσοκομείον, το οποίον ως Ίδρυμα Ναξιακόν υπό ιδίαν διοίκησιν, άνευ κρατικής παρεμβάσεως συνεστήθη και ελειτούργησε ως τοιούτον επί σειράν ετών, εφρόντισαν διά καθαρώς ιδιωτικούς και πολιτικούς σκοπούς να το μεταβάλουν εις ημικρατικόν οργανισμόν διά την ικανοποίησιν απλώς προσωπικών και οικονομικών φιλοδοξιών και εν τέλει να προβούν εις την κατάργησιν αυτού εν έτει 1954. Και διερωτάται τις, διατί η όλη αυτή εγκληματική ενέργεια, η οποία εστοίχισε την ζωήν εις πολλά-πάμπολλα άτομα, τα οποία δεν έτυχαν της αμέσου βοηθείας την οποίαν μόνον ωργανωμένον νοσοκομείον δύναται να παράσχη;» .
Με το θέμα αυτό ασχολήθηκε η Αθηναϊκή εφημερίδα Ελευθερία στις 8 και 11 Δεκεμβρίου 1957 σε εκτενές ρεπορτάζ που έκανε για τα προβλήματα της Νάξου ο νεαρός τότε δημοσιογράφος Φρέντυ Γερμανός. Στο δημοσίευμα γίνεται εκτενής αναφορά στην κατάργηση του νοσοκομείου, την οποία καταλογίζει στον Αρ. Πρωτοπαπαδάκη: «…Μαντεύετε την παρουσίαν του πίσω από όλα τα προβλήματα που απασχολούν το νησί: το οδοποιητικόν, την μη διενέργειαν δημοτικών εκλογών μετά τον θάνατον του παλαιού δημάρχου, το σμυριδικόν, την κατάργησιν του νοσοκομείου και άλλα πολλά».
Η ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗ ΝΑΞΟ ΑΠΟ ΤΟ 1954 ΜΕΧΡΙ ΤΟ 1981
Στις 3 Μαρτίου 1956 ιδρύονται στη Νάξο πέντε αγροτικά και δύο κοινοτικά ιατρεία και στο Νομό Κυκλάδων συνολικά τριαντα επτά αγροτικά και κοινοτικά ιατρεία.
Αγροτικά ιατρεία ιδρύθηκαν στα χωριά: Κωμιακή (Μέση, Σκαδό), Κόρωνος, Απείρανθος, Φιλότι (Δανακός) και Μέλανες (Άγιοι Απόστολοι, Άγιος Θαλέλαιος, Κουρουνοχώρι, Μύλοι, Γαλήνη, Εγγαρές) και κοινοτικά ιατρεία στην Τραγαία (Χαλκί, Μονή, Δαμαριώνα, Κυνίδαρος, Κεραμωτή, στο Σαγκρί (Τρίποδες, Ποταμιά, Αγερσανί, Γαλανάδο, Γλυνάδο).
Τον Ιούνιο 1958 εγκαταστάθηκε στη Νάξο ο χειρούργος Γ. Γιοβάνης, ο οποίος χειρουργούσε υποτυπωδώς στον Υγειονομικό σταθμό της Χώρας.
Το 1959 οι φορείς της Νάξου επανέρχονται με υπόμνημά τους προς την κυβέρνηση και ζητούν τη μετατροπή του Υγειονομικού Σταθμού σε «Νοσοκομείον επαρκών κλινών, κυρίως διά την εξυπηρέτησιν των απόρων…», αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Ο πανίσχυρος τότε ναξιώτης Υπουργός Αρ. Πρωτοπαπαδάκης δεν ανταποκρίνεται στο Πανναξιακό αυτό αίτημα, που αφορά όμως την ίδια τη ζωή των κατοίκων της Νάξου και των γύρω νησιών.
Στο μακρό χρονικό διάστημα από το 1959 μέχρι την ίδρυση του Κέντρου Υγείας (1987) η Νάξος, αλλά και τα άλλα νησιά των Κυκλάδων, πλην της Σύρου, καλύπτεται υγειονομικά από τα αγροτικά ιατρεία, υποστελεχωμένα και αυτά, χωρίς στοιχειώδη μέσα παροχής έστω πρώτων βοηθειών και τον περισσότερο καιρό χωρίς τον αγροτικό γιατρό, τον οποίο συχνά αντικαθιστούν νεαροί γιατροί που υπηρετούν τη στρατιωτική τους θητεία.
Στο διάστημα αυτό θα αναδειχθεί και πάλι η προσφορά των ιδιωτών γιατρών, που παραμένουν στη Νάξο και τρέχουν νυχθημερόν στα χωριά και τις εξοχές για να σώζουν ζωές. (Μανωλάς, Πιτταράς, Βερώνης, Παπαθανασίου, Παπαδάκης, Ματζουράνης κ.α.).
Από τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης οι τοπικοί φορείς του νησιού, αλλά και οι Εθνικοτοπικοί Σύλλογοι στην Αθήνα δραστηριοποιούνται στα θέματα της υγείας στην προσπάθειά τους να τα αναδείξουν και να διεκδικήσουν την επίλυσή τους. Τον Φεβρουάριο του 1975 με πρωτοβουλία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης έγινε ευρεία σύσκεψη στη Χώρα με θέμα τα οξυμένα προβλήματα υγείας στο νησί. Συγκροτήθηκε 20μελής επιτροπή για τη διοργάνωση συγκέντρωσης και την προώθηση του ζητήματος, ενώ κατατέθηκαν στη Βουλή Ερωτήσεις από τους Βουλευτές Γ.Α. Μαγκάκη και Μίκη Πρωτοπαπαδάκη.
Στις ερωτήσεις αυτές το Υπουργείο Κοινωνικών Υπηρεσιών απάντησε στις 10 Μαΐου 1975 ότι: «δεν ευνοεί την ίδρυση μικρών νοσηλευτικών μονάδων, καθόσον αυτές θα υπολειτουργούν ελλείψει γιατρών ειδικοτήτων. Επαρκούν ο Υγειονομικός σταθμός και η μονάδα διακομιδής ασθενών που εδρεύει στο αεροδρόμιο του Ελληνικού στην Αθήνα».
Οι Ναξιώτικοι Εθνικοτοπικοί Σύλλογοι της Αθήνας, οι οποίοι την περίοδο αυτή παρουσιάζουν σημαντική δράση, με επικεφαλής τη νεοϊδρυθείσα Ομοσπονδία Ναξιακών Συλλόγων (Ο.ΝΑ.Σ.), με μαζικές συγκεντρώσεις αναδεικνύουν τα προβλήματα της Νάξου, δίνουν προτεραιότητα στα θέματα της υγείας και επανέρχεται πλέον δυναμικά το αίτημα ίδρυσης νοσοκομείου στη Νάξο. Με ψηφίσματα και παραστάσεις στην κυβέρνηση, τους Βουλευτές, τα κόμματα διεκδικούν την ίδρυση νοσοκομείου στη Νάξο. Τον Μάρτιο του 1980 με πρωτοβουλία του Δήμου Νάξου οργανώθηκε σύσκεψη όλων των Κοινοταρχών και συγκροτήθηκε επιτροπή αγώνα για την επίλυση του υγειονομικού προβλήματος.
Τα κόμματα της αντιπολίτευσης υιοθετούν τις προτάσεις των φορέων της Νάξου για την επίλυση των προβλημάτων της υγείας και τα προωθούν στη Βουλή με ερωτήσεις και επερωτήσεις. Το ΠΑΣΟΚ στο κυβερνητικό του πρόγραμμα για την υγεία έχει σχεδιάσει ένα Εθνικό Σύστημα Υγείας (Ε.Σ.Υ.) με έμφαση στη πρωτοβάθμια περίθαλψη, που κυρίως απευθύνεται στην εγκαταλειμμένη υγειονομικά ελληνική ύπαιθρο και στην ξεχασμένη Ελλάδα των νησιών.
1981: ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΤΩΝ ΠΑΡΕΧΟΜΕΝΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΜΕ ΤΗΝ ΙΔΡΥΣΗ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΥΓΕΙΑΣ
Με την ανάληψη της διακυβέρνησης από το ΠΑΣΟΚ τον Οκτώβριο του 1981 αρχίζει να υλοποιείται το Εθνικό Σύστημα Υγείας (ΕΣΥ), στα πλαίσια του οποίου προβλέπεται ως βάση της πρωτοβάθμιας περίθαλψης ο θεσμός του «Κέντρου Υγείας» σε κάθε περιοχή (επαρχία) και σε όλα τα μεγάλα νησιά (Άνδρο, Τήνο, Μύκονο, Πάρο, Νάξο, Θήρα, Μήλο), που περιλαμβάνει γιατρούς όλων των βασικών ειδικοτήτων, νοσηλευτικό προσωπικό και όλα τα βασικά εργαστήρια (μικροβιολογικό, ακτινολογικό, χειρουργείο κ.λπ.) και αυτοκίνητο πρώτων βοηθειών.
Στον εσωτερικό οργανισμό λειτουργίας του Κέντρου Υγείας Νάξου προβλέπονται επί πλέον ειδικότητες γιατρών από εκείνες των άλλων Κέντρων Υγείας, λόγω των ιδιαιτεροτήτων που υπάρχουν στα νησιά, προκειμένου να καλύπτονται οι ανάγκες και των γύρω από τη Νάξο μικρών νησιών, στα οποία δεν προβλεπόταν η ίδρυση Κέντρου Υγείας. Την 1η Απριλίου 1985 δημοπρατήθηκε το κτίριο του Κέντρου Υγείας Νάξου και στις 28 Απριλίου έγινε η τελετή θεμελίωσης με την τοποθέτηση συμβολικά κομματιού σμύριδας και τον Απρίλιο του 1987, στελεχωμένο επαρκώς με ειδικευμένους γιατρούς, νοσηλευτικό και διοικητικό προσωπικό, ξεκίνησε η λειτουργία του, ενώ σταδιακά αυξάνονται και οι ειδικότητες, πέραν εκείνων που αρχικά προέβλεπε ο οργανισμός του.
Η αναβάθμιση των παρεχόμενων υπηρεσιών υγείας στη Νάξο και τα γύρω νησιά είναι πλέον εμφανής, καθότι τους δύο αγροτικούς γιατρούς του Υγειονομικού Σταθμού αντικαθιστούν τώρα ειδικευμένοι γιατροί όλων των βασικών ειδικοτήτων, αλλά και νοσηλευτικό και παραϊατρικό προσωπικό. Η πρωτοβάθμια υγειονομική περίθαλψη καλύπτει ικανοποιητικά τις ανάγκες του τοπικού πληθυσμού, αλλά το αίτημα να αποκτήσει η Νάξος δευτεροβάθμια νοσοκομειακή περίθαλψη δεν εγκαταλείπεται.
Ο ΝΑΞΙΩΤΗΣ ΥΠΟΥΡΓΟΣ ΥΓΕΙΑΣ Γ.Α. ΜΑΓΚΑΚΗΣ ΑΠΟΡΡΙΠΤΕΙ ΤΟ ΑΙΤΗΜΑ ΙΔΡΥΣΗΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΣΤΗ ΝΑΞΟ
Όταν στις αρχές του 1987 ανέλαβε Υπουργός Υγείας στην κυβέρνηση Ανδρέα Παπανδρέου, ο Γεώργιος -Αλέξανδρος Μαγκάκης, Νάξιος την καταγωγή, οι φορείς της Νάξου έσπευσαν να θέσουν υπόψη του το αίτημα ίδρυσης νοσοκομείου. Πίστευαν ότι ένα αίτημα που ο ίδιος ως Βουλευτής είχε υποστηρίξει, ήρθε η ώρα ως Υπουργός να το υλοποιήσει. Τον Μάιο του 1987 ο Δήμαρχος Νάξου Κώστας Λατίνας με επιστολή του στον Γ. Α. Μαγκάκη, ως Υπουργό πλέον Υγείας, ζητεί τη μετατροπή του Κέντρου Υγείας Νάξου σε νοσοκομείο.
Ο Γ. Α. Μαγκάκης, απαντώντας εγγράφως στον Δήμαρχο, απέρριψε το αίτημα ίδρυσης νοσοκομείου, επισημαίνοντας ότι, «…η ιδέα του νοσοκομείου φαντάζει ωραία, όμως σας βεβαιώνω πως δεν μπορεί ποτέ να πραγματοποιηθεί για τόσο μικρούς πληθυσμούς (π.χ. των νοτιοανατολικών νησιών) και όχι μόνο στη χώρα μας, αλλά και σε καμμία άλλη…».
Ο ίδιος ως Βουλευτής υιοθετώντας το αίτημα των φορέων της Νάξου για την ίδρυση νοσοκομείου, είχε καταθέσει στις 10 Μαΐου του 1975 στη Βουλή σχετική ερώτηση. Η απάντηση που έλαβε από τον τότε Υπουργό Υγείας Δοξιάδη ήταν αρνητική και με τα ίδια επιχειρήματα, «δεν ευνοεί την ίδρυση μικρών νοσηλευτικών μονάδων, καθόσον αυτές θα υπολειτουργούν ελλείψει γιατρών ειδικοτήτων…». Αλλά και η απάντηση που έδωσε το 1987 ο ίδιος ως Υπουργός πλέον Υγείας Υγείας στην επιστολή του Δημάρχου Νάξου, ήταν επί της ουσίας επανάληψη της επιστολής του Υπουργού Δοξιάδη το 1975 στην ερώτηση που είχε καταθέσει στη Βουλή.
Εκατό χρόνια μετά την πρώτη αναφορά στην ανάγκη να αποκτήσει η Νάξος νοσοκομείο, με πρωτοβουλία του Βουλευτή Νίκου Λεβογιάννη, ιδρύεται νοσοκομείο στη Νάξο.
Η υλοποίηση του μεγάλου αυτού στόχου δρομολογείται με την επανεκλογή στη Βουλή του Νίκου Λεβογιάννη το Σεπτέμβριο του 1996, ο οποίος το αναδεικνύει ως έργο άμεσης προτεραιότητας, τόσο στη Βουλή, όσο και με υπομνήματα και προσωπικές παραστάσεις στην κυβέρνηση και τον Υπουργό Υγείας και παρά τις αρνητικές εισηγήσεις των αρμόδιων υπηρεσιών, με το επιχείρημα ότι το Κέντρο Υγείας και το νομαρχιακό νοσοκομείο Σύρου καλύπτουν επαρκώς τις ανάγκες της Νάξου και των γύρω νησιών στον τομέα της Α/θμιας και Β/θμιας υγειονομικής περίθαλψης, ο Βουλευτής επιμένει.
Τον Αύγουστο του 1998 επισκέφτηκε τη Νάξο ο Υπουργός Υγείας Κωνσταντίνος Γείτονας συνοδευόμενος από τον Βουλευτή Νίκο Λεβογιάννη, προκειμένου να εξετάσει επί τόπου το θέμα της ίδρυσης νοσοκομείου. Σε σύσκεψη με τους τοπικούς φορείς, τον Δήμαρχο, τον Έπαρχο, τη Διοικούσα Επιτροπή και το προσωπικό του Κέντρου Υγείας, ενημερώθηκε, τόσο τη λειτουργία του Κέντρου Υγείας, όσο και για τα αυξημένα προβλήματα στον τομέα αυτό, λόγω και της μεγάλης τουριστικής ανάπτυξης. Αναχώρησε με την διαπίστωση ότι ήταν απαραίτητο το νοσοκομείο και δεσμεύτηκε να μελετήσει το ζήτημα.
Τον Ιανουάριο του 1999 σε σύσκεψη που πραγματοποιήθηκε στο Υπουργείο Υγείας με θέμα την ίδρυση νοσοκομείου στη Νάξο, διαπιστώθηκε η πρόθεση των υπηρεσιών να προχωρήσουν τις απαιτούμενες προς τούτο διαδικασίες (έκδοση Προεδρικού Διατάγματος ίδρυσης Νομικού Προσώπου, σύνταξη κανονισμού λειτουργίας, εξοπλισμός κ.λπ.).
Στις 26 Φεβρουαρίου ο Υπουργός Υγείας απαντώντας σε σχετική Ερώτηση του Βουλευτή Κυκλάδων Νίκου Λεβογιάννη στη Βουλή αναφέρει: «Από τις υπηρεσίες μας προωθείται Προεδρικό Διάταγμα ίδρυσης Γενικού Νοσοκομείου (ΝΠΔΔ) με την επωνυμία Νομαρχιακό Νοσοκομείο-Κέντρο Υγείας Νάξου».
Στις 6 Ιουνίου 1999 ο Πρωθυπουργός Κ. Σημίτης σε επίσκεψή του στη Νάξο ανακοίνωσε την ίδρυση Νοσοκομείου και στις 29 Σεπτεμβρίου δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως (ΦΕΚ τ. Α΄ 200/29.9.1999) το Π.Δ 238, με το οποίο ιδρύεται το Νοσοκομείο Νάξου.
Το 1ο άρθρο του Π.Δ. έχει ως εξής: «Ιδρύεται γενικό Νοσοκομείο ΝΠΔΔ που υπάγεται στις διατάξεις του Ν.Δ. 2592/53 με έδρα τον δήμο Νάξου και με την επωνυμία Νομαρχιακό Νοσοκομείο-Κέντρο Υγείας Νάξου».
Στις 30 Νοεμβρίου με την υπ’ αριθμ. 11771/30.11.1999 απόφαση του Γ. Γραμματέα της Περιφέρειας Ν. Αιγαίου διορίστηκε το πρώτο Διοικητικό Συμβούλιο του Νοσοκομείου Νάξου.
Το 2003 εντάχθηκε στο 3ο Κ.Π.Σ. της Περιφέρειας Ν. Αιγαίου το έργο κατασκευής και εξοπλισμού του κτιρίου του Νοσοκομείου Νάξου και ανατέθηκε στην κρατική εταιρία ΔΕΠΑΝΟΜ, φορέα ειδικευμένο στην ανέγερση νοσοκομείων, η μελέτη και δημοπράτηση του έργου.
Τον Δεκέμβριο του 2003 το έργο δημοπρατήθηκε, αλλά η δημοπρασία απέβη άκαρπη και, λόγω της προκήρυξης βουλευτικών εκλογών, η επανάληψη της δημοπρασίας παραπέμφθηκε για μετά τις εκλογές. Η κυβέρνηση της Ν.Δ. που προήλθε από τις εκλογές του Απριλίου 2004, για λόγους που ουδέποτε αιτιολογήθηκαν επαρκώς, αποφάσισε να επανεξετάσει τη μελέτη του κτιρίου, με αποτέλεσμα την καθυστέρηση των διαδικασιών δημοπράτησης επί δύο χρόνια. Τελικά το έργο δημοπρατήθηκε το φθινόπωρο του 2006 και η τελετή θεμελίωσής του έγινε στις 25 Ιουνίου 2007, οκτώ χρόνια από την ημέρα ανακοίνωσης της ίδρυσης του νοσοκομείου από τον Πρωθυπουργό Κων/νο Σημίτη (6.6.1999).
Το 2007 ολοκληρώθηκαν η κτιριακή υποδομή, ο ιατρικός και ξενοδοχειακός εξοπλισμός, αλλά το νοσοκομείο δεν λειτούργησε. Εξακολουθούσε να παραμένει Κέντρο Υγείας. Η ευθύνη για την κατάσταση αυτή βαρύνει τόσο τις κυβερνήσεις της περιόδου αυτής, όσο και τις διοικήσεις του νοσοκομείου, αλλά και τους φορείς της Νάξου, οι οποίοι δεν έδειξαν το απαιτούμενο ενδιαφέρον, δεν άσκησαν πίεση στις κυβερνήσεις, ώστε να αρθεί όποιο εμπόδιο υπήρχε για τη λειτουργία του νοσοκομείου. Αντίθετα αποδέχτηκαν την απόφαση της κυβέρνησης Σαμαρά – Βενιζέλου το 2012 να συγχωνευθεί διοικητικά το νοσοκομείο σε εκείνο της Σύρου, μια ενέργεια που ουσιαστικά δρομολογούσε τις διαδικασίες κατάργησης του νοσοκομείου. Με τη συγχώνευση αυτή το νοσοκομείο απώλεσε μεγάλο αριθμό θέσεων ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικό, γεγονός που καθιστούσε πλέον αδύνατη την λειτουργία του.
Από το καλοκαίρι του 2016 και με την κυβερνητική αλλαγή που συντελέστηκε τον Σεπτέμβριο του 2015 και την αντικατάσταση της διοίκησης του νοσοκομείου καταβάλλονται προσπάθειες επίλυσης των προβλημάτων που έχουν συσσωρευθεί λόγω της πολύχρονης στασιμότητας, ώστε αυτό να αναπτυχθεί και να λειτουργήσει σε σύντομο χρονικό διάστημα.
ΕΠΙΒΑΛΛΕΤΑΙ ΝΑ ΑΝΑΡΤΗΘΕΙ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΣΤΗΛΗ ΜΝΗΜΗΣ ΣΤΟΥΣ ΓΙΑΤΡΟΥΣ ΠΟΥ ΥΠΗΡΕΤΗΣΑΝ ΤΟ ΛΑΟ ΤΗΣ ΝΑΞΟΥ ΣΤΑ ΠΕΤΡΙΝΑ ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ ΙΔΡΥΣΗ ΤΩΝ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΙΑΤΡΕΙΩΝ
Με την ολοκλήρωση της λειτουργίας του Νοσοκομείου χρέος τιμής και μνήμης επιβάλλει να αναρτηθεί στο χώρο υποδοχής του Νοσοκομείου αναμνηστική στήλη στην οποία να αναγράφονται τα ονόματα των γιατρών που υπηρέτησαν το λαό της Νάξου με αυτοθυσία στα πέτρινα χρόνια από την ίδρυση του ελληνικού κράτους μέχρι την καθιέρωση του θεσμού των αγροτικών γιατρών.
Τα ονόματα αυτών των γιατρών κατά τον 19ο αιώνα και μέχρι της ίδρυσης των αγροτικών ιατρείων είναι τα παρακάτω:
(Ο πίνακας πιθανώς να έχει κάποιες παραλείψεις, αλλά η έρευνα συνεχίζεται και θα συμπληρωθεί με μερικά ακόμη ονόματα γιατρών που διερευνώ)
Ααρών Ιωάννης 1885-1954: Χώρα (διετέλεσε Δήμαρχος Νάξου)
Βαλληνδράς Μάρκος Λεωνίδα 1863-1929: Τραγαία-Βουλευτής
Βερώνης Γεώργιος Βασιλείου 1898-1986: Τραγαία
Δαμιράλης Μιχαήλ Μάρκου 1821-1902: Χώρα-πεδινή Νάξος (Διετέλεσε Δήμαρχος – Βουλευτής)
Δέτσης Γεώργιος Βασιλείου
Δρίλλης Εμμανουήλ
Ευδωρίδης-Κόρωνος
Μαγκάκης
Ματζουράνης Μιχαήλ Κων/νου 1890-1972: Απείρανθος
Μπαρδάνης Μανώλης Γεωργίου 1908-1972: Απείρανθος, Χώρα
Μανωλάς Γιαννούλης Εμμανουήλ 1914-1961: Χώρα, Κόρωνος
Ορφανός Νικόλαος Φιλοθέου 1906-1987: Σαγκρί.
Παπαδάκης Γεώργιος Ιωάννου 1868-1928: Τραγαία (διετέλεσε Βουλευτής).
Παπαδάκης Ιωάννης Γ. (1912-1995): Τραγαία
Παπαθανασίου Ιωάννης: Φιλότι
Πιτταράς Κωνσταντίνος 1867-1953: Κωμιακή, ορεινή Νάξος (διετέλεσε κοινοτάρχης).
Φραγκίσκος Αντώνιος Γεωργίου 1870-1939: Απείρανθος (διετέλεσε βουλευτης).
Φραγκίσκος Νίκος Αντωνίου: Απείρανθος
Η φωτογραφία είναι από τη σύσκεψη που έγινε στο Κέντρο Υγείας Νάξου το καλοκαίρι του 1998 παρουσία του Υπουργού Υγείας Κ. Γείτονα. Ήταν μια καθοριστική συνάντηση και ένα χρόνο μετά ανακοινώθηκε η ίδρυση του νοσοκομείου.
Στη φωτογραφία διακρίνονται ο Υπουργός Κ. Γείτονας, ο Βουλευτής Ν. Λεβογιάννης, ο Έπαρχος Νάξου Β. Κορρές και οι γιατροί του Κ. Υγειας, Γερμανός Καπίρης και Θέκλα Κίζη. Στη σύσκεψη συμμετείχαν και άλλοι που δεν διακρίνονται στη φωτογραφία.
Σε σχόλιο του στην προσωπική του σελίδα στο facebook ο κ. Λεβογιάννης αναφέρει:
Ιστορική στιγμή η μέρα λειτουργίας του τεχνητού νεφρού, ιστορική στιγμή κι εκείνη του Αυγούστου 1998, μετά από την οποία δρομολογήθηκε η ίδρυση του νοσοκομείου. Όσοι αγωνιστήκαμε επί πολλά χρόνια για την ίδρυσή του σήμερα νιώθουμε συγκίνηση και περιφάνια. Τα 10 πέτρινα χρόνια (2007-2017), που βλέπαμε το νοσοκομείο μας να καταρρέει, πονέσαμε πολύ, αλλά τελικά ΧΑΜΕΝΟΙ ΕΙΝΑΙ ΜΟΝΟ ΟΙ ΑΓΩΝΕΣ ΠΟΥ ΔΕΝ ΓΙΝΟΝΤΑΙ. Το νοσοκομείο μας είναι πλέον πραγματικότητα και η συγκίνησή μας απέραντη. Μένει όμως η πίκρα κι ο θυμός για κείνες τις ζωές που χάθηκαν (νεφροπαθείς και άλλοι) άδικα εν πολλοίς αυτά τα δέκα χρόνα της αδράνειας και της αδιαφορίας. Με συγλόνισε η συνέντευξη του νεφροπαθούς Ναξιώτη πριν μερικά χρόνια στο MEGA που περιέγραφε το δράμα που ζούσε, ο οποίος δύο μέρες μετά τη συνέντευξη εκείνη έφυγε απ τη ζωή”.
