Τηλεκπαίδευση: Αδυναμία σύνδεσης στην πλατφόρμα ή κακής ποιότητας σύνδεση και έλλειψη ηλεκτρονικών μέσων αποτέλεσαν τα μεγαλύτερα προβλήματα για τους μαθητές της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, κατά την περίοδο της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, στα σχολεία ευθύνης του ΚΕΣΥ Νάξου.
Μάλιστα, όπως τονίζεται στα συμπεράσματα της σχετικής έρευνας, τα προβλήματα «συχνά ήταν ανυπέρβλητα και οδήγησαν σε σωρεία απουσιών».
Αναφέρεται δε χαρακτηριστικά ότι σε «πολλές περιπτώσεις απαιτούνταν ο ταυτόχρονος διαμοιρασμός της διαδικτυακής σύνδεσης και του εξοπλισμού σε περισσότερα μέλη της οικογένειας, με χαρακτηριστικές τις περιπτώσεις συζύγων εκπαιδευτικών με τέκνα μαθητές, τις περιπτώσεις γονέων που παρείχαν τηλε-εργασία από το σπίτι και είχαν τέκνα μαθητές και τις περιπτώσεις πολλών αδερφιών σε διαφορετικές τάξεις της ίδιας σχολικής βαθμίδας».
Αναλυτικά η έρευνα του ΚΕΣΥ Νάξου:
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ
Αναγκαιότητα
Στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων του, το ΚΕΣΥ Νάξου απέστειλε στις σχολικές μονάδες της περιοχής αρμοδιότητάς του σύντομο πίνακα για συμπλήρωση στοιχείων σχετικά με την εξ αποστάσεως εκπαίδευση και τις ενδεχόμενες δυσκολίες που προέκυψαν για μαθητές και εκπαιδευτικούς.
Η αναγκαιότητα για διερεύνηση των παραπάνω συνθηκών απορρέει από τις διατάξεις του Ν. 4547. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με το την παράγραφο 2.αα του άρθρου 7 του, μία από τις αρμοδιότητες του ΚΕΣΥ σε επίπεδο διερεύνησης και αξιολόγησης εκπαιδευτικών και ψυχοκοινωνικών αναγκών είναι και «η διερεύνηση «του είδους των δυσκολιών και των πιθανών εκπαιδευτικών, συναισθηματικών, ψυχοκοινωνικών και άλλων φραγμών στη μάθηση και την ισότιμη πρόσβαση στην εκπαίδευση που αντιμετωπίζουν οι μαθητές της σχολικής κοινότητας, συμπεριλαμβανομένων των μαθητών με αναπηρία ή και με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, καθώς και των μαθητών από ευάλωτες κοινωνικά ομάδες».
Αρμοδιότητες του ΚΕΣΥ, σύμφωνα με την παράγραφο 2.α.αακαι 2.γ.γγ του ίδιου άρθρου, αποτελούν επίσης«η πρόληψη της σχολικής διαρροής» και «ο εντοπισμός δομικών φραγμών και εμποδίων στην ισότιμη πρόσβαση των μαθητών στη μάθηση».
Σκοπός
Σκοπός, λοιπόν,της αποτύπωσης των ενδεχόμενων προβλημάτων που παρουσιάστηκαν κατά τη διάρκεια των εξ αποστάσεως μαθημάτων το πρώτο τετράμηνο του σχολικού έτους 2020-2021 ήταν η απόκτηση πληρέστερης εικόνας για την όλη διαδικασία και ο εντοπισμός των ενδεχόμενων προβλημάτων – εμποδίων – φραγμών που εμφανίστηκαν στη σχολική κοινότητα (οικογένεια και σχολείο).
Η έρευνα αυτή αποκτά μεγαλύτερο ενδιαφέρον λόγω και των πρόσθετων δυσχερειών που δημιουργεί η νησιωτικότητα και ο κατακερματισμός των εκπαιδευτικών δομών στην περιοχή.
Υπενθυμίζουμε ότι οι περιοχές που καταλαμβάνει η έρευνα είναι η Νάξος, η Πάρος, η Αμοργός, η Ίος, η Αντίπαρος, η Δονούσα, η Σχοινούσα, τα Κουφονήσια, η Ηρακλειά και η Ανάφη.
Χρησιμότητα
Από την πρωτοβουλία αυτή δεν προσδοκούσαμε, φυσικά, να κομίσουμε νέα συνταρακτικά δεδομένα για την εξ αποστάσεως εκπαίδευση, αλλά πρωτίστως να επιβεβαιώσουμε τα μέχρι σήμερα δημοσιευμένα στοιχεία και να εντοπίσουμε τα ιδιαίτερα στοιχεία της δικής μας γεωγραφικής περιοχής.
Είναι, ωστόσο, προφανής η χρησιμότητα της συγκεκριμένης διερεύνησης, καθώς η αποτύπωση της κατάστασης και η ανάδειξη των ενδεχόμενων εμποδίων στην πρόσβαση των μαθητών στην εκπαίδευση, αν συνοδευτούν και από τις απαραίτητες προτάσεις και πολιτικές, θα μπορούσαν να συμβάλουν στη μελλοντική άρση των δυσχερειών και των ενδεχόμενων ανισοτήτων, στην εφαρμογή αντισταθμιστικών πρακτικών, και την έγκαιρη πρόληψη της σχολικής διαρροής και σχολικής αποτυχίας, τόσο στη συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή, όσο και γενικότερα.
Συμμετοχή
Στην έρευνα έλαβαν μέρος συνολικά 81 από τα 105 σχολεία της περιοχής αρμοδιότητας του ΚΕΣΥ Νάξου. Ειδικότερα, έλαβαν μέρος 34 νηπιαγωγεία 34 δημοτικά, 7 Γυμνάσια και Γυμνάσια με Λυκειακές Τάξεις, 3 Γενικά Λύκεια και 3 ΕΠΑΛ.
Τα στοιχεία που συμπληρώθηκαν αφορούσαν συνολικά 5188 μαθητές.
Η κατανομή των μαθητών στις τρεις βαθμίδες εκπαίδευσης έχει ως εξής:
Προσχολική εκπαίδευση: 692 μαθητές,
Δημοτική εκπαίδευση: 2314 μαθητές,
Δευτεροβάθμια εκπαίδευση: 1812 μαθητές.
Τα σχολεία ειδικής αγωγής και εκπαίδευσης δεν περιλαμβάνονται στα 105 σχολεία. Σε αυτά ζητήθηκαν διαφοροποιημένα στοιχεία, καθώς δεν παρείχαν εξ αποστάσεως εκπαίδευση αλλά συνέχισαν κανονικά τη λειτουργία τους.
Διαδικασία
Προκειμένου δε να μην επιβαρύνουμε τα σχολεία με περίπλοκα και χρονοβόρα ερωτήματα, συντάξαμε έναν πολύ σύντομο πίνακα για καταχώρηση μόνο των απαραίτητων αριθμητικών στοιχείων για τις απουσίες των μαθητών κατά την εξ αποστάσεως εκπαίδευση και δύο ανοιχτά ερωτήματα για τα ενδεχόμενα προβλήματα που αντιμετώπισαν οι μαθητές και οι εκπαιδευτικοί. Με την ανάλογη προσαρμογή ως προς τις τάξεις, ο πίνακας απεστάλη σε όλα τα νηπιαγωγεία, τα δημοτικά και τα σχολεία δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης της περιοχής αρμοδιότητας του ΚΕΣΥ Νάξου.
Το κείμενο και ο συνοδευτικός πίνακας που απεστάλη στα σχολεία για τον σκοπό αυτό ήταν το εξής:
«Στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων του ΚΕΣΥ και της συνεργασίας του με τα σχολεία κι ενόψει των διακοπών των μαθημάτων για τις γιορτές, είναι ανάγκη να αποτιμηθεί στοιχειωδώς η εξ αποστάσεως εκπαίδευση κατά τη β’ περίοδο εγκλεισμού. Συγκεκριμένα, ενδιαφέρει την υπηρεσία μας να αποτυπωθούν ενδεχόμενοι φραγμοί στην πρόσβαση και συμμετοχή των μαθητών στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση και στοιχεία που μπορεί να οδηγήσουν σε σχολική διαρροή / εγκατάλειψη.
Παρακαλούνται οι Δ/νσεις των σχολείων, σε συνεργασία με τους εκπαιδευτικούς του σχολείου τους να μας ενημερώσουν μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου για ενδεχόμενες περιπτώσεις μαθητών που δε συμμετείχαν στα εξ αποστάσεως υποχρεωτικά μαθήματα και τους λόγους που αυτό δεν έγινε.
Ειδικότερα, προκειμένου να συντάξουμε σχετική έκθεση για την περιοχή αρμοδιότητάς μας, παρακαλούμε να συμπληρώσετε τον παρακάτω πίνακα, κατά περίπτωση:»
1.6. Περιορισμοί
Οι περιορισμοί που οφείλουμε να θέσουμε υπόψη για τη συγκεκριμένη έρευνα είναι οι εξής:
Από το σύνολο των 105 σχολικών μονάδων που κλήθηκαν να συμμετάσχουν 24 σχολεία δεν έστειλαν στοιχεία, παρότι έγιναν επανειλημμένες υπενθυμίσεις. Ένας από τους λόγους μη συμμετοχής ήταν η άποψη ότι «πρόκειται για προσωπικά δεδομένα», ενώ κάποιοι έκριναν ότι δεν ήταν υποχρεωμένοι να απαντήσουν. Συνεπώς, παρότι το δείγμα είναι πλήρως αντιπροσωπευτικό σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης και τους τύπους σχολείων, η συνολική εικόνα που θα προέκυπτε από την καθολική συμμετοχή των σχολείων ίσως εμφανιζόταν λίγο διαφορετική και πληρέστερη από την εικόνα που αποτυπώνεται στην παρούσα έρευνα, όχι όμως σε βαθμό που να επηρεάζει τα υφιστάμενα αποτελέσματα.
Οι απαντήσεις στα ανοιχτά ερωτήματα δεν θα πρέπει να αντιμετωπίζονται σαν να αφορούν έναν εκπαιδευτικό, αλλά αντανακλούν τις απόψεις όλων των εκπαιδευτικών του σχολείου, αντιπροσωπεύουν δηλαδή πολλαπλάσιο αριθμό εκπαιδευτικών.
Τα στοιχεία για τις δυσκολίες που αντιμετώπισαν οι μαθητές -και γενικότερα οι οικογένειες- ενδέχεται να μην αποδίδουν πλήρως το είδος, το εύρος καιτο μέγεθος των προβλημάτων, καθώς η αποτύπωσή τους έχει γίνει με έμμεσο τρόπο (μέσω της εικόνας που αποκόμισαν οι εκπαιδευτικοί).
Η συνοπτική μορφή του πίνακα και τα δύο ανοιχτά ερωτήματα είναι φυσικό ότι δεν μπορούν να αποτυπώσουν πλήρως όλες τις πτυχές του διερευνώμενου θέματος. Όπως αναφέρθηκε, η συνοπτική μορφή επιλέχθηκε προκειμένου να ενθαρρυνθούν όσο το δυνατόν περισσότερα σχολεία να συμμετάσχουν.
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ
Παρουσίαση ποσοτικών στοιχείων (συμμετοχή μαθητών στα εξ αποστάσεως μαθήματα)
Παρουσιάζουμε γραφήματα με ποσοστά συμμετοχής των μαθητών στα εξ αποστάσεως μαθήματα. Τα γραφήματα συνοδεύονται με τους αντίστοιχους πίνακες των αριθμητικών δεδομένων τους όπου απαιτείται.
Όπως παρατηρούμε στο γράφημα 1, από το σύνολο των 5.188 μαθητών για τους οποίους αποτυπώνονται στοιχεία μόνο το 56% παρακολούθησε με απόλυτη πληρότητα τα εξ αποστάσεως μαθήματα. Το 27,1% έκανε από 1 – 10 απουσίες, το 8,6% από 11-20 απουσίες, το 4,7% από 21-40 απουσίες, το 1,8% περισσότερες από 40 απουσίες και το 2,2% δεν παρακολούθησε καθόλου τα εξ αποστάσεως μαθήματα.
Αν θεωρήσει κανείς φυσιολογικά τα ποσοστά των απουσιών από 1 -20 απουσίες, δε θα μπορούσε να κάνει το ίδιο και για τα ποσοστά των 40 και άνω απουσιών και της καθολικής απουσίας τόσων μαθητών.
Για να γίνει ακόμη καλύτερα αντιληπτό το μέγεθος του προβλήματος, αρκεί κανείς να δει στο κάτω μέρος του γραφήματος τον αριθμό μαθητών που έκαναν 21-40 απουσίες (246 μαθητές), περισσότερες από 40 απουσίες (91 μαθητές) και πλήρη απουσία (113 μαθητές). Το μέγεθος των παραπάνω αριθμών πρέπει να μας προβληματίσει, δεδομένου ότι υποδηλώνει την απώλεια πολύτιμου μαθησιακού και κοινωνικο-συναισθηματικού φορτίου, το οποίο πιθανότατα έχει επιφέρει και σημαντικά γνωστικά ελλείμματα, ιδίως για τους 113 μαθητές που δεν παρακολούθησαν καθόλου τα εξ αποστάσεως μαθήματα.
Γράφημα 1
Ας δούμε όμως πώς διαμορφώνεται η εικόνα κατά βαθμίδα εκπαίδευσης. Στο γράφημα 2 παρατηρούμε ότι οι μαθητές Νηπιαγωγείων σε ποσοστό 38% μόνο συμμετείχαν αδιαλείπτως στα εξ αποστάσεως μαθήματα, ενώ μεγάλα καταγράφονται τα ποσοστά τους στις 21-40 απουσίες (8,2%), στις άνω των 40 απουσίες (1,4%) και στην καθολική απουσία από τη σύγχρονη τηλεκπαίδευση (11,6%).
Οι μαθητές Δημοτικού στη συντριπτική τους πλειονότητα (90%) παρακολούθησαν ανελλιπώς τα εξ αποστάσεως μαθήματα, ενώ τα ποσοστά τους στις υπόλοιπες κατηγορίες απουσιών εμφανίζονται αμελητέα.
Ωστόσο, προβληματίζει το ποσοστό 1,1,% των μαθητών που αναφέρεται ότι δε συμμετείχαν καθόλου. Από τους μαθητές Γυμνασίου, μόνο 1 στους 3 (33%) εμφανίζεται να παρακολούθησε ανελλιπώς τη σύγχρονη τηλεκπαίδευση. Μεγάλο ποσοστό (42,2%) έκαναν 1-10 απουσίες και μικρό ποσοστό (9,6%) 11-20 απουσίες. Ανησυχητικό είναι το ποσοστό 8,4% στην κατηγορία 21-40 απουσίες και ακόμη πιο ανησυχητικό το μεγάλο ποσοστό (6,1%) στην κατηγορία των άνω των 40 απουσιών.
Τέλος, οι μαθητές ΓΕΛ-ΕΠΑΛ παρακολούθησαν αναλλιπώς μόλις σε ποσοστό 14%, ωστόσο, οι περισσότερες απουσίες τους κατανέμονται στην κατηγορία των 1-10 απουσιών (ποσοστό 53,1%)και δευτερευόντως στις 11-20 απουσίες (ποσοστό 21,4%). Τα μόνα ποσοστά τους που προβληματίζουν είναι το 9,8% στην κατηγορία των 21-40 απουσιών και το 1,2% στην κατηγορία άνω των 40 απουσιών, που ισοδυναμούν με σημαντικές γνωστικές απώλειες, αλλά ενισχύουν και τον κίνδυνο υπέρβασης του ορίου απουσιών, το οποίο θα μπορούσε να οδηγήσει σε σχολική διαρροή.
Γράφημα 2
Ανάμεσα στις σχολικές τάξεις, τόσο του Δημοτικού Σχολείου όσο και του Γυμνασίου και των ΓΕΛ-ΕΠΑΛ, δεν παρατηρούνται αξιοσημείωτες διαφορές ποσοστών στα επιμέρους επίπεδα απουσιών. Συνεπώς δεν υφίσταται ανάγκη συγκριτικής παρουσίασης των τάξεων. Η μόνη βαθμίδα στην οποία εμφανίζονται αξιοσημείωτες διαφορές είναι το Νηπιαγωγείο. Στο γράφημα 3 βλέπουμε ότι τα προνήπια σε πολύ μικρότερο ποσοστό από τα νήπια (32% έναντι 44%) συμμετείχαν ανελλιπώς στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Μεγάλη διαφορά εμφανίζεται και στο ποσοστό απουσιών των προνηπίων (10.3%) έναντι των νηπίων (6,2%) στις 21-40 απουσίες. Μικρότερη, όχι όμως αμελητέα, διαφορά εμφανίζεται και στην κατηγορία άνω των 40 απουσιών (2,6% έναντι 0,3%) και στην κατηγορία της μηδενικής συμμετοχής (καθολικής απουσίας), με ποσοστά 13,4% έναντι 9,7%.
Αν μελετήσουμε τους αριθμούς προνηπίων και νηπίων στο κάτω μέρος του γραφήματος, βλέπουμε ότι από τα 112 προνήπια τα 47 δεν παρακολούθησαν καθόλου, ενώ από τα νήπια, τα οποία είναι σημαντικά περισσότερα (149), ο αριθμός αυτών που δεν παρακολούθησαν καθόλου την εξ αποστάσεως εκπαίδευση περιορίζεται στα 33.
Γράφημα 3
Αναφορικά με τη συμμετοχή των μαθητών ΓΕΛ και ΕΠΑΛ, στο γράφημα 4 εμφανίζονται αξιοπρόσεκτες διαφορές μεταξύ των δύο τύπων σχολείων. Ειδικότερα, οι μαθητές των ΕΠΑΛ εμφανίζονται σε μεγαλύτερο ποσοστό (19% έναντι 13%) χωρίς καμία απουσία στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση και με σημαντικά χαμηλότερα ποσοστά στην κατηγορία των 1 – 10 απουσιών (48,9% έναντι 54,9%) και των 11 – 20 απουσιών (14,6% έναντι 24,3%). Καθώς όμως προχωράμε σε μεγαλύτερο αριθμό απουσιών βλέπουμε ότι οι μαθητές των ΕΠΑΛ έχουν σχεδόν διπλάσιο ποσοστό (14,6% έναντι 7,7%) στην κατηγορία των 21-40 απουσιών και πολύ μεγαλύτερο ποσοστό με περισσότερες από 40 απουσίες (2,7% έναντι 0,6%).
Γράφημα 4
Ο κίνδυνος για τους μαθητές με μεγάλο αριθμό απουσιών είναι διττός: (α) να αποτύχουν στη συνέχιση ή ολοκλήρωση των σπουδών τους λόγω συσσωρευμένων γνωστικών ελλειμμάτων και (β) να οδηγηθούν εκτός εκπαίδευσης λόγω υπέρβασης του ορίου απουσιών (σχολική διαρροή). Αυτά τα δυο αλληλο-ανατροφοδοτούνται.
Παρουσίαση ποιοτικών στοιχείων (λόγοι απουσίας μαθητών, προβλήματα που αντιμετώπισαν οι εκπαιδευτικοί)
Ο συνολικός αριθμός απαντήσεων που καταχωρήθηκαν για κάθε ανοιχτό ερώτημα είναι πολύ μεγαλύτερος από τον συνολικό αριθμό των 81 σχολείων που έλαβαν μέρος στην έρευνα. Αυτό συμβαίνει λόγω της διατύπωσης των ερωτημάτων, η οποία επιτρέπει πολλαπλές απαντήσεις. Επισημαίνουμε και πάλι ότι οι απαντήσεις των σχολείων δεν θα πρέπει να αντιμετωπίζονται σαν να δόθηκαν από έναν εκπαιδευτικό, καθώς στη συντριπτική τους πλειονότητα αντιπροσωπεύουν ολόκληρο τον Σύλλογο Διδασκόντων του Σχολείου, πολλαπλάσιους δηλαδή εκπαιδευτικούς σε σχέση με τον αριθμό των απαντήσεων.
Το πρώτο ερώτημα ζητάει «τους σοβαρότερους λόγους» απουσίας μαθητών και το δεύτερο τα «ενδεχόμενα προβλήματα» που αντιμετώπισαν οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί. Έτσι, λάβαμε από μηδενικές έως πολλαπλές απαντήσεις. Οι απαντήσεις στη συνέχεια ομαδοποιήθηκαν, προκειμένου να μπορούν να παρουσιαστούν πιο συνοπτικά.
Θεωρώντας αυτονόητο ότι οι εκπαιδευτικοί, μέσα από την καθημερινή αλληλεπίδρασή τους με τους μαθητές, έστω και εξ αποστάσεως, έχουν εικόνα για τους λόγους απουσίας κάποιων μαθητών από τα μαθήματα και είναι επαρκώς ενήμεροι για προβλήματα που ενδεχομένως αντιμετώπισαν κάποιες οικογένειες, διατυπώσαμε το εξής ερώτημα:
Ερώτημα 1ο: «Αναφέρετε τους σοβαρότερους λόγους για τους οποίους απουσίαζαν μαθητές σας από τα εξ αποστάσεως μαθήματα, αν τους γνωρίζετε:»
Η πιο συχνή απάντηση (49 απαντήσεις) ήταν τα τεχνικά προβλήματα, με κύριο πρόβλημα την αδυναμία σύνδεσης στην πλατφόρμα τηλεκπαίδευσης και δευτερευόντως την ακαταλληλότητα του διαθέσιμου εξοπλισμού. Δεν μπορούσαν οι μαθητές να συνδεθούν, η σύνδεση έπεφτε, η ποιότητα του ήχου και της εικόνας δεν επέτρεπαν την παρακολούθηση του μαθήματος. Στα τεχνικά προβλήματα αναφέρονται και οι συχνές διακοπές ρεύματος σε κάποιες περιοχές.
Δόθηκαν 22 απαντήσεις που αναφέρονται σε έλλειψη εξοπλισμού (υπολογιστή, τάμπλετ ή κινητού) σε οικογένειες μαθητών. Αυτή η απάντηση πρέπει να συνδυαστεί με την 8η κατά σειρά απάντηση που κάνει λόγο για «ανεπάρκεια εξοπλισμού» σε κάποια σπίτια λόγω ταυτόχρονης τηλεκπαίδευσης των αδερφιών τους (άλλες 11 απαντήσεις). Αν προστεθούν όλες αυτές οι περιπτώσεις (33), φαίνεται το μέγεθος του προβλήματος. Εν μέρει ή πλήρως το πρόβλημα αυτό αντιμετωπίστηκε με τις διανομές τάμπλετ. Αυτό που δεν αποτυπώνεται εδώ είναι σε ποιο βαθμό και πόσο σύντομα αντιμετωπίστηκε αυτό το πρόβλημα.
Τρίτη κατά σειρά συχνότητας (16 δηλώσεις) είναι η απάντηση για έλλειψη σύνδεσης στο διαδίκτυο. Αυτές οι οικογένειες δεν αντιμετώπιζαν απλώς προβλήματα σύνδεσης αλλά δε διέθεταν καθόλου σύνδεση στο διαδίκτυο, τουλάχιστον τις πρώτες μέρες της τηλεκπαίδευσης. Στην πορεία πιθανότατα ξεπεράστηκε και αυτό το πρόβλημα, είτε με πρωτοβουλία των οικογενειών (εγκατάσταση διαδικτυακής σύνδεσης) είτε μέσω της δωρεάν σύνδεσης στην πλατφόρμα τηλεκπαίδευσης με πρωτοβουλία του ΥΠΑΙΘ.
Ακολουθεί η απάντηση για κόπωση των μαθητών (15 απαντήσεις), όχι μόνο κατά τη διεξαγωγή του προγράμματος της ίδιας ημέρας, αλλά και με το πέρασμα των ημερών.
Αυτή η απάντηση πρέπει να συνεξεταστεί με την απάντηση «ακαταλληλότητα ώρας» (14 απαντήσεις), αφού η ακατάλληλη ώρα συνδέεται με την κόπωση, κυρίως των μικρών μαθητών. Υπενθυμίζεται ότι το πρόγραμμα τηλεκπαίδευσης στα Νηπιαγωγεία και δημοτικά ξεκινούσε στις 14.10 και τελείωνε 17.20.
Υποστηρίζεται σε 14 απαντήσεις η εκδήλωση αδιαφορίας ή άρνησης για την εξ αποστάσεως εκπαίδευση, τόσο από πλευράς γονέων όσο και από πλευράς μαθητών.
Άλλος λόγος για τις απουσίες μαθητών θεωρείται η απουσία των γονέων από το σπίτι λόγω εργασίας, η έλλειψη επιτήρησης και υποστήριξης των μικρών, κυρίως, μαθητών (12 απαντήσεις).
Η άγνοια των γονέων και των μαθητών για τον τρόπο χρήσης των εργαλείων της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης θεωρείται άλλος ένας λόγος απουσίας μαθητών (9 απαντήσεις). Είναι προφανές ότι αν η έρευνα πραγματοποιούνταν κατά την εναρκτήρια φάση των μαθημάτων, το πρόβλημα αυτό θα αποτυπωνόταν πολύ πιο έντονα. Στην πορεία αποκτήθηκε η απαραίτητη τεχνογνωσία από όλους τους εμπλεκόμενους.
Γράφημα 5
Τέλος, οι λόγοι υγείας εμφανίζονται τελευταίοι στη σειρά (7 απαντήσεις).
Διαπιστώνουμε λοιπόν ότι, σύμφωνα με τις απαντήσεις των σχολείων, τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετώπισαν οι μαθητές και οι οικογένειές τους, τα οποία προκάλεσαν σε κάποιες περιπτώσεις σωρεία απουσιών, ήταν τα τεχνικά προβλήματα και η απουσία ή ανεπάρκεια εξοπλισμού. Σε πολλές περιπτώσεις αυτό το πρόβλημα αντιμετωπίστηκε με τα τάμπλετ που διατέθηκαν από τα σχολεία, δεν αποτυπώνεται όμως πόσο σύντομα και σε ποιο επίπεδο κατορθώθηκε αυτό.
Επισημαίνουν επίσης την επίταση των δυσχερειών πρόσβασης στην πλατφόρμα τηλεκπαίδευσης στους αλλοδαπούς και στους μαθητές με σοβαρές μαθησιακές δυσκολίες. Οι τελευταίοι είναι πιο πιθανό να δυσκολεύτηκαν περισσότερο από τους υπόλοιπους μαθητές, κυρίως κατά την έναρξη της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης και μέχρι να εμπεδώσουν τη διαδικασία χρήσης των σχετικών εργαλείων. Επίσης, για όσους μαθητές υποστηρίζονταν στο Τμήμα Ένταξης ή με Παράλληλη Στήριξη, η εξ αποστάσεως εκπαίδευση προκάλεσε τεράστια αναστάτωση στο πρόγραμμά τους.
Μία χαρακτηριστική και εξόχως αντιπροσωπευτική απάντηση που περιγράφει ταυτόχρονα πολλά προβλήματα, κυρίως για μαθητές μικρής ηλικίας, είναι η εξής:
«Υπήρχαν και άλλα μεγαλύτερα παιδιά στην οικογένεια τα οποία έκαναν και εκείνα τηλεκπαίδευση και υπήρχαν τεχνικά προβλήματα. Με την πάροδο του χρόνου, όμως, από τους μαθητές που αρχικά παρακολουθούσαν συστηματικά άρχισαν να παρατηρούνται απουσίες. Είτε κάποιοι μαθητές έφευγαν την τρίτη ώρα είτε δεν έμπαιναν καθόλου. Όπως χαρακτηριστικά είπε μία μαθήτρια, «δεν μπορώ να κάθομαι μπροστά από ένα tablet». Από αυτή τη φράση και από τη μεγάλη αποχή μαθητών καθώς περνούσε ο καιρός, θα θέλαμε να προσθέσουμε ως μία ακόμα αιτία αποχής των μαθητών την ακαταλληλότητα της σύγχρονης τηλεκπαίδευσης για μαθητές της ηλικίας αυτής…».
Μια άλλη χαρακτηριστική απάντηση που περικλείει τα περισσότερα εμπόδια που αντιμετώπισε η μαθητική, αλλά αναπόφευκτα κοινότητα και η εκπαιδευτική κοινότητα, είναι η εξής:
«ΧΩΡΙΣ ΙΝΤΕΡΝΕΤ, ΧΩΡΙΣ ΗΥ, ΧΩΡΙΣ ΤΑΜΠΛΕΤ, ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΜΕ ΠΑΙΔΙΑ ΠΟΥ ΕΠΡΕΠΕ ΝΑ ΣΥΝΔΕΟΝΤΑΙ ΤΙΣ ΙΔΙΕΣ ΩΡΕΣ, ΑΔΕΡΦΙΑ ΜΕ ΤΗΝ ΙΔΙΑ ΣΥΣΚΕΥΗ, ΧΡΗΣΗ ΚΙΝΗΤΟΥ, ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΗΧΟΥ, ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ ΜΕ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΕΙΧΑΝ ΑΝΑΓΚΗ ΑΠΟ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΚΑΠΟΙΟΥ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟΥ, Η ΜΙΚΡΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ WEBEX».
Οι δυσχέρειες στην παρακολούθηση των εξ αποστάσεως μαθημάτων δεν έμειναν, φυσικά, μόνο στην πλευρά των μαθητών και των οικογενειών τους. Σε κάποιες περιπτώσεις οι απουσίες αποδεκάτισαν σχολικές τάξεις και η αποσυνδέσεις και επανασυνδέσεις στην πλατφόρμα τηλεκπαίδευσης προκάλεσαν συχνή αναστάτωση στις δικτυακές τάξεις και συρρίκνωση του διδακτικού – μαθησιακού χρόνου. Σημαντικές δυσχέρειες όμως φαίνεται ότι αντιμετώπισαν και οι εκπαιδευτικοί. Αυτές διερευνήθηκαν με το εξής ερώτημα:
Ερώτημα 2ο:«Αναφέρετε ενδεχόμενα προβλήματα που αντιμετώπισαν οι εκπαιδευτικοί στην εξ αποστάσεως διδασκαλία τους»
Στο γράφημα 6 βλέπουμε ότι το συντριπτικά πιο σημαντικό πρόβλημα που αναφέρουν ότι αντιμετώπισαν οι εκπαιδευτικοί (68 απαντήσεις) ήταν τα τεχνικά προβλήματα, κυρίως με τη λειτουργία της πλατφόρμας webex και την ταχύτητα του διαδικτύου, που σε κάποιες περιπτώσεις οφείλονταν και στον ακατάλληλο εξοπλισμό που διέθεταν. Αναφέρονται περιπτώσεις που ο εξοπλισμός του σπιτιού τους δεν μπορούσε να υποστηρίξει τη διαδικασία και αναγκάστηκαν να πραγματοποιούν τα εξ αποστάσεως μαθήματα από το σχολείο.
Γράφημα 6
Τα παιδαγωγικά ζητήματα αναφέρονται ως το δεύτερο πιο σημαντικό πρόβλημα που αντιμετώπισαν οι εκπαιδευτικοί στην εξ αποστάσεως διδασκαλία τους (22 απαντήσεις). Αυτά τα ζητήματα είναι ποικιλόμορφα, από τις μεγάλες απαιτήσεις εντοπισμού, δημιουργίας και ψηφιοποίησης του εκπαιδευτικού υλικού μέχρι ζητήματα διαχείρισης της τάξης, αξιολόγησης των μαθητών, ανεπάρκειας του διδακτικού χρόνου, άγνοιας για το αν παρακολουθούν οι μαθητές, ζητήματα αποτελεσματικότητας της εξ αποστάσεως διδασκαλίας και διέγερσης του μαθητικού ενδιαφέροντος.
Μόνο 5 είναι οι δηλώσεις για την έλλειψη εξοικείωσης των εκπαιδευτικών με τα εξ αποστάσεως εργαλεία. Αυτές οι απαντήσεις συνδέονται με τις προηγούμενες (παιδαγωγικά ζητήματα). Αναφέρεται χαρακτηριστικά ότι «στην αρχή της εξ αποστάσεως διδασκαλίας υπήρξαν προβλήματα εξοικείωσης των εκπαιδευτικών με την πλατφόρμα Webex, τα οποία όμως ξεπεράστηκαν στη συνέχεια».
Πολύ λίγες φαίνεται ότι είναι οι περιπτώσεις που εκπαιδευτικοί δε διέθεταν στο σπίτι τους καθόλου σύνδεση στο διαδίκτυο (2 απαντήσεις σχολείων).
Τέλος, κάποιοι εκπαιδευτικοί έχουν αναφέρει ως πρόβλημα «την παρεμβατικότητα των γονέων» κατά την εξ αποστάσεως διδασκαλία (2 απαντήσεις).
Ανάμεσα στα προβλήματα που αναφέρουν οι εκπαιδευτικοί είναι και η κατάσταση συζύγων εκπαιδευτικών με παιδιά στο σχολείο. Αντιλαμβάνεται κανείς το αδιέξοδο στο οποίο βρέθηκαν οι οικογένειες αυτές, στην προσπάθειά τους να εξασφαλίσουν τους απαραίτητους τεχνολογικούς πόρους για ταυτόχρονη σύνδεση τόσων ατόμων.
Μια χαρακτηριστική απάντηση σχολείου στο 2ο ερώτημα είναι η εξής:
«1.Έλλειψη εκπαίδευσης στην τηλεκπαίδευση, 2. Έλλειψη ενημέρωσης από το ΥΠΑΙΘ,3. Αδυναμία ΠΣΔ να στηρίξει τους χρήστες, 4. Έλλειψη οργάνωσης 5. Έλλειψη οδηγιών για απουσίες, βαθμούς, ενημέρωση γονέων, 6. Ανεφάρμοστες διαταγές, 7. Εργασιακό άγχος, 8. Αίσθημα ανεπάρκειας,9. Μη επαρκής επιμόρφωση στη λειτουργία της πλατφόρμας και στη διδακτική αξιοποίηση της.»
Άλλες παρατηρήσεις ήταν οι εξής:
«Η εξ αποστάσεως διδασκαλία δεν μπορεί να συγκριθεί ή να αντικαταστήσει ισάξια τη δια ζώσης διδασκαλία. Ας ελπίσουμε ότι γρήγορα θα επιστέψουμε στις αίθουσες διδασκαλίας και θα έχουμε την αναντικατάστατη άμεση επικοινωνία με τους μαθητές μας!»
«Το webex είναι μια λύση ανάγκης και δεν πρέπει να κανονικοποιηθεί. Τα σχολεία πρέπει να είναι ανοιχτά ειδικά για τους μαθητές νηπιαγωγείου και τις πρώτες τάξεις δημοτικού».
«Η εξ αποστάσεως διδασκαλία σε ΕΠΑ.Λ, που οι εργαστηριακές ώρες στη Β΄και Γ΄ τάξη είναι οι μισές και παραπάνω του ωρολογίου, είναι δύσκολο να βρει ανταπόκριση από τα παιδιά, ό,τι και να κάνει ο δάσκαλος. Δεν μπορεί να αντικατασταθεί η διαδικασία ανάπτυξης δεξιοτήτων των παιδιών από τα δια ζώσης εργαστήρια με ώρες τηλεκπαίδευσης μέσω webex».
ΣΥΖΗΤΗΣΗ – ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Με πρωτοβουλία του ΚΕΣΥ Νάξου και σε συνεργασία με τα σχολεία της περιοχής αρμοδιότητάς του επιχειρήθηκε η αποτύπωση των προβλημάτων που παρουσιάστηκαν στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση κατά το πρώτο τετράμηνο του σχολικού έτους 2020-2021 στη συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή (Νάξος, Πάρος, Αμοργός, Ίος, Αντίπαρος, Δονούσα, Σχοινούσα, Κουφονήσια, Ηρακλειά και Ανάφη). Από την επεξεργασία των δεδομένων διαπιστώνεται ότι υπήρξαν πολλά προβλήματα, τα οποία δυσχέραναν την παροχή της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης.
Τα πιο σημαντικά προβλήματα από πλευράς μαθητών, τα οποία συχνά ήταν ανυπέρβλητα και οδήγησαν σε σωρεία απουσιών κάποιων μαθητών, ήταν τεχνικής φύσεως (αδυναμία σύνδεσης στην πλατφόρμα τηλεκπαίδευσης ή κακής ποιότητας σύνδεση) και έλλειψης εξοπλισμού (υπολογιστή, τάμπλετ). Αναφέρονται πολλές περιπτώσεις που απαιτούνταν ο ταυτόχρονος διαμοιρασμός της διαδικτυακής σύνδεσης και του εξοπλισμού σε περισσότερα μέλη της οικογένειας, με χαρακτηριστικές τις περιπτώσεις συζύγων εκπαιδευτικών με τέκνα μαθητές, τις περιπτώσεις γονέων που παρείχαν τηλε-εργασία από το σπίτι και είχαν τέκνα μαθητές και τις περιπτώσεις πολλών αδερφιών σε διαφορετικές τάξεις της ίδιας σχολικής βαθμίδας.
Ως σημαντικά προβλήματα αναφέρθηκαν επίσης η ακαταλληλότητα της ώρας και η συνακόλουθη κόπωση των μαθητών, η απουσία επιτήρησης στους μικρούς μαθητές (κυρίως του νηπιαγωγείου) λόγω εργασίας γονέων και η ελλιπής εξοικείωση μαθητών και γονέων με τη χρήση των συσκευών και των εργαλείων τηλεκπαίδευσης.
Από την πλευρά των εκπαιδευτικών, τα σημαντικότερα προβλήματα αφορούν στην έλλειψη και ακαταλληλότητα του εξοπλισμού και της σύνδεσης στο διαδίκτυο και τα παιδαγωγικά ζητήματα. Αναφέρονται δευτερευόντως η ελλιπής εξοικείωσή τους την εξ αποστάσεως εκπαίδευση, καθώς η παρεμβατικότητα των γονέων.
Οι παραπάνω φραγμοί στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση σε συνθήκες εγκλεισμού συμφωνούν εν πολλοίς με τις διαπιστώσεις παρόμοιων δημοσιευμένων μελετών άλλων χωρών για το ζήτημα αυτό (United Nations, 2020; Di Pietro et al., 2020; OECD, 2020; World Economic Forum, 2020; Abuhamma, 2020; Unisef, 2020; European Data Portal, 2020; Vuorikari et al., 2020).
Είναι προφανές ότι η τηλεκπαίδευση θα αποτελεί στο εξής εναλλακτική πρακτική εκπαίδευσης, όταν ενσκήπτουν καταστάσεις που δεν επιτρέπουν τη δια ζώσης εκπαίδευση (π.χ. ακραίες καιρικές συνθήκες, επιδημίες, φυσικές καταστροφές κ.ο.κ.). Ως εκ τούτου, είναι επιτακτική ανάγκη (α) οι εκπαιδευτικοί να αποκτήσουν την απαραίτητη γνώση στις βασικές αρχές της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, (β) να υποστηριχθούν με τον κατάλληλο εξοπλισμό, (γ) να αναπροσαρμοστούν τα αναλυτικά προγράμματα και η διδακτέα ύλη προς την κατεύθυνση αυτή, (δ) και να υποστηριχθούν οι οικογένειες με τα απαραίτητα τεχνικά μέσα και την απαιτούμενη τεχνογνωσία. Σε κάθε περίπτωση παραμένει βέβαιο ότι η εξ αποστάσεως εκπαίδευση δε δύναται να αντικαταστήσει την εκπαίδευση που παρέχεται στη φυσική σχολική τάξη και η χρήση της θα πρέπει να περιοριστεί μόνο για καταστάσεις έκτακτης ανάγκης.
