Ζητείται λύση για τα νησιά Κυκλάδων και Δωδεκανήσου ...που έγιναν «δάση»

Η αλήθεια είναι ότι οι κάτοικοι του Αιγαίου θα προτιμούσαν τα νησιά τους να χαρακτηριστούν «πράσινα»… για οποιονδήποτε λόγο εκτός από αυτόν.

Η ανάρτηση των δασικών χαρτών σε Κυκλάδες και Δωδεκάνησα (αλλά και στην Κρήτη και στο Βόρειο Αιγαίο) προκάλεσε αναστάτωση στις τοπικές κοινωνίες, καθώς σε πολλά νησιά οι δασικές εκτάσεις –άρα αυτές που δεν μπορούν να χτιστούν– ξεπερνούν το 50%, 60% ή και 70%.

Μέσα από την ανάρτηση αυτή αναδεικνύεται πλήθος ζητημάτων, κάποια από τα οποία υφίστανται για περισσότερο από έναν αιώνα:

Ο τρόπος «διαδοχής» του Δημοσίου από το οθωμανικό κράτος ή την ιταλική διοίκηση. Οι τοπικές διαφορές στην ιδιωτική ιδιοκτησία και τα μοτίβα που επικρατούν ή επικρατούσαν μέχρι πριν από μερικές δεκαετίες.

Τα είδη φυτών που η νομοθεσία θεωρεί δασικά και οι ερμηνείες που έχουν γίνει από τις δασικές υπηρεσίες. Τα τυχόν λάθη των μελετητών των χαρτών, που σε κάποιες περιπτώσεις είναι εξόφθαλμα και ο ρόλος κάποιων δασαρχών σε αυτά.

Και, βέβαια, η εγγενής εχθρότητα του κόσμου απέναντι στους περιορισμούς που πρέπει να συνεπάγεται η περιβαλλοντική προστασία, καθώς κάθε χωράφι στα νησιά θεωρείται –με διαχρονική ευθύνη των τοπικών πολεοδομιών– δυνάμει οικοδομήσιμο.

Τα προβλήματα είναι πολύ έντονα στα Δωδεκάνησα. Μπορεί σε επίπεδο περιφερειακής ενότητας οι δασικές εκτάσεις να καλύπτουν λίγο περισσότερο από το μισό (54,3%), ωστόσο σε κάποια συγκεκριμένα νησιά το ποσοστό των δασικών είναι ιδιαίτερα υψηλό: στη Σύμη το 88%, στο Αγαθονήσι το 83%, στην Κάσο το 76%, στην Πάτμο το 74%, στην Κάρπαθο το 73%.

Αντίστοιχα στις Κυκλάδες τα υψηλότερα ποσοστά δασικών εκτάσεων καταγράφονται στην Ηρακλειά και στα Κουφονήσια (79%), στην Αντίπαρο (56%), στη Νάξο (52%). Στις Κυκλάδες όμως εμφανίζονται υψηλά ποσοστά δασωμένων αγρών: στην Κίμωλο (5,4%), στη Σίκινο (4,9%), στην Ανδρο (4,8%), στη Σίφνο (4,7%).

Η Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, αλλά και αρκετοί δήμοι ζητούν νομοθετική παρέμβαση για την αντιμετώπιση πολλών από αυτά τα ζητήματα, υπέρ της μείωσης των καταγεγραμμένων ως δασικών εκτάσεων και της αναγνώρισης του δικαιώματος ιδιωτικής ιδιοκτησίας. Το Δημόσιο υπόσχεται ρύθμιση μόλις δημοσιευθεί η απόφαση του ΣτΕ κατά της τελευταίας προσφυγής για τους δασικούς χάρτες.

Σε κάθε περίπτωση, ήταν η ώρα όλα αυτά τα ζητήματα να έρθουν στο φως. Το αν έπρεπε να είχαν αντιμετωπιστεί πριν από την ανάρτηση των χαρτών, αυτό είναι μια άλλη υπόθεση.

Η περίπτωση των Κυκλάδων και ο ρόλος των ειδών βλάστησης στα νησιά

Αναστάτωση προκάλεσε και στις Κυκλάδες η ανάρτηση του δασικού χάρτη, ιδίως στα 13 από τα 24 νησιά στα οποία οι δασικές εκτάσεις εμφανίζονται να καλύπτουν περισσότερο από το 40% της έκτασής τους. Σε ορισμένα, όπως οι Μικρές Κυκλάδες, η Νάξος, η Ιος και η Αντίπαρος, το ποσοστό αυτό ξεπερνάει το 50%.

Ας δούμε μερικά παραδείγματα, σύμφωνα πάντα με τα στοιχεία του Ελληνικού Κτηματολογίου (να σημειωθεί ότι στα ποσοστά που αναφέρονται παρακάτω δεν περιλαμβάνονται οι περιοχές για τις οποίες υπάρχουν πράξεις χαρακτηρισμού, άρα είναι ξεκάθαρο από το παρελθόν το καθεστώς τους):

• Το μεγαλύτερο ποσοστό δασικών εκτάσεων στις Κυκλάδες καταγράφεται στα νησιά των Μικρών Κυκλάδων (Ηρακλειά και Κουφονήσια 79,7%, Δονούσα 69,1%, Σχοινούσσα 44,2%).

• Αντίθετα στη Σαντορίνη και στη Μύκονο, τα δύο ακριβότερα (από πλευράς αξιών γης) νησιά της χώρας, δεν καταγράφονται καθόλου δασικές εκτάσεις.

• Στο μεγαλύτερο νησί των Κυκλάδων, τη Νάξο, δασικό καταγράφεται το 52,8%, χορτολιβαδικό το 4,7%, ενώ το 32,8% δεν έχει δεσμεύσεις. Στην Ανδρο, το δεύτερο μεγαλύτερο νησί, δασικό καταγράφεται το 42,7%, χορτολιβαδικό το 15,9%, ενώ σε καμιά από τις δύο κατηγορίες το 29,3%. Στη γειτονική της Τήνο αντίθετα, το 58,3% του νησιού δεν έχει καμία δέσμευση, χορτολιβαδικό είναι το 22,5% και δασικό το 12,4%.

• Στην Πάρο και στην Αντίπαρο η κατάσταση είναι διαφορετική. Στη μεν Πάρο, δασικό καταγράφεται το 22,9%, χορτολιβαδικό το 4,1% και κανένα από τα δύο το 47%. Ενώ στην Αντίπαρο δασικό το 56,7%, χορτολιβαδικό το 0,4% και κανένα από τα δύο το 16,8%.

• Στην πρωτεύουσα των Κυκλάδων Σύρο, δασικό καταγράφεται το 6,9%, χορτολιβαδικό το 22,8% και κανένα από τα δύο το 31,2%.

• Στην Κέα δασικό είναι το 6,2%, χορτολιβαδικό το 16,2 και κανένα από τα δύο το 57,8% του νησιού.

Σύμφωνα με τη Διεύθυνση Δασών, η αιτία που πολλά νησιά στο Αιγαίο έχουν υψηλό ποσοστό δασικών εκτάσεων είναι γιατί σύμφωνα με τη νομοθεσία προσμετρούνται ως είδη δασικής βλάστησης οι σχίνοι, οι ασπάλαθοι, τα ρείκια και άλλα κοινά στα νησιά είδη.

Μοναδικός δρόμος, σύμφωνα με την ίδια πηγή, είναι οι ενδιαφερόμενοι να υποβάλουν αντίρρηση μέχρι τον Ιούνιο, υποστηρίζοντάς την αναλόγως (κάτι που βέβαια συνεπάγεται ότι ο πολίτης θα αναζητήσει έγγραφα που να αποδεικνύουν τη χρήση του οικοπέδου, ή να ζητήσει φωτοερμηνεία από ειδικό).

Δασικές εκτάσεις καλύπτουν το 54,3% των Δωδεκανήσων

Πολύ υψηλά ποσοστά δασικών εκτάσεων δείχνει ο δασικός χάρτης και στα Δωδεκάνησα. Στη Σύμη και στο Αγαθονήσι οι προστατευόμενες από τη νομοθεσία εκτάσεις ξεπερνούν το 80%, ενώ στην Κάσο, στην Κάρπαθο και στην Πάτμο το 70%. Στο μεγαλύτερο νησί του συμπλέγματος, τη Ρόδο, οι δασικές εκτάσεις αγγίζουν τις 830.000 στρέμματα, λίγο περισσότερο από το 60%.

Σύμφωνα με τα αναλυτικά στοιχεία ανά νησί, τα οποία προέρχονται από το Ελληνικό Κτηματολόγιο, στο σύνολο των Δωδεκανήσων οι δασικές εκτάσεις καλύπτουν το 54,3% (1,5 εκατ. στρέμματα) και οι χορτολιβαδικές το 18% (207.000 στρέμματα). Εκχερσωμένες δασικές εκτάσεις είναι μόλις το 0,9%, ενώ δασωμένοι αγροί το 3,7% (περίπου 202.000 στρέμματα). Χωρίς καμία δέσμευση από τη δασική νομοθεσία είναι 648.000 στρέμματα, ποσοστό 22,7%.

Ας δούμε τα στοιχεία ανά νησί:

• Στο Αγαθονήσι καταγράφεται το δεύτερο υψηλότερο ποσοστό δασικής έκτασης στα Δωδεκάνησα (83,7%). Ακόμα 8,1% της έκτασης είναι χορτολιβαδικό και 6,4% καμία από τις δύο κατηγορίες.

• Στην Αστυπάλαια δασικό είναι το 49,3% και χορτολιβαδικό το 37%. Σε καμία από τις δύο κατηγορίες το 10,6%.

• Στην Κάλυμνο δασικό είναι το 43,9%, χορτολιβαδικό το 44% και σε καμία από τις δύο κατηγορίες το 8,9%.

• Στην Κάρπαθο δασικό καταγράφεται το 72,8%, χορτολιβαδικό το 3,15% και κανένα από τα δύο το 10%. Υψηλό είναι το ποσοστό των δασωμένων αγρών (5,7% ή 17.500 στρέμματα).

• Στην Κάσο, δασικό είναι το 76,4%, χορτολιβαδικό το 2,6% και κανένα από τα δύο το 18,9%.

• Στην Κω, δασικό είναι το 34% και χορτολιβαδικό το 1,3%. Στο νησί καταγράφεται το μεγαλύτερο ποσοστό δασωμένων αγρών στα Δωδεκάνησα (14,9% ή 40.600 στρέμματα). Εκτός δασικής νομοθεσίας το 48,2% του νησιού.

• Στους Λειψούς, δασικό είναι το 61,3%, χορτολιβαδικό το 6,1% και κανένα από τα δύο το 29,1%.

• Στη Λέρο, δασικό είναι το 49%, χορτολιβαδικό το 17,2% και κανένα από τα δύο το 32,1%.

• Στη Νίσυρο, δασικό είναι το 41%, χορτολιβαδικό το 5,6% και κανένα από τα δύο το 49,1%.

• Στην Πάτμο, δασικό είναι το 74,9% και χορτολιβαδικό το 3,4%. Στο νησί καταγράφεται το υψηλότερο ποσοστό εκχερσωμένων δασικών εκτάσεων (3% ή 1.100 στρέμματα), ενώ σημαντικό είναι και το ποσοστό των δασωμένων αγρών (4,3% ή 1.700 στρέμματα). Εκτός δασικής νομοθεσίας είναι το 14,4% του νησιού.

• Στη Ρόδο, δασικό είναι το 61,5%, χορτολιβαδικό το 1,3%. Σημαντικές είναι οι δασωμένες αγροτικές εκτάσεις (9,8% ή 133.900 στρέμματα) και οι εκχερσωμένες δασικές εκτάσεις (2,1% ή 28.900 στρ.). Εκτός δασικής νομοθεσίας είναι το 25,1% του νησιού.

• Στη Σύμη καταγράφεται το υψηλότερο ποσοστό δασικών εκτάσεων στα Δωδεκάνησα: 88,1%. Χορτολιβαδικό είναι μόλις το 0,3%, ενώ εκτός δασικής νομοθεσίας το 10,2%.

• Στην Τήλο καταγράφεται το μικρότερο ποσοστό δασικών εκτάσεων στα Δωδεκάνησα, μόλις 3,9% και το υψηλότερο χορτολιβαδικών, 69,1%.

• Τέλος στη Χάλκη δασικό είναι το 20,5%, χορτολιβαδικό 52,8% και κανένα από τα δύο το 22,7%.

Να σημειωθεί ότι στη Ρόδο, στην Κω και μέρος της Λέρου υπάρχει κτηματολόγιο από την εποχή της ιταλικής κυριαρχίας των Δωδεκανήσων, επομένως οι δημόσιες εκτάσεις είναι καταγεγραμμένες ανεξαρτήτως του χαρακτήρα τους.

Πάντως, στα Δωδεκάνησα τα τελευταία χρόνια έχουν προκύψει διάφορα ζητήματα σε σχέση με την ιδιοκτησία και ήρθαν στο φως μέσα από την κτηματογράφηση – για παράδειγμα σε πολλά μικρά νησιά (λ.χ. Αρκιοί, Αγαθονήσι, Μαράθι, Ψέριμος, Σαρία) το Δημόσιο παραχώρησε το ’77 και ’84 εκτάσεις για την ανέγερση μονίμων κατοικιών ώστε να ενθαρρύνει την κατοίκησή τους. Ομως η μεταβίβαση παρέμεινε στα προσύμφωνα και έτσι οι ιδιοκτήτες βρίσκονται σήμερα μετέωροι, με την περιουσία τους να διεκδικείται από δήμους ή θρησκευτικά ιδρύματα.

Υποβολή αντίρρησης

Τι μπορεί να κάνει ο πολίτης που διαφωνεί με το περιεχόμενο του δασικού χάρτη; Ο μόνος δρόμος είναι η υποβολή αντίρρησης. Δικαίωμα υποβολής έχει όποιος έχει έννομο συμφέρον – η αντίρρηση πρέπει να αφορά μια ιδιοκτησία, ειδάλλως πρέπει να κατατεθούν περισσότερες από μία.

Οι αντιρρήσεις υποβάλλονται μόνο ηλεκτρονικά, μέσω της ιστοσελίδας του Ελληνικού Κτηματολογίου. Μαζί με την αντίρρηση ο πολίτης πρέπει να καταβάλει τέλος (το οποίο πληρώνεται σε τράπεζα), ανάλογα με το εμβαδόν της έκτασης που η αντίρρηση αφορά (το αναλυτικό τιμολόγιο στο ΦΕΚ 347Β/2017).

Για τις Κυκλάδες η προθεσμία λήγει στις 17 Ιουνίου (για τους κατοίκους εξωτερικού στις 7 Ιουλίου) και για τα Δωδεκάνησα στις 3 Ιουνίου (για τους κατοίκους εξωτερικού στις 23 Ιουνίου).

Μπορείτε να βρείτε όλες τις αποφάσεις ανάρτησης δασικών χαρτών: ΕΔΩ

«Το κράτος πρέπει να διορθώσει το λάθος»

Νομοθετική ρύθμιση για αντιμετώπιση των σοβαρών ζητημάτων που έχουν ανακύψει σε Δωδεκάνησα και Κυκλάδες ζητεί η Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου.

Όπως υποστηρίζει, υπό την παρούσα μορφή τους οι δασικοί χάρτες θα οδηγήσουν χιλιάδες πολίτες στην –πολυέξοδη– βάσανο της υπεράσπισης των ιδιοκτησιών τους μέσω αντιρρήσεων ή ακόμα και στα δικαστήρια, χωρίς να φέρουν ευθύνη. Κύρια ζητήματα, η αποτύπωση των φρυγανικών εκτάσεων στους χάρτες και το τεκμήριο κυριότητας υπέρ του Δημοσίου.

Πριν από λίγες ημέρες, το περιφερειακό συμβούλιο Νοτίου Αιγαίου ζήτησε για τρίτη φορά μέσα σε μια τριετία την παρέμβαση του υπ. Περιβάλλοντος.

«Το πρόβλημα ειδικά στο Νότιο Αιγαίο ξεκίνησε το 2016 με ένα Προεδρικό Διάταγμα, που ουσιαστικά εισήγαγε στη νομοθεσία την έννοια της μη ξυλώδους δασικής έκτασης, βάζοντας και τις φρυγανικές εκτάσεις σε αυτή την κατηγορία», εξηγεί ο περιφερειάρχης Γ. Χατζημάρκος.

«Στη συνέχεια το 2018 η Αποκεντρωμένη Διοίκηση Αιγαίου έστειλε μια, κατά τη γνώμη μας, σκανδαλώδη εντολή στις δασικές υπηρεσίες, να θεωρούν τις φρυγανικές εκτάσεις ως δασικές. Στις Κυκλάδες οι δασολόγοι αντέδρασαν και κατέγραψαν τις φρυγανικές εκτάσεις ως χορτολιβαδικές, στα Δωδεκάνησα όμως όχι. Αυτό είχε τραγικά αποτελέσματα: πολλά νησιά να εμφανίζονται ως δασικά σε ποσοστό 60%, 70%, ακόμα και 80%-90%. Το Τεχνικό Συμβούλιο Δασών ήρθε το 2019 λέγοντας ότι ήταν λανθασμένη η εντολή της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αιγαίου, ωστόσο οι χάρτες δεν τροποποιήθηκαν και αναρτήθηκαν ως είχαν».

Ένα δεύτερο ζήτημα είναι η άσκηση, εκ μέρους του Δημοσίου, του δικαιώματος κυριότητάς του επί των δασικών εκτάσεων.

«Στο Αιγαίο υπάρχουν δύο διαφορετικές καταστάσεις. Στις Κυκλάδες δεν ισχύει το τεκμήριο υπέρ του Δημοσίου (σ.σ. ότι μια δασική έκταση είναι εξ ορισμού δημόσια, εκτός αν ο ιδιώτης αποδείξει το αντίθετο), ενώ στα Δωδεκάνησα ισχύει. Στις Κυκλάδες το τεκμήριο δεν ισχύει μόνο “στα χαρτιά”, καθώς στην πράξη καμία δημόσια αρχή δεν το εφαρμόζει και ζητεί από τον πολίτη να φέρει αυτός το βάρος της απόδειξης της ιδιοκτησίας. Στα Δωδεκάνησα έχουμε δύο μέτρα και σταθμά. Από τη μια πλευρά, έχουμε το παράδοξο το Δημόσιο να διεκδικεί εκτάσεις ακόμα και στη Ρόδο και στην Κω, όπου λόγω του ιταλικού κτηματολογίου το Δημόσιο γνωρίζει επακριβώς ποιες εκτάσεις είναι δημόσιες και ποιες όχι και σε μικρά ακριτικά νησιά το Δημόσιο να διεκδικεί σχεδόν τα πάντα. Ζητούμε λοιπόν καθεστώς ισονομίας. Οπως το 2014 καταργήθηκε για τη Μάνη το τεκμήριο υπέρ του Δημοσίου, να καταργηθεί και για τα Δωδεκάνησα λόγω της ειδικής συνθήκης με την οποία εντάχθηκαν στο ελληνικό κράτος και να δοθεί σαφής εντολή στις δασικές υπηρεσίες. Το Δημόσιο δεν θα απεμπολήσει την περιουσία του, αφού στα δύο μεγαλύτερα νησιά αυτή είναι καταγεγραμμένη».