Το Αρσενικό Νάξου είναι ένα ιδιαίτερο τυρί τόσο στη γεύση του όσο και στον τρόπο και τόπο παρασκευής του. Σε αυτή την ιδιαιτερότητά του επένδυσε η Κτηνοτροφική Ένωση Φιλωτιτών Νάξου (ΚΕΦΙΝ) και σε αγαστή συνεργασία με τον πρώην βουλευτή Κυκλάδων του ΣΥΡΙΖΑ, Νίκο Μανιό, πέτυχαν να ενταχθεί το τυρί τους στο Ενωσιακό Μητρώο προϊόντων Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης.
Τι επιπλέον οφέλη φέρει λοιπόν αυτή η νίκη των παραγωγών, τόσο για τους ίδιους όσο και για τους υπόλοιπους κτηνοτρόφους που έχουν πλέον μπροστά τους την ευκαιρία να δώσουν υπεραξία στα προϊόντα τους;
«Καλωσορίζουμε ένα νέο ελληνικό προϊόν στην ομάδα προϊόντων Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης. Το “Αρσενικό Νάξου ΠΟΠ” είναι ένα σκληρό τυρί που παράγεται με παραδοσιακό τρόπο από μη παστεριωμένο αιγοπρόβειο γάλα, στο μεγαλύτερο νησί των Κυκλάδων, στη Νάξο».
Με αυτή την ανακοίνωση μάθαμε ότι άλλο ένα ελληνικό προϊόν αξίωσε τα δικαιώματά του και κατάφερε να ενταχθεί σε αυτή την ιδιαίτερη ομάδα προϊόντων που μόνο οφέλη μπορεί να φέρει στους παραγωγούς του.
Πόσο εύκολο είναι όμως για τους παραγωγούς της ελληνικής υπαίθρου να μπουν στη διαδικασία ένταξης ενός προϊόντος τους σε κάποια από τις κατηγορίες διάκρισης; Έχουν πρόσβαση σε αυτές τις πληροφορίες; Υπάρχει ενημέρωση, βοήθεια, προώθηση από κρατικής πλευράς των ελληνικών προϊόντων; Είναι στόχος η ανάδειξη του πρωτογενούς τομέα σε πυλώνα οικονομικής ανάπτυξης της χώρας;
Γιατί καλή είναι η χαρά της διάκρισης/ένταξης, όμως πίσω από μια ιστορία επιτυχίας υπάρχει πάντοτε ένας απίστευτος αγώνας και κόπος που σίγουρα, από τα μέχρι τώρα δεδομένα λειτουργίας της ελληνικής κρατικής μηχανής, είναι εξοντωτικός για τους παραγωγούς.
Η εξιστόρηση για το ταξίδι του τυριού «Αρσενικό Νάξου ΠΟΠ»
Ας διαβάσουμε την εξιστόρηση για το ταξίδι του τυριού «Αρσενικό Νάξου ΠΟΠ» στην Ευρώπη από τον πρώην βουλευτή Κυκλάδων του ΣΥΡΙΖΑ, Νίκο Μανιό, του ανθρώπου που είχε την ιδέα αλά και κατάφερε να υλοποιηθεί με την αποδοχή και συνεργασία των παραγωγών, σε μια προσπάθεια στήριξης των κτηνοτρόφων των ορεινών χωριών της Νάξου που παράγουν το συγκεκριμένο τυρί στα μητάτα τους και δεν έβλεπαν κέρδη στις τσέπες τους μια και δεν είχαν ιδιαίτερες αγορές –πέραν της τοπικής– να το πουλήσουν, σε αξιόλογες του κόπου τους τιμές.
«Καταγόμενος και από τους δύο γονείς από τα ορεινά χωριά της Νάξου είχα μια εμπειρία της διαδικασίας παραγωγής των διαφόρων τυροκομικών προϊόντων των ορεινών κτηνοτρόφων της Νάξου. Ήξερα τον κόπο και το βάσανο κι ήξερα ότι τα περισσότερα χρόνια της ζωής τους –μέχρι που ήρθαν οι επιδοτήσεις από την Ε.Ε.– δούλευαν ίσα ίσα για να επιβιώνουν.
Λίγο πριν από την οικονομική κρίση, όταν είχαν σταματήσει και οι πολλές επιδοτήσεις, οξύνθηκε το πρόβλημα της διανομής των προϊόντων τους. Γιατί υπήρχε ένα βασικό πρόβλημα. Παρήγαν μεν τυρί αλλά οι υφιστάμενες νόμιμες διαδικασίες δεν τους επέτρεπαν να το πουλήσουν όπου ήθελαν. Αυτό είχε ως συνέπεια να δυσκολέψει ακόμη περισσότερο η ζωή τους και οι περισσότεροι από αυτούς είχαν καταλήξει να δίνουν το γάλα τους (ως πρώτη ύλη, χωρίς να το μεταποιούν) σε κάποιους άλλους ιδιώτες παραγωγούς τυροκόμους ή στην ΕΑΣ Νάξου ή όπου υπήρχε αντίστοιχη Ένωση.
Οι παραγωγοί δέσμιοι της διαδικασίας
»Με τους όρους όμως της οικονομίας, αυτό σήμαινε ότι δεν είχαν κανένα όφελος από την μεταποίηση του προϊόντος και πως, ότι κέρδος υπήρχε, πήγαινε σε αυτόν που αγόραζε την πρώτη ύλη, δηλαδή το γάλα. Σε συνδυασμό με το γεγονός ότι οι Ενώσεις στα πλαίσια της συνεργασίας δίνουν κάποιες παροχές κι ανάμεσά τους είναι και η διάθεση ζωοτροφών στους αγρότες, καθιστούσαν τους παραγωγούς κατά κάποιο τρόπο, δέσμιους αυτής της διαδικασίας.
Σε πολύ πρώιμο χρόνο, το 2003 ήταν, βλέποντας ένα σύνθημα σε ένα τοίχο σε ορεινό χωριό της Νάξου που έλεγε: “Κτηνοτρόφε πούλα τα πρόβατά σου γιατί η Ε.Ε. δεν θα σε ξαναφήσει να πουλήσεις το τυρί σου”, επειδή μου φάνηκε και λίγο υπερβολή, το έψαξα και είδα ότι αφορούσε μια εγκύκλιο της Ε.Ε., μία του 2003 και μία του 2004, η οποία έλεγε ακριβώς το αντίθετο.
Έλεγε ότι οι χώρες-μέλη της Ε.Ε. που έχουν ιδιαιτερότητες σε παραγόμενα γαλακτοκομικά προϊόντα, ιδίως σε δυσπρόσιτες περιοχές, μπορούν να συνεχίσουν να τα παράγουν όπως γίνεται σε ορισμένα μέρη της Ευρώπης και στον Καναδά. Αυτό, λοιπόν, είχε εκληφθεί ανάποδα. Βέβαια τότε το Υπουργείο είχε απαντήσει ότι “δεν μας ενδιαφέρει το μέτρο, εμείς θα κάνουμε τυρί μόνο με παστεριωμένο γάλα”».
● Τότε δεν ήταν, αν θυμάμαι καλά, που είχε δημιουργηθεί σάλος για το τι σημαίνει «φρέσκο γάλα», οπότε όλοι φώναζαν ότι πλέον άνοιγε η πόρτα για την παρασκευή τυριών με σκόνη γάλακτος;
Κάπου τότε μπήκαν κι άλλα τέτοια πράγματα που αφορούσαν πιο μεγάλους παραγωγούς. Βέβαια το ατίθασο των Ελλήνων κτηνοτρόφων των ορεινών χωριών και το ανεξέλεγκτον του χαρακτήρος αλλά και του συστήματος, δεν τους σταμάτησε να φτιάχνουν το τυρί. Το πουλούσαν, όμως σε μια διαδικασία έξω από τους κανόνες της αγοράς.
Με αυτές λοιπόν τις σκέψεις ξεκίνησα το 2013, πριν ακόμη γίνω βουλευτής, να συζητάω με τους παραγωγούς, για το ότι έπρεπε να επισημοποιήσουν την παραγωγή τους και να οργανωθούν σε ομάδες παραγωγών, προκειμένου να μειώσουν τα κόστη τους, να αυξήσουν την παραγωγή τους, αποκτώντας ταυτόχρονα έτσι τη δυνατότητα να μπορούν να διαθέτουν ευκολότερα τα προϊόντα τους. Αυτά βέβαια απαιτούσαν κι ένα καινούργιο νομικό πλαίσιο.
Η αλήθεια είναι ότι η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ σε αυτόν τον τομέα έκανε σημαντικά πράγματα.
Έδωσε στους κτηνοτρόφους δυο τρεις δυνατότητες. Η πρώτη είναι ότι, αφού μπουν σε ένα μητρώο οικοτεχνίας όπως λέγεται –που σημαίνει ότι υπάρχει καταγραφή του ποιος είσαι, τι παράγεις, πού το παράγεις κι ότι είσαι εύκαιρος και ανοιχτός σε κάθε έλεγχο–, μπορούν πλέον να πωλούν τα προϊόντα τους σε επιχειρήσεις λιανικού εμπορίου και μαζικής εστίασης και όχι μόνο στις λαϊκές αγορές του τόπου παραγωγής τους, όπως ίσχυε μέχρι το 2014, αλλά και στις όμορες περιφερειακές ενότητες.
Όμορη περιφερειακή ενότητα της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου όπου ανήκει π.χ. η Νάξος είναι όλη η παραλία της Αττικής, η ανατολική Πελοπόννησος, η δυτική Κρήτη και πάει λέγοντας. Αυτή η μεγάλη διεύρυνση δεν έγινε από τον πρώτο χρόνο του ΣΥΡΙΖΑ, γιατί απαιτούνταν και διακανονισμοί με την Ε.Ε.
Φτιάξαμε ακόμη τον νόμο για τις ομάδες και οργανώσεις παραγωγών, που ως γνωστόν οι αγρότες άπαξ και συγκροτήσουν ομάδα ή οργάνωση, το προϊόν τους δεν φορολογείται ως εμπορικό κέρδος αλλά ως αγροτικό έσοδο, με όλες τις διευκολύνσεις που αυτό σημαίνει. Κι έχουν έτσι κι ειδικές φορολογικές ρυθμίσεις. Αυτό που έγινε λοιπόν με το αρσενικό τυρί της Νάξου θα μπορούσε να γίνει και με άλλα τυριά των Κυκλάδων. Αυτός ήταν ο στόχος, αλλά δεν ήταν εύκολο.
● Ας ξαναγυρίσουμε στην πολύπαθη διαδικασία πιστοποίησης του «Αρσενικό Νάξου» ως ΠΟΠ προϊόν.
Η αλήθεια είναι ότι στην αρχή οι κτηνοτρόφοι δεν μπορούσαν να καταλάβουν τι θα πει ΠΟΠ. Σιγά σιγά όμως συνειδητοποίησαν τις διαφορές και τι δρόμους ανοίγει και με την διαρκή επαφή που κρατούσαμε, βοήθησαν. Γιατί το αίτημα ένταξης πρέπει να κατατεθεί από την ομάδα παραγωγών, όχι από κάποιον βουλευτή, τεχνικό γραφείο ή επιστήμονα.
Έτσι, η Κτηνοτροφική Ένωση Φιλωτιτών Νάξου, σε συνεννόηση με το βουλευτικό μου γραφείο και την ομάδα εργασίας, δέχτηκε να γίνει η μελέτη του πως παράγεται αυτό το τυρί, γιατί είναι ιδιαίτερο και πως το κλίμα και η χλωρίδα της συγκεκριμένης περιοχής, της ορεινής και ημιορεινής Νάξου δηλαδή, συμβάλλουν στην παραγωγή του ιδιότυπου αυτού προϊόντος. Γιατί Αρσενικό τυρί δεν κάνανε στα κάτω χωριά.
Το Αρσενικό τυρί γίνεται από μη παστεριωμένο αιγοπρόβειο γάλα, στα ορεινά και ημιορεινά χωριά, όπου, σύμφωνα με ιστορικές αναφορές, τυροκομείτο και ωρίμαζε μέσα στους μητάτους, των οποίων η αρχιτεκτονική, εξασφάλιζε τις κατάλληλες συνθήκες (δροσερά, σκιερά, καλά αεριζόμενα και με χαμηλή θερμοκρασία περιβάλλοντος) ωρίμανσης, αφού παρέμεναν εκεί τουλάχιστον τρεις μήνες. Το Δεκέμβριο του 2015 λοιπόν έγινε η μελέτη από τη γεωπόνο Φιλίππα Μανιού και πρέπει να πω ότι, παρά την καλή διάθεση του κ. Αποστόλου, χάσαμε δύο χρόνια στην γραφειοκρατία του υπουργείου. Έδιναν αντιεπιστημονικά επιχειρήματα, ότι κάτι τέτοιο δεν μπορεί να γίνει…
● Δηλαδή τι επιχειρήματα προέβαλαν;
Σε τι διαφέρει αυτό το τυρί; Γιατί δεν θα γίνει το ίδιο τυρί αν χρησιμοποιηθεί και αγελαδινό γάλα ή αν παστεριωθεί το γάλα; και διάφορα τέτοια απίστευτα…
● Αυτό γινόταν για λόγους πολιτικής αντιπαράθεσης ή λόγω απουσίας γνώσης;
Όχι, τίποτα από τα δύο, ήταν κινούμενοι από συμφέροντα. Πάντα οι διάφορες οικονομικές ομάδες έχουν τις διασυνδέσεις τους στους κρατικούς μηχανισμούς. Φανταστείτε ότι κατατέθηκε υπόμνημα αντιρρήσεων από ιδιώτη παραγωγό τυροκόμο, 8 μήνες πριν δημοσιευτεί το αίτημα καταχώρησης, σχολιάζοντας μάλιστα το περιεχόμενο του φακέλου. Και δεν είναι μόνο ότι έγινε πριν ακόμη δημοσιευθεί η αίτησή μας, αλλά, αντιπαραβάλλοντας το υπόμνημα του ιδιώτη και τις επιστολές της υπηρεσίας του υπουργείου προς την αιτούσα ομάδα, διαπιστώθηκε ταύτιση απόψεων και περιεχομένου, δημιουργώντας την εντύπωση ότι η υπηρεσία αποστέλλει έγγραφα καθ’ υπόδειξη και προς το συμφέρον ενός ιδιώτη, χωρίς να λαμβάνει καθόλου υπόψη τη μελέτη που είχε κατατεθεί από την αιτούσα ομάδα. Και τότε ο Βαγγέλης Αποστόλου έκανε τη μεγάλη κίνηση. Γνωρίζοντας ότι είχε τη δυνατότητα ως υπουργός να υπογράψει την πρόταση, ξεπερνώντας τις αντιρρήσεις της υπηρεσίας, πήρε όλο το βάρος επάνω του κι άνοιξε τον δρόμο στη διαδικασία ένταξης του τυριού Αρσενικό Νάξου στο Ενωσιακό Μητρώο, με υπουργική απόφαση.
● Η διάκριση ενός ακόμη τυριού της Νάξου στα ΠΟΠ προϊόντα τι σημαίνει πρακτικά;
Η Νάξος αναβαθμίζεται έχοντας πλέον δύο δικά της τυριά στο μητρώο ΠΟΠ τυριών. Τι κερδίζει όμως ο παραγωγός; Οι άνθρωποι κατάλαβαν ότι το να μπουν στην οικοτεχνία δεν ήταν μια άσκοπη γραφειοκρατική ενέργεια, διότι πλέον μπορούν να πωλούν το τυρί τους σε διάφορα μέρη της Ελλάδας, σε εστιατόρια, ξενοδοχεία κ.λπ., στο χωριό τους, στους ταξιδιώτες, και να το πουλάνε νόμιμα. Κατά δεύτερον, με την πιστοποίηση ως ΠΟΠ, το προϊόν αποκτά υπεραξία, που ούτως ή άλλως, την άξιζε. Μπορεί τώρα να αξιοποιηθεί, π.χ. σε όλα τα προγράμματα μεσογειακής διατροφής, όπως είναι το «ελληνικό πρωινό» κ.λπ. Σε συνδυασμό δε με αυτά που τους προσφέρει η νομοθεσία (νόμος Σταθάκη), οι ομάδες παραγωγών έχουν πλέον το δικαίωμα σύστασης ενεργειακής κοινότητας, κάτι που έχει περάσει απαρατήρητο. Οι παραγωγοί δεν έχουν καταλάβει τι έχουμε ψηφίσει. Και αντί να ξεχυθούμε στις περιφέρειές μας ή τους τόπους καταγωγής μας να πούμε τι κάναμε, ασχολούμαστε με ανούσια θέματα.
● Και η διαστρέβλωση των πληροφοριών και γεγονότων είναι μια τραγική πραγματικότητα. Όπως το σύνθημα στο οποίο αναφερθήκατε και διαπιστώσατε ότι ίσχυε ακριβώς το αντίθετο.
Είναι χαρακτηριστικό της πολιτικής και κοινωνικής ζωής της Ελλάδας. Ότι μπορείς να διαστρέψεις ένα πράγμα και από ωφέλιμο να το κάνεις καταστροφικό. Επομένως αυτό που πρέπει να γίνει τώρα, που προσωπικά αισθάνομαι την ανάγκη και το θεωρώ καθήκον μου, είναι να κινητοποιήσω τους κτηνοτρόφους που δεν έχουν αντιληφθεί ακόμα –είναι αρκετοί αυτοί που ήδη ζητάνε να φτιάξουν οργανώσεις όχι μόνο να μπουν μεμονωμένα– και που παράγουν το Αρσενικό της Νάξου, να μπουν στη διαδικασία πιστοποίησης. Πρέπει να βοηθήσουμε τους ανθρώπους να συνειδητοποιήσουν το όπλο τους, να ενώσουν τις παραγωγικές τους δυνάμεις, να τις βελτιώσουν και να μείνουν πιστοί στον τρόπο παραγωγής. Διότι η πρώτη αλχημεία που θα σκεφτεί να κάνει ο πρώτος, θα είναι η κερκόπορτα από την οποία θα μπουν οι απατεώνες μέσα. Εδώ είναι που χρειάζεται προσοχή. Ο φιλελευθερισμός δεν θέλει, όχι δεν ευνοεί, δεν θέλει, μικρές παραγωγές. Αυτή η προσπάθεια για την ΠΟΠ πιστοποίηση του «Αρσενικό Νάξου» είναι τυπικό παράδειγμα αυτού που εννοούσε ο ΣΥΡΙΖΑ και ο Αλέξης Τσίπρας όταν μιλούσε για παραγωγική ανασυγκρότηση.
