Η «Αθηνά» είναι μια ξεχωριστή και συνάμα πολύτιμη συνεργάτιδα της Ελληνικής ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗΣ Εταιρείας: το θηλυκό Τρυγόνι στο οποίο τοποθετήθηκε δορυφορικός πομπός το περασμένο φθινόπωρο στον Ορνιθολογικό Σταθμό Αντικυθήρων μας δίνει τη σπάνια ευκαιρία να το «ακολουθήσουμε» στα μεγάλα μεταναστευτικά του ταξίδια.
Ακολουθώντας το σήμα του δορυφορικού πομπού της, παρακολουθήσαμε την «Αθηνά» να αναχωρεί πέρσι στα μέσα Σεπτέμβρη από τα Αντικύθηρα και να φτάνει στην υποσαχάρια Αφρική, στην περιοχή του Νοτιοδυτικού Σουδάν, όπου περνά τον χειμώνα, μετά από σχεδόν έναν μήνα και διάσχιση 3.000 χιλιομέτρων. Με τον ερχομό της άνοιξης, άνοιξε ξανά τα φτερά της για τους τόπους αναπαραγωγής στην Ευρώπη. Το ταξίδι είναι πολύ δύσκολο: χρειάζεται να ξεπεράσει δύο μεγάλα εμπόδια, την έρημο Σαχάρα και τη Μεσόγειο Θάλασσα.
Αλλά η «Αθηνά» τα κατάφερε! Διασχίζοντας το Τσαντ και τη Λιβύη άφησε πίσω της την έρημο Σαχάρα και μετά από μια στάση για ξεκούραση και ανεφοδιασμό στη χερσόνησο της Κυρηναϊκής στις ανατολικές ακτές της Λιβύης, ξεκίνησε για τη διάσχιση της Μεσογείου. Περνώντας πάνω από τα Κύθηρα, σταμάτησε στη νοτιοανατολική Πελοπόννησο και μετά από δύο βράδια έφτασε πριν από λίγες μέρες στον Θεσσαλικό κάμπο, που αποτελεί δημοφιλή σταθμό ανεφοδιασμού για τα σποροφάγα μεταναστευτικά πουλιά. Από εκεί θα κατευθυνθεί βορειότερα για την περιοχή όπου θα φωλιάσει, πιθανώς κάποια χώρα των Βαλκανίων.
Δεν είναι όλα ρόδινα για τα Τρυγόνια: Σύμβολο ομορφιάς, αγάπης και συντροφικότητας από τα αρχαία χρόνια, το Τρυγόνι είναι το μόνο από την οικογένεια των Περιστεριδών στην Ευρώπη που μεταναστεύει σε μεγάλες αποστάσεις. Τα τελευταία χρόνια οι πληθυσμοί του είδους έχουν υποστεί δραματική μείωση, που φτάνει έως και το 80%, κάτι που οδήγησε στην κατάταξή του ως Τρωτό είδος στον Κόκκινο Κατάλογο της Διεθνούς Ένωσης για τη Διατήρηση της Φύσης (IUCN). Η απώλεια των ενδιαιτημάτων του εξαιτίας της επέκτασης των ανθρώπινων δραστηριοτήτων έχει παίξει καθοριστικό ρόλο, όμως στις Μεσογειακές χώρες η λαθροθηρία αποτελεί κρίσιμο παράγοντα που επιτείνει την απειλή.
Ειδικά το ανοιξιάτικο κυνήγι, παράνομο ήδη από το 1983 στη χώρα μας, αποτελεί πραγματικό έγκλημα απέναντι στα εξουθενωμένα και αδυνατισμένα Τρυγόνια, μετά το δύσκολο ταξίδι τους: ένα έγκλημα με στόχο πουλιά που έρχονται για να φωλιάσουν. Το φαινόμενο είναι ιδιαίτερα έντονο στα Ιόνια Νησιά, που παρά τις δεκαετίες απαγόρευσης, εξακολουθεί να θεωρείται από μερίδα του τοπικού πληθυσμού «παραδοσιακή» δραστηριότητα. Ακόμη και αυτή τη στιγμή, με την πανδημία του κορωνοϊού να έχει επιβάλει περιορισμό των μετακινήσεων, στα νησιά-περάσματα των Τρυγονιών υπάρχουν κάννες στραμμένες εναντίον τους. Η ενημέρωση για τους κινδύνους της ανοιξιάτικης λαθροθηρίας και η πίεση για την εφαρμογή του νόμου είναι ένας από τους στόχους που έχει θέσει η Ελληνική ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗ Εταιρεία ώστε να γίνει παρελθόν αυτή η βάρβαρη πρακτική.
Εμείς θέλουμε η «Αθηνά» να συνεχίσει να εκπέμπει το σήμα της. Ποιος θα ήθελε να δει τον πομπό της να σβήνει από τον χάρτη;
Η σημασία της τηλεμετρίας
Η τοποθέτηση δορυφορικών πομπών αποτελεί ένα πολύτιμο όπλο στη μάχη για τη διάσωση του Τρυγονιού. Ο ελαφρύς πομπός, βάρους μερικών γραμμαρίων, μεταδίδει σήματα μέσω δορυφόρου, τα οποία επιτρέπουν την ιχνηλάτηση των μεταναστευτικών διαδρομών και τον προσδιορισμό των σημαντικών ενδιάμεσων σταθμών, καθώς και των περιοχών διαχείμασης και φωλιάσματος.
Ο όγκος των σημαντικών πληροφοριών που συγκεντρώνονται σε σχεδόν πραγματικό χρόνο βοηθά στον εμπλουτισμό της επιστημονικής γνώσης με πολύτιμα στοιχεία, αλλά και τον σχεδιασμό στοχευμένων δράσεων διατήρησης του είδους, ώστε να αντιμετωπιστούν οι απειλές για τα Τρυγόνια.
Το πρόγραμμα δορυφορικής τηλεμετρίας που μας επέτρεψε να παρακολουθούμε τις συναρπαστικές διαδρομές της «Αθηνάς» είναι μια πρωτοβουλία του Σουηδικού Μουσείου Φυσικής Ιστορίας σε συνεργασία με την Ελληνική ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΙΚΗ Εταιρεία, που χρηματοδοτείται από το Ίδρυμα Marie-Claire Cronstedts, με την υποστήριξη της ΣΑΝΗ Α.Ε. Υλοποιείται στον Ορνιθολογικό Σταθμό Αντικυθήρων, με την υποστήριξη του Ιδρύματος Α.Γ. Λεβέντη, όπου κάθε άνοιξη και κάθε φθινόπωρο δακτυλιώνονται χιλιάδες πουλιά, προσφέροντας έτσι πολύτιμα στοιχεία στη μελέτη του μεταναστευτικού διαδρόμου της Ανατολικής Μεσογείου.
Μέχρι σήμερα έχουν τοποθετηθεί στο πλαίσιο του Προγράμματος δορυφορικοί πομποί σε 5 Τρυγόνια, ενώ το ερχόμενο φθινόπωρο, επιτρεπόντων των περιορισμών εξαιτίας του κορωνοϊού, θα τοποθετηθούν και άλλοι πομποί για τη μελέτη των μεταναστευτικών διαδρομών των πουλιών προς την Αφρική και την επιστροφή τους την επόμενη άνοιξη και πάλι στην Ευρώπη και τη χώρα μας.
