Τα θυρανοίξια του Βυζαντινού Ιερού Ναού του Ταξιάρχη, στα Μονοίτσια θα τελεστούν την Κυριακή 9 Ιουλίου στις 7:30 το απόγευμα. Σύμφωνα με την πρόσκληση της Εφορίας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων και της Μητρόπολης Παροναξίας, τα θυρανοίξια του ναού θα τελέσει ο Μητροπολίτης Παροναξίας κ. Καλλίνικος, ενώ μετά την τελετή ο Πολιτιστικός Σύλλογος Τραγαίας θα προσφέρει κέρασμα.
Η δίκλιτη σήμερα, βυζαντινή θολωτή εκκλησία του Ταξιάρχη βρίσκεται σε απόσταση 800 περίπου μέτρων στα βόρεια του Χαλκείου, στο κεντρικό τμήμα του νησιού, αντικριστά του μικρού, σχεδόν εγκαταλελειμμένου οικισμού των Μονοικίων.
Το αρχικό οικοδόμημα ανήκει στον τύπο της τρίκλιτης καμαροσκεπούς βασιλικής, η οποία μετά την κατάρρευση του νοτίου κλίτους περιορίστηκε στο κεντρικό και το βόρειο. Στο μνημείο πραγματοποιήθηκαν εργασίες συντήρησης και αποκατάστασης κατά την περίοδο 2013-2015 στο πλαίσιο του υποέργου: «Αποκατάσταση Ι.Ν. Ταξιάρχη Μονοικίων» του έργου: «Στερέωση – συντήρηση βυζαντινών μνημείων Νάξου» ενταγμένου στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Κρήτη και Νήσοι Αιγαίου 2007-2013».
Οι εργασίες ξεκίνησαν με αυτεπιστασία από την 2η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων (2013-2014) υπό την διεύθυνση της δρος Αικατερίνης Δελλαπόρτα και ολοκληρώθηκαν από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων (2015) υπό την διεύθυνση του δρος Δημήτρη Αθανασούλη.
Με βάση τα στοιχεία που προέκυψαν η αρχική φάση του μνημείου ανάγεται στην πρώτη χιλιετία, όπου ανήκει και ο σπάνιος τοιχογραφικός διάκοσμος της αψίδας του ιερού με τις ιδιαίτερα σημαντικές παραστάσεις Θεοφάνειας και των μετωπικών Απόστολων, οι οποίες αποκαλύφθηκαν κατά τις εργασίες συντήρησης.
