Ένα άρθρο για τη συρρίκνωση της ελληνικής σημαίας, την απώλεια ναυτικής ταυτότητας και την ανάγκη αναγέννησης της ελληνικής ναυτοσύνης
Του Μιχάλη Τριανταφύλλου*
Το κείμενο που ακολουθεί γράφτηκε με αφορμή τη νηολόγηση του Ro-Ro «SEA CARYATIS» υπό τη σημαία του Λουξεμβούργου στις αρχές Οκτωβρίου 2025 — μια νηολόγηση που παρουσιάστηκε ως η πρώτη του είδους για ελληνόκτητο εμπορικό πλοίο στη ναυτιλιακή ιστορία του Λουξεμβούργου. Σύμφωνα με δημοσιεύματα, το πλοίο συνδέεται με συμφέροντα του εφοπλιστή Γιώργου Καββάδα, ενώ η νηολόγηση φέρεται να συντονίστηκε από την Stanley Maritime Luxembourg S.à r.l.
Αυτή η επιλογή δεν είναι μεμονωμένο περιστατικό, αποτελεί σημάδι ενός ευρύτερου φαινομένου που αφορά τη συρρίκνωση της ελληνικής σημαίας και την τάση ελληνικών συμφερόντων να χρησιμοποιούν νηολόγια άλλων κρατών — εξέλιξη που θίγει θεσμικά, εκπαιδευτικά και πολιτισμικά ζητήματα τα οποία εξετάζονται στο άρθρο που ακολουθεί.
Η ελληνική ναυτιλία εξακολουθεί να βρίσκεται στην κορυφή του παγκόσμιου στόλου. Οι Έλληνες πλοιοκτήτες ελέγχουν περίπου το ένα πέμπτο της παγκόσμιας μεταφορικής ικανότητας, επενδύουν, καινοτομούν, πρωτοπορούν. Κι όμως, όλο και λιγότερα πλοία τους φέρουν την ελληνική σημαία. Η εικόνα είναι αντιφατική: η ελληνόκτητη ναυτιλία ευημερεί, αλλά η ελληνική ναυτιλία —η σημαία, οι θεσμοί, η ναυτοσύνη— συρρικνώνεται.
Και το ερώτημα προκύπτει αυτονόητο: τι φταίει; Πώς μια χώρα με ναυτική ιστορία αιώνων, που άντλησε πλούτο και κύρος από τη θάλασσα, αδυνατεί να κρατήσει τα πλοία της κάτω από τη δική της σημαία;
Κάποτε, όταν η ελληνική σημαία κυμάτιζε περήφανα στις πρύμνες των πλοίων μας, η Ελλάδα φαινόταν σε κάθε λιμάνι του κόσμου. Από τη Σιγκαπούρη μέχρι τη Νέα Υόρκη, από το Ρότερνταμ μέχρι το Μπουένος Άιρες, η γαλανόλευκη δήλωνε παρουσία, ήθος, ποιότητα και ναυτοσύνη. Ήταν η πιο ζωντανή απόδειξη πως μια μικρή χώρα με μεγάλη θάλασσα μπορούσε να σταθεί ισότιμα δίπλα στις μεγάλες δυνάμεις. Σήμερα, εκείνη η εικόνα ανήκει στη μνήμη. Τα ελληνικά χρώματα σπανίζουν στα λιμάνια, κι αυτό πονά.
Η Ελλάδα, ένα καθαρά ναυτικό κράτος, διοικείται διαχρονικά από στεριανές κυβερνήσεις — ανθρώπους που δεν έζησαν ποτέ τι σημαίνει να ταξιδεύεις, να φυλάς βάρδια, να αναμετριέσαι με το κύμα και την ευθύνη. Έτσι, οι αποφάσεις για τον πιο ζωντανό τομέα της οικονομίας λαμβάνονται συχνά χωρίς ουσιαστική γνώση του χώρου, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η πραγματικότητα της ναυτικής ζωής και των αναγκών της ναυτιλίας.
Η ελληνική σημαία, αν και τιμημένη, έχει πάψει να είναι ανταγωνιστική. Οι διαδικασίες νηολόγησης είναι περίπλοκες, η φορολογία και τα διοικητικά βάρη υψηλά, ενώ το θεσμικό πλαίσιο παραμένει στάσιμο, χωρίς την ευελιξία που προσφέρουν άλλες ναυτιλιακές σημαίες. Οι πλοιοκτήτες, θέλοντας να παραμείνουν βιώσιμοι σ’ έναν κλάδο όπου τα περιθώρια είναι στενά, στρέφονται αναπόφευκτα σε σημαίες ευκαιρίας. Όχι γιατί τους λείπει η ελληνική ψυχή, αλλά γιατί η κρατική μηχανή δεν τους αφήνει άλλη επιλογή.
Μέσα σ’ αυτή την πραγματικότητα, η απουσία ελληνικού νηογνώμονα αποτελεί ακόμη ένα κρίσιμο έλλειμμα. Ενώ άλλες ναυτικές δυνάμεις διαθέτουν εθνικούς νηογνώμονες που στηρίζουν τεχνικά και θεσμικά τη σημαία τους, η Ελλάδα παραμένει εξαρτημένη από ξένους οργανισμούς. Έτσι, η τεχνογνωσία και η εποπτεία διαχέονται, χωρίς να ενισχύουν την εθνική υποδομή.
Η συρρίκνωση της ελληνικής σημαίας δεν είναι μόνο αριθμητικό φαινόμενο· είναι πολιτισμικό και συμβολικό. Κάθε πλοίο που αλλάζει σημαία σημαίνει και μια μικρή αποκοπή από την ιστορική συνέχεια της ελληνικής ναυτοσύνης. Γιατί η σημαία δεν είναι απλώς ύφασμα στην πρύμνη — είναι η ταυτότητα ενός λαού που έμαθε να ζει και να προοδεύει μέσα στη θάλασσα.
Η κρίση, ωστόσο, δεν περιορίζεται στο επίπεδο των πλοιοκτητών. Εκτείνεται και στη βάση του ναυτικού επαγγέλματος. Η ναυτική εκπαίδευση, που θα έπρεπε να είναι η καρδιά της ναυτιλιακής δύναμης, παραμένει υποβαθμισμένη και αποσπασματική. Αντί η Ελλάδα να διαθέτει δύο ή, το πολύ, τρία ισχυρά ναυτιλιακά ιδρύματα με διεθνή ακτινοβολία και πανεπιστημιακό κύρος, διατηρεί διάσπαρτες Ακαδημίες σε όλη την επικράτεια, με αποτέλεσμα την υποστελέχωση από διδακτικό προσωπικό, την έλλειψη συντονισμού και την απουσία μακροπρόθεσμου σχεδιασμού.
Οι νέοι που αποφοιτούν σήμερα συχνά στερούνται τη στήριξη που χρειάζονται για να εξελιχθούν σε αξιωματικούς ικανούς να διοικήσουν σύγχρονα πλοία. Και όταν οι ίδιοι οι νέοι δεν βλέπουν προοπτική, όταν το επάγγελμα απαξιώνεται και το κράτος δεν επενδύει στην εκπαίδευση, πώς να ελπίζουμε ότι η ελληνική σημαία θα ξαναβρεί τη θέση της στα πλοία;
Το πρόβλημα δεν είναι μόνο τεχνικό ή διοικητικό. Είναι θέμα εθνικής αυτογνωσίας. Η Ελλάδα μοιάζει να έχει ξεχάσει πως η θάλασσα δεν είναι απλώς σύνορο ή τουριστικός πόρος — είναι η πηγή της ύπαρξής της. Από τα ξύλινα καράβια των νησιωτών του 19ου αιώνα μέχρι τα υπερσύγχρονα πλοία του σήμερα, το νήμα είναι συνεχές. Αν κοπεί αυτό το νήμα, χάνεται κάτι βαθύτερο: η σχέση του Έλληνα με το αλάτι, με τον ορίζοντα, με τη ζωή που κινείται.
Η αναστροφή αυτής της πορείας απαιτεί πολιτική βούληση και όραμα. Απαιτεί ανασύσταση της ναυτικής εκπαίδευσης, ενίσχυση του νηολογίου με σύγχρονα, ευέλικτα κίνητρα, και πάνω απ’ όλα, σχέδιο για την επανεθνικοποίηση της γνώσης και της ευθύνης στη θάλασσα. Η δημιουργία ενός νέου, αξιόπιστου ελληνικού νηογνώμονα, η ενίσχυση του ΝΑΤ και η σύνδεση της εκπαίδευσης με τη ναυτιλιακή αγορά δεν είναι πολυτέλειες· είναι αναγκαίες προϋποθέσεις για να ξανασηκωθεί η γαλανόλευκη στις πρύμνες των πλοίων μας.
Η ελληνική σημαία δεν πρέπει να γίνει απλώς ένα εμβληματικό παρελθόν. Πρέπει να ξαναγίνει παρόν.
Γιατί όσο τα πλοία ταξιδεύουν με ξένες σημαίες, τόσο απομακρύνεται η Ελλάδα από τη θάλασσα που τη γέννησε.
Κι αν ένα έθνος που κάποτε δίδαξε ναυτοσύνη στον κόσμο πάψει να βλέπει τη θάλασσα ως δική του υπόθεση, τότε δεν χάνει μόνο σημαίες, χάνει τον εαυτό του.
*O Μιχάλης Τριανταφύλλου είναι Α΄ μηχανικός Ε.Ν. (σε απομαχία), Τέως Τεχνικός Διευθυντής σε ναυτιλιακή εταιρεία διαχείρισης θαλαμηγών
Ακολουθήστε το naxostimes.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
