Σε χρόνους μακρινούς, αλλά και πιο κοντινούς, τότε που οι άνθρωποι γιόρταζαν με το υστέρημα τους, όμως ο πλούτος της καρδιάς τους και των συναισθημάτων τους ήταν τεράστιος… σε τέτοιους χρόνους μας ταξίδεψε ο Νίκος Λεβογιάννης, μέσω της εκπομπής “AlibertiNews” του Aegean Voice 107.5.
Ο κ. Λεβογιάννης, με τον γλαφυρό τρόπο που τον διακρίνει, διηγήθηκε ιστορίες από Πρωτοχρονιές της Νάξου του 19ου και του 20ου αιώνα, περιγράφοντας άλλοτε σοβαρά κι άλλοτε ευτράπελα περιστατικά, ενώ αναφέρθηκε και σε έθιμα που τηρούνταν στην ορεινή Νάξο, που δεν έχουν σχέση με τα σημερινά.
Δεν παρέλειψε, επίσης, να ευχηθεί στους ακροατές του σταθμού οι χρονιές που θα έρθουν να είναι πολύ καλύτερες, ειδικά για τις νεότερες γενιές και τους κάλεσε να μην εφησυχάζουν και να συνεχίσουν να αγωνίζονται, αφού «κανένας αγώνας που δίνεται, δεν πάει χαμένος».
Το ισχυρό σύμβολο της ελιάς
«Οι χρονιάρες μέρες έχουν υπερφυσικά στοιχεία και τα έθιμα διδακτικό χαρακτήρα» ανέφερε χαρακτηριστικά ο κ. Λεβογιάννης, ο οποίος έκανε ξεχωριστή μνεία στην ελιά και τους σημαντικούς συμβολισμούς που αυτή «κουβαλούσε» κατά τη διάρκεια των γιορτών.
Την Παραμονή της Πρωτοχρονιάς, ο νοικοκύρης του σπιτιού τοποθετούσε κλαδιά ελιάς πάνω από την είσοδο του σπιτιού του, αλλά και μέσα στο σπίτι, ενώ οι νέοι έκαιγαν στο τζάκι φύλλα ελιάς, προσδοκώντας να προβλέψουν τι τους επιφύλασσε το μέλλον και να ικανοποιήσουν τις κρυφές τους επιθυμίες.
Επίσης, όταν τα παιδιά (ή ομάδες ενηλίκων) έβγαιναν να πουν τα κάλαντα, κουβαλούσαν μαζί τους ένα καλάμι με καρφωμένο ένα φρούτο κι ένα κλαδί ελιάς. Μάλιστα, το βράδυ της παραμονής τραγουδούσαν την ιστορία του Άγιου Βασίλη και επανέρχονταν την επόμενη μέρα το πρωί, μετά τη Θεία Λειτουργία, για να τα ξαναπούν, παίρνοντας ως αμοιβή σύκα, καρύδια, αυγά και – οι μεγαλύτεροι – κρασί.
Ο σταυρός και το «τραπέζωμα» του Άγιου Βασίλη
Τα παλιά χρόνια, στο πρωτοχρονιάτικο τραπέζι της ορεινής Νάξου δεν υπήρχε η βασιλόπιτα, αλλά ο «σταυρός», δηλαδή μια μεγάλη ζυμωμένη κουλούρα από σιταρένιο αλεύρι με ωοειδές σχήμα, που πάνω είχε φτιαγμένο έναν σταυρό.
Το τραπέζι το έστρωναν από αποβραδίς, με τον «σταυρό» να βρίσκεται σε περίοπτη θέση, ενώ σε αυτό υπήρχαν ακόμη κρασί, ρακί, φρούτα, καρύδια, σύκα και σταφίδες για τον Άγιο Βασίλη.
Τον «σταυρό» τον έκοβε ο αρχηγός της οικογένειας και στη συνέχεια μοίραζε τα κομμάτια στους παριστάμενους.
Το ποδαρικό και η «καλιστρίνα»
Ό,τι σου συνέβαινε την Πρωτοχρονιά, θα σου συνέβαινε και όλο τον υπόλοιπο χρόνο. Αυτό πίστευαν οι κάτοικοι της ορεινής Νάξου, οι οποίοι ανήμερα της Πρωτοχρονιάς ήθελαν να τους κάνει ποδαρικό είτε ο παπάς που άγιαζε τα σπίτια, είτε η εικόνα του σπιτιού που είχε λειτουργηθεί στην εκκλησία. Καλό ποδαρικό ήταν και τα μικρά παιδιά, λόγω της αγνότητας τους ή το πρωτότοκος γιος της οικογένειας. Επίσης, ο νοικοκύρης πήγαινε νωρίς το πρωί και έβρισκε μια βαριά πέτρα, την οποία στη συνέχεια την έριχνε στη μέση του σπιτιού, έτσι ώστε να μπουν και τα καλά μέσα σε αυτό.
Αν, τώρα, έκανε ποδαρικό στο σπίτι κάποιος «κατσικοπόδαρος», τότε η οικογένεια περνούσε μεγάλη στεναχώρια και τον καταριόταν για τα δεινά που την περίμεναν όλη την υπόλοιπη χρονιά.
Ένα ακόμη έθιμο, που απολάμβαναν ιδιαίτερα τα μικρά παιδιά, ήταν αυτό της «καλιστρίνας», κάτι σαν τη σημερινή ανταλλαγή δώρων. Μόνο που τα παλιά χρόνια δεν υπήρχε η οικονομική άνεση για να αγοράσουν οι παππούδες, οι γιαγιάδες ή τα μεγαλύτερα αδέρφια πολλά δώρα κι έτσι έδιναν στα παιδιά φραγκοδίφραγκα και πενταροδεκάρες, που όμως τα έκαναν πολύ ευτυχισμένα.
Άλλωστε, η Πρωτοχρονιά ήταν μια χρονιάρα μέρα, μια μέρα αγάπης που δεν έπρεπε να γίνεται κανένα κακό, σύμφωνα με τον κ. Λεβογιάννη.
{youtube}_R5Z_zoVLJ4{/youtube}
