Ένα σημαντικό κειμήλιο, άγνωστο μέχρι σήμερα που συνδέεται με την εκκλησιαστική και εκπαιδευτική ιστορία της Νάξου, επιστρέφει στο νησί μετά από 200 χρόνια –
Το κειμήλιο αυτό είναι το σύμβολο του αγώνα του ηγούμενου Καλλίνικου Βαρβατάκη να ιδρύσει σχολείο στο Σαγκρί Νάξου στις αρχές του 19ου αιώνα
* Κείμενο των φιλολόγων Νίκου Λεβογιάννη και Μανώλη Τρανούδη
περιοδικό «Ναξιακά Γράμματα», τεύχος 4 (Ιούλιος-Σεπτέμβριος 2012)
«Από τον Οκτώβριο 2011 στον ενοριακό ναό της Παναγίας Φανερωμένης Χολαργού Αττικής εκτίθεται ένα μοναδικό ιστορικό κειμήλιο που έχει σχέση με την εκκλησιαστική ιστορία της Νάξου, την ύπαρξη του οποίου αγνοούσαμε μέχρι σήμερα.
Πρόκειται για μια λειψανοθήκη με οστά 13 Αγίων, η οποία ανήκε στον φωτισμένο μοναχό Καλλίνικο Βαρβατάκη, ιδρυτή του Αλληλοδιδακτικού σχολείου Αγίου Ελευθερίου Σαγκρίου (1816). Σύμφωνα με την ανακοίνωση του ναού, η Λειψανοθήκη περιέχει Λείψανα των Αγίων: Γεωργίου, Χαραλάμπους, Παντελεήμονος, Ελευθερίου, Θεοδώρου, Διονυσίου Αρεοπαγίτου, Παρασκευής, Βαρβάρας, Κυριακής κ.α.).
Αυτά τα λείψανα, σύμφωνα με όσα αναφέρονται στη συστατική για τον Καλλίνικο επιστολή του Πατριάρχη Γρηγορίου Ε΄ το 1816 (ΓΑΚ –Κ41- Συλλογή Περ. Ζερλέντη – Φ. 146-155 και Ν. Κεφαλληνιάδη: «το μοναστήρι του Αγ. Ελευθερίου στο Σαγκρί» 1978, σ. 117), έφερε μαζί του ο αγωνιστής εκείνος μοναχός στις περιοδείες του στις χριστιανικές επαρχίες της Οθωμανικής αυτοκρατορίας (Μ. Ασία-Σμύρνη, Κων/πολη, Ηπειρωτική Ελλάδα κ.λπ.) τις δύο πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα, αναζητώντας μέσω της ελεημοσύνης ευκατάστατων Χριστιανών να συγκεντρώσει χρήματα για τις δαπάνες λειτουργίας του σχολείου του Αγ. Ελευθερίου Σαγκρίου Νάξου.
Η λειψανοθήκη του Καλλίνικου Βαρβατάκη είναι ένα μικρό ορθογώνιο ξύλινο καλαίσθητο κιβώτιο με ζωγραφισμένες στο εσωτερικό του τις μορφές των Αγίων, τα οστά των οποίων περιέχει κάτω από ασημένιο κάλυμμα. Το όνομα του Καλλίνικου, η χρονολογία 1817 και η Μονή Αγ. Ελευθερίου Σαγκρίου αναγράφονται κάτω από τις αγιογραφίες και πάνω στο ασημένιο κάλυμμα.
Η λειψανοθήκη αυτή δωρίθηκε στο ναό της Παναγίας Φανερωμένης Χολαργού από οικογένεια που κατάγονται από τη Χίο και κατοικούν μόνιμα στον Χολαργό. Σύμφωνα με τις πληροφορίες που μας έδωσε η αρχηγός της οικογένειας που είχε την πρωτοβουλία της δωρεάς, αλλά και ο Προϊστάμενος του ναού της Παναγίας Φανερωμένης Χολαργού Αρχιμανδρίτης Συμεών Βενετσιάνος, η λειψανοθήκη αυτή είναι πατρογονικό τους κειμήλιο, κληρονομημένο από τη μητέρα της που έζησε στη Χίο. Η λειψανοθήκη παρέμενε επί δεκαετίες φυλαγμένη σε μεγάλο ξύλινο κιβώτιο καλά σφραγισμένο. Η δωρήτρια το έφερε μαζί της στην Αθήνα όταν εγκαταστάθηκαν μόνιμα στον Χολαργό, χωρίς ποτέ να το ανοίξει. Ήταν σε γνώση της ότι αυτό περιείχε οστά Αγίων, αλλά αγνοούσε παντελώς την προέλευση της λειψανοθήκης, καθώς και το όνομα του ιδιοκτήτη της μοναχού Καλλίνικου Βαρβατάκη. Περισσότερα έμαθε όταν προχώρησε στη δωρεά και αποσφραγίστηκε το κιβώτιο με το πολύτιμο περιεχόμενό του.
Όταν ο προϊστάμενος του ναού Παναγίας Φανερωμένης Χολαργού παρέλαβε το κιβώτιο και το αποσφράγισε, βρήκε μέσα τη λειψανοθήκη με τα οστά των 13 Αγίων και στο εσωτερικό του καλύμματός της γραμμένα το όνομα του ιδιοκτήτη της μοναχού Καλλίνικου Βαρβατάκη, τη χρονολογία (κατασκευής της;) 1817 και το όνομα της Μονής του Αγ. Ελευθερίου Σαγκρίου.
Πώς όμως και από πού αυτή η λειψανοθήκη βρέθηκε στη Χίο στην κατοχή της οικογένειας που τελικά την διέσωσε, η ίδια η δωρήτρια δεν μπόρεσε να μας διαφωτίσει. Η ίδια υποθέτει ότι ίσως αυτό το κειμήλιο να το είχε φέρει στη Χίο μια αδελφή της μητέρας της που είχε ζήσει πολλά χρόνια στη Ρωσία.
Είναι γνωστό ότι ο μοναχός Καλλίνικος Βαρβατάκης πέθανε το 1820 στην Κωνσταντινούπολη, όπου διέμενε τα τελευταία χρόνια της ζωής του αναζητώντας χρήματα, βιβλία κ.λπ. για τις ανάγκες λειτουργίας του σχολείου του στο Σαγκρί Νάξου. Είναι επίσης γνωστό ότι στην Πόλη έμενε ως φιλοξενούμενος στο σπίτι του γιατρού Ιωάννη Βλαστού, ο οποίος καταγόταν από τη Χίο. Συνεπώς η λειψανοθήκη και τα λιγοστά προσωπικά αντικείμενα του μοναχού έμειναν στα χέρια της οικογένειας Βλαστού και κάποιοι απόγονοί της αργότερα τη μετέφεραν στη Χίο, για να φθάσει από γενιά σε γενιά στα χέρια της οικογένειας που την δώρισε στο ναό της Παναγίας Φανερωμένης Χολαργού.
Ο προϊστάμενος του ναού της Παναγίας Φανερωμένης Χολαργού εκτιμώντας την ιδιαίτερη ιστορική και θρησκευτική σημασία αυτού του κειμηλίου, οργάνωσε ιδιαίτερες τελετές υποδοχής της λειψανοθήκης στο ναό το απόγευμα της Τρίτης 11 Οκτωβρίου 2011. Στην ιερή Ακολουθία του Εσπερινού χοροστάτησε ο Μητροπολίτης Παροναξίας κ. Καλλίνικος και την επομένη, Τετάρτη 12 Οκτωβρίου, τελέστηκε πανηγυρική Θεία Λειτουργία.
Ο Αρχιμανδρίτης Συμεών συγκέντρωσε παράλληλα πληροφορίες για το μοναχό Καλλίνικο Βαρβατάκη και στις ανακοινώσεις που εξέδωσε για τη δωρεά της λειψανοθήκης έκανε ειδική μνεία στο πνευματικό και εκπαιδευτικό του έργο».
Την ύπαρξη της λειψανοθήκης Βαρβατάκη πληροφορηθήκαμε ο Μανώλης Τρανούδης κι εγώ από γνωστούς μας στον Χολαργό λίγες μέρες μετά την τελετή της δωρεάς και στη συνέχεια διαβάσαμε για την τελετή στο διαδίκτυο. Αμέσως επικοινωνήσαμε με τον προϊστάμενο της ενορίας Παναγίας Φανερωμένης Χολαργού αρχιμανδρίτη Συμεών Βενετσιάνο, ο οποίος μας δέχτηκε στον ναό και μας παρουσίασε τη λειψανοθήκη, την οποία φωτογραφίσαμε. Ακολούθως μας έφερε σε επαφή με τη δωρήτρια, η οποία μας ενημέρωσε για την προέλευση της λειψανοθήκης.
Στις αρχές Φεβρουαρίου 2012 εκδώσαμε ανακοίνωση για την ύπαρξη του σπουδαίου αυτού κειμηλίου, που δημοσιεύτηκε στις 9 με 10 Φεβρουαρίου στα τοπικά ΜΜΕ της Νάξου μαζί με τη φωτογραφία του. Τον Ιούλιο 2012 δημοσιεύσαμε το παραπάνω άρθρο στο περιοδικό «Ναξιακά Γράμματα».
Από τις δημοσιεύσεις αυτές πληροφορήθηκαν οι Ναξιώτες και ιδιαίτερα οι Σαγκριώτες την ύπαρξή του κειμηλίου και από την Άνοιξη του 2012 ξεκίνησαν οι τοπικοί φορείς του Σαγκρίου, πρωτοστατούντος του Προέδρου του τοπικού συμβουλίου Στέλιου Σκορδιαλού, νομικό αγώνα για να επιστρέψει το κειμήλιο στον Άγιο Ελευθέριο Σαγκρίου στον οποίο ιστορικά ανήκει. Ύστερα από γνωμάτευση του νομικού συμβούλου της Ιεράς Συνόδου υπέρ της επιστροφής του κειμηλίου στον Άγιο Ελευθέριο Σαγκρίου, το εκκλησιαστικό συμβούλιο της Ενορίας Φανερωμένης Χολαργού παρέδωσε το κειμήλιο στην Μητρόπολη Παροναξίας για να τοποθετηθεί στον Άγιο Ελευθέριο στο Σαγκρί.
