Ο ελληνικός αγροτικός τομέας είναι μεγάλος σε σημασία αλλά εύθραυστος και με μια περιορισμένη διείσδυση στις διεθνείς αγορές καθώς βρίσκεται αντιμέτωπος με ποικίλους κινδύνους και προκλήσεις αλλά και με ευκαιρίες στις οποίες θα πρέπει να ανταποκριθεί με τον αποτελεσματικότερο τρόπο.
Τα βασικά προβλήματα των αγροτικών περιοχών της χώρας είναι το μικρό μέγεθος και ο πολυτεμαχισμός της εκμετάλλευσης, η αποεπένδυση και η έλλειψη βασικών γνώσεων/δεξιοτήτων των απασχολουμένων, η απόκλιση μεταξύ τιμών παραγωγού και καταναλωτή και η συνεχής αύξηση του κόστους των εισροών.
Από την άλλη πλευρά, θα πρέπει να αναδειχθούν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των ελληνικών προϊόντων, όπως η ποιότητα, η βιολογική αξία, η γεύση, το άρωμα και ο τρόπος παρασκευής, προϊόντων τα οποία περιέχουν όλη τη γνώση και τη σοφία της παραδοσιακής παραγωγής.
Ένα βασικό εργαλείο που διαθέτουν οι παραγωγοί για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των προϊόντων τους είναι ο σχηματισμός και η λειτουργία ομάδων και οργανώσεων παραγωγών.
Μέχρι σήμερα υπάρχουν οργανώσεις παραγωγών μόνο για τον τομέα των οπωροκηπευτικών, των αμπελοοινικών προϊόντων, του ελαιολάδου και επιτραπέζιων ελιών και του γάλακτος και των γαλακτοκομικών προϊόντων.
Σε αυτούς τους τομείς, αν και υπάρχει το σχετικό θεσμικό πλαίσιο, παρατηρείται σημαντικά χαμηλός βαθμός οργάνωσης των παραγωγών.
Αυτό οφείλεται τόσο στο γεγονός ότι οι Έλληνες παραγωγοί δεν έχουν εξοικειωθεί στη συλλογική παραγωγική διαδικασία όσο και στα σκάνδαλα των συνεταιρισμών που τους αποκάρδιωσαν και τους απογοήτευσαν. Συνεπώς χρειάζεται μία μεθοδευμένη πολιτική δράση για να πειστούν οι αγρότες να δράσουν συλλογικά.
Η μετάβαση από την ατομική στη συλλογική δράση γίνεται εύκολα και ομαλά αν οι στόχοι των μελών είναι ξεκάθαροι και καλύπτουν σημαντικές ανάγκες τους, τις οποίες κανένα μέλος από μόνο του δεν μπορεί να εξυπηρετήσει. Οι στόχοι που τίθενται από τις Ομάδες/Οργανώσεις Παραγωγών είναι:
• Η δημιουργία οικονομιών κλίμακας στην προμήθεια εισροών και υπηρεσιών.
• Η αποδοτικότερη κοινή αξιοποίηση των διαθέσιμων μέσων παραγωγής.
• Η συγκέντρωση της προσφοράς των προϊόντων για αύξηση της διαπραγματευτικής δύναμης με όρους ποιότητας, ποσότητας, χρονικής κλιμάκωσης έναντι επιχειρήσεων του επόμενου κρίκου της εφοδιαστικής αλυσίδας.
• Η λειτουργία κοινής υποδομής για συσκευασία/τυποποίηση/επεξεργασία πρώτης ύλης και προώθηση/πώληση των προϊόντων στο χονδρεμπόριο ή στο λιανεμπόριο στην Ελλάδα ή σε επιλεγμένες αγορές του εξωτερικού.
• Η διαχείριση των υποπροϊόντων και των αποβλήτων, ιδίως για την προστασία της ποιότητας των υδάτων, του εδάφους και του τοπίου και η διαφύλαξη ή η προώθηση της βιοποικιλότητας.
• Η διεξαγωγή ερευνών και η ανάπτυξη πρωτοβουλιών με αντικείμενο τις βιώσιμες μεθόδους παραγωγής, τις καινοτόμους πρακτικές, την οικονομική ανταγωνιστικότητα και τις εξελίξεις της αγοράς.
• Η προώθηση και παροχή τεχνικής βοήθειας για τη χρήση καλλιεργητικών πρακτικών και τεχνικών παραγωγής φιλικών προς το περιβάλλον, καθώς και κατάλληλων πρακτικών και τεχνικών καλής μεταχείρισης των ζώων.
• Η προώθηση και παροχή τεχνικής υποστήριξης για τη χρήση προτύπων παραγωγής, τη βελτίωση της ποιότητας των προϊόντων και την ανάπτυξη προϊόντων με προστατευόμενη ονομασία προέλευσης ή προστατευόμενη γεωγραφική ένδειξη ή προϊόντων καλυπτόμενων από εθνικό σήμα ποιότητας.
• Η συμβολή στη βιώσιμη χρήση των φυσικών πόρων και τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής.
Ανεξάρτητα από το ποιος ή ποιοι στόχοι θα επιλεγούν είναι σημαντικό οι στόχοι αυτοί να έχουν ένα ξεκάθαρο αποτύπωμα σε κάθε μέλος ξεχωριστά καθώς με τον τρόπο αυτό ενισχύεται η δέσμευση του κάθε μέλους και η συνεισφορά του στην επιτυχία της συλλογικής δράσης.
Με πρωτοβουλία των παραγωγών αποφασίζεται είτε η σύσταση ενός νέου νομικού προσώπου, αν αυτό δεν υπάρχει για την επίτευξη των συλλογικών στόχων των μεμονωμένων παραγωγών, είτε η σύσταση ενός νέου νομικού προσώπου αν αυτό που ήδη υπάρχει δεν μπορεί να εξυπηρετήσει τους συλλογικούς στόχους, είτε η λειτουργία του συλλογικού σχήματος στους «κόλπους» ενός υφιστάμενου νομικού προσώπου.
Το επόμενο βήμα είναι η αναγνώριση του συλλογικού σχήματος λειτουργίας των παραγωγών ως Ομάδα ή ως Οργάνωση Παραγωγών από την πολιτεία αρκεί να πληροί ορισμένες προϋποθέσεις.
Για την αναγνώριση της Ομάδας Παραγωγών απαιτούνται ανά τομέα αγροτικής παραγωγής τουλάχιστον πέντε (5) φυσικά ή νομικά πρόσωπα μέλη παραγωγοί.
Για την αναγνώριση της Οργάνωσης Παραγωγών απαιτούνται κατ’ ελάχιστο είκοσι (20) μέλη. Η απαιτούμενη ελάχιστη αξία εμπορευθείσας παραγωγής καθορίζεται σε 250.000 ευρώ. Για την αναγνώριση αλιευτικών και βιολογικών Οργανώσεων Παραγωγών καθώς και των Οργανώσεων Παραγωγών που βρίσκονται σε νησιά εκτός Κρήτης και Εύβοιας καθώς και σε ορεινές περιοχές απαιτούνται κατ’ ελάχιστο δέκα (10) μέλη και ελάχιστη εμπορευθείσα παραγωγή 100.000 ευρώ.
Οι ενδιαφερόμενοι χρειάζεται να συντάξουν και να υπογράψουν το καταστατικό λειτουργίας της Ομάδας/Οργάνωσης στον οποίο περιλαμβάνονται οι κανόνες λειτουργίας της Ομάδας/Οργάνωσης.
Μεταξύ των στοιχείων τα οποία πρέπει να περιλαμβάνονται στον Καταστατικό λειτουργίας είναι:
1. Η υποχρέωση των παραγωγών-μελών της Ομάδας/Οργάνωσης Παραγωγών να εφαρμόζουν τους κανόνες που θεσπίζει η Ομάδα/Οργάνωση Παραγωγών.
2. Η υποχρέωση των μελών να καταβάλλουν τις χρηματικές εισφορές που απαιτούνται για τη χρηματοδότηση της Ομάδας/Οργάνωσης Παραγωγών.
3. Η πρόβλεψη ότι τα μέλη της Ομάδας/Οργάνωσης πρέπει να διακινούν μέσω της Ομάδας/Οργάνωσης Παραγωγών τουλάχιστον το 80% της παραγωγής τους.
4. Η πρόβλεψη για το ύψος των δικαιωμάτων ψήφου και μεριδίων που μπορεί να κατέχει ένα μέλος της Ομάδας/Οργάνωσης παραγωγών.
5. Οι κυρώσεις που επιβάλλονται στα μέλη της Ομάδας/Οργάνωσης για τις περιπτώσεις που αυτά δεν εφαρμόζουν τις υποχρεώσεις τους.
6. Οι κανόνες που θέτει η Ομάδα για την εγγραφή νέων μελών, για την αποχώρηση και για τη διαγραφή μελών.
7. Η πρόβλεψη για την ελάχιστη διάρκεια της συμμετοχής ενός μέλους στην Ομάδα. Η χρονική διάρκεια δεν μπορεί να είναι μικρότερη του ενός έτους.
Το καταστατικό λειτουργίας, η αναλυτική κατάσταση των μελών της από την οποία να προκύπτουν με σαφήνεια ο αριθμός των μελών και η εμπορευθείσα αξία παραγωγής τους καθώς και Υπεύθυνες Δηλώσεις των μελών ότι δεν ανήκουν σε άλλη Ομάδα/Οργάνωση για το ίδιο προϊόν υποβάλλονται στη Διεύθυνση Αγροτικής Οικονομίας & Κτηνιατρικής μαζί με αίτηση για την αναγνώριση της.
Προκειμένου να ενθαρρυνθεί η σύσταση ομάδων και οργανώσεων παραγωγών σε όλους τους γεωργικούς τομείς, έχει προβλεφθεί η οικονομική στήριξη τους σε ετήσια βάση για πέντε έτη από την ημερομηνία αναγνώρισης τους μέσα από το Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης(ΠΑΑ) 2014-2020 με το μέτρο για τη σύσταση ομάδων και οργανώσεων παραγωγών. Το μέτρο αυτό μπορεί να συνδυαστεί με άλλα μέτρα του ΠΑΑ.
Ενισχύονται για τα πάγια κόστη που απορρέουν από τη συμμετοχή τους σε ένα ενωσιακό ή εθνικό σύστημα ποιότητας γεωργικών προϊόντων και τροφίμων όπως προϊόντα ΠΟΠ, ΠΓΕ, καθώς και για δραστηριότητες πληροφόρησης και προώθησης στην εσωτερική αγορά.
Ενισχύονται μέσω του μέτρου για επενδύσεις σε γεωργικές εκμεταλλεύσεις και για γεωργικά προϊόντα.
Συμμετέχουν με το μέτρο «Δράσεις μεταφοράς γνώσεων και ενημέρωσης» ώστε να αποκτήσουν επαγγελματική κατάρτιση και δεξιότητες, μέσω επιμορφωτικών μαθημάτων, εργαστηρίων και ατομικής καθοδήγησης.
Συμμετέχουν ως μέλη των επιχειρησιακών ομάδων που ορίζονται μέσα από το μέτρο «Συνεργασία προώθηση καινοτομίας» για τη δημιουργία και την ανάπτυξη βραχέων αλυσίδων εφοδιασμού σε τοπικό επίπεδο.
Τα οφέλη των παραγωγών που είναι μέλη σε μία αναγνωρισμένη Οργάνωση/Ομάδα είναι η (1) επίτευξη καλύτερης τιμής για τα προϊόντα τους μέσω κοινών συμφωνιών με εταιρείες και εμπόρους, (2) εξασφάλιση ικανοποιητικού εισοδήματος, (3) διεύρυνση του αριθμού των πιθανών αγοραστών, (4) μείωση του κόστους παραγωγής μέσω της κοινής προμήθειας εισροών, (5) καλύτερη διαχείριση της παραγωγής, (6) από κοινού αντιμετώπιση των προκλήσεων της αγοράς, (7) ενίσχυση της δύναμης διαπραγμάτευσης – μέσω της αύξησης του όγκου του διαπραγματευόμενου προϊόντος, (8) καλύτερη οργάνωση και προγραμματισμός και (9) δυνατότητα χρηματοδότησης.
