Του Κωνσταντίνου Σκαρβέλη – Σ/χος Κλινικός Ψυχολόγος
<< Φοβάμαι… Φοβάμαι σου λέω, φοβάμαι…
Αυτή η ψευδαίσθηση που ζω πως είναι η αλήθεια…
Αυτή η μοναξιά είναι το πιο σκοτεινό κελί…
Αυτή η έλλειψη αγάπης είναι η καταδίκη μου…
Φοβάμαι σου λέω, φοβάμαι…
Πως κουβαλάω όλα τα βάρη του σύμπαντος κόσμου…
Πως δεν υπάρχει σωτηρία κι είναι κρίμα…
Πως θα περάσει η ζωή μου έτσι κι όχι αλλιώς…
Φοβάμαι σου λέω, φοβάμαι…
Και ότι δεν είναι ζωή αυτή που ζω…>>
(από την ιστοσελίδα των ανώνυμων μελαγχολικών).
Είναι ένα μέρος της απάντησης (που θα προσπαθήσω, χωρίς να είμαι βέβαιος ότι θα το πετύχω (!) στην ερώτηση: <<υπάρχει ζωή πριν το θάνατο;>>
Αλλά στην ερώτηση θα επανέλθω πιο κάτω. Πριν από αυτό θα ήθελα να δώσω κάποια άλλα στοιχεία.
O Π.Ο.Υ. (Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας) επισημαίνει ότι ο αριθμός αυτοκτονιών τα τελευταία 45 χρόνια έχει αυξηθεί κατά 60% παγκοσμίως. Κάθε 40΄΄ ένας άνθρωπος πεθαίνει ενώ κάθε 3΄΄ ένας άνθρωπος κάνει απόπειρα αυτοκτονίας. Οι προηγούμενοι αριθμοί αντιστοιχούν σε 1.000.000 ανθρώπους που πεθαίνουν <<από το δικό τους χέρι>>. Ο Π.Ο.Υ προβλέπει (!) ότι ο αριθμός των αυτοχείρων ετησίως θα αυξηθεί, μέχρι το 2025, στους 1.500.000!
Η αυτοκτονία είναι η 2η κύρια αιτία θανάτου για νέους 15 έως 24 ετών και η 6η κύρια αιτία για παιδιά και νέους μεταξύ 5 και 14 ετών!
Τις τελευταίες δεκαετίες παρατηρήθηκε, στην Ευρώπη, μια αύξηση των ποσοστών των νεότερων ηλικιών.
Σύμφωνα με τα νέα στατιστικά στοιχεία (πρέπει δε να ληφθεί υπ’ όψιν το γεγονός ότι πολλά κράτη αποκρύπτουν τα στοιχεία διότι η αυτοκτονία θεωρείται ακόμα ταμπού) οι περισσότεροι αυτόχειρες είναι άνδρες. Η ηλικιακή ομάδα που εμφανίζει τις περισσότερες αυτοκτονίες είναι τα άτομα άνω των 65 ετών.
Στις γυναίκες υπάρχουν πολύ περισσότερες απόπειρες αυτοκτονίας (η κατά τη νέα ορολογία : βλάβες του εαυτού τους από πρόθεση) που εν τέλει όμως έχουν ένα αίσιο τέλος.
Οι απόπειρες αυτοκτονίας είναι κατά 50 φορές περισσότερες από τις αυτοκτονίες.
Η αυτοκτονία είναι η 1η κύρια αιτία θανάτου για τους άνδρες ηλικίας μεταξύ 35 και 39 ετών και για τις γυναίκες ηλικίας 30-34 ετών.
Η αυτοκτονική συμπεριφορά αφορά τόσο την υπό ανάπτυξη, όσο και τις αναπτυγμένες χώρες, όλες τις ηλικίες και όλα τα κοινωνικά στρώματα.
Ποιοι αυτοκτονούν: Οι σχετικές έρευνες εντοπίζουν το φαινόμενο σε:
• Ανέργους.
• Ανύπαντρους, χήρους, διαζευγμένους, χωρισμένους (σε διάσταση).
• Χρήστες ουσιών (ναρκωτικά, αλκοόλ….).
• Άτομα με ιστορικό απόπειρας ή οικογενειακό ιστορικό αυτοκτονίας.
• Άτομα με πολύ σοβαρή σωματική νόσο ή αναπηρία ή χρόνιο πόνο.
• Άτομα με ψυχικές διαταραχές (κατάθλιψη π.χ.).
Είναι ξεκάθαρη η συσχέτιση της ψυχοπαθολογίας με την αυτοκτονική συμπεριφορά.
Μόνο η κατάθλιψη μας οδηγεί στην αυτοκτονία ;
Ποιοι είναι οι λόγοι που οδηγούν στην αυτοκτονία;
Στρεσογόνα γεγονότα που προκαλούν άγχος, σύγχυση, απελπισία, αυτο-αμφισβήτηση, πίεση για επιτυχία, οικονομική αβεβαιότητα, αποτυχία στις διαπροσωπικές σχέσεις.
Τέτοια γεγονότα είναι, μεταξύ άλλων:
Απώλεια αγαπημένου προσώπου, αιμομιξία ή κακοποίηση στην παιδική ηλικία, αποτυχία στο σχολείο, αισθηματική απογοήτευση, αυτοκτονία κάποιου αγαπημένου προσώπου, σωματική ή ψυχική νόσος, απώλεια δουλειάς, απόρριψη, διαζύγιο, αλλαγές στο ευρύτερο κοινωνικό πολιτιστικό περιβάλλον, στο στενό οικογενειακό κύκλο («αναδομημένη» οικογένεια, οι δυσκολίες στην οικογένεια και ιδιαίτερα στη σχέση με τους γονείς)…
Η επίπτωση των αυτοκτονιών έχει επίσης συσχετισθεί με εποχιακή κατανομή. Στην Ελλάδα μεγαλύτερη επίπτωση έχει παρατηρηθεί το μήνα Ιούνιο, που παρουσιάζει και τη μεγαλύτερη ηλιοφάνεια.
Η άνοιξη, με το αισιόδοξο φυσικό περιβάλλον, αποτελεί μια οδυνηρή αντίθεση στην απελπισία και την καταθλιπτική συναισθηματική κατάσταση.
Σε μερικές περιπτώσεις η αυτοκτονία μπορεί να φαίνεται σαν μια «λύση». Σ’ όλες όμως, αποφέρει τη «λύτρωση».
Ο άνθρωπος που σκέφτεται να αυτοκτονήσει κατά βάθος δε θέλει να πεθάνει. Αυτό που θέλει είναι να σταματήσει να υποφέρει.
Η αυτοκτονία δεν αποτελεί λύση! Πάντα υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις στη ζωή αρκεί να μπορούμε να τις αντιληφθούμε και να τις αξιοποιήσουμε.
Η παρέμβαση ενός ειδικού μπορεί να βοηθήσει.
Εξαιρετικός αγχογόνος παράγοντας φαίνεται ότι αποτελεί και η στρατιωτική θητεία, ειδικά για τους νεοσύλλεκτους, που πηδούν από την πολιτική στην στρατιωτική ζωή «με ότι αυτό συνεπάγεται στην ψυχική λειτουργία του νέου: από τη μία δεδομένη κατάσταση (οικογένεια, φίλοι, σχέσεις, «ελευθερία», εργασία, σπουδές) σε μια άλλη άγνωστη, αβέβαιη, σκληρότερη από πλευράς ελεύθερης βούλησης, κινήσεων, αποφάσεων, επιλογών και οριοθέτησης της καθημερινότητας. (psychognosia. blogspot.com….).
Οι έρευνες, για το 2006, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ο πρώτος και σημαντικότερος λόγος αυτοκτονίας στο στράτευμα είναι οι σχέσεις με το άλλο φύλλο (50%), ακολουθεί, ως αιτία, τα προβλήματα στην οικογένεια (35%) και με μικρότερο ποσοστό (5%) ακολουθεί η χρήση τοξικών ουσιών, προβλήματα εντός της μονάδος και άλλοι εξωτερικοί παράγοντες (ερεθίσματα κατά τις ώρες της μεγάλης συναισθηματικής φόρτισης μέσω κινητών τηλεφώνων-συνομιλίες-SMS-).
Για το 12% των νεοσύλλεκτων η ζωή δεν έχει νόημα («ελευθεροτυπία» Δεκέμβριος 2006).
Σημαντικός παράγοντας που επηρεάζει (πότε θετικά αλλά συχνότερα αρνητικά )σε πολύ μεγάλο βαθμό την συμπεριφορά των ανθρώπων σε θέματα που αφορούν γενικότερα την υγεία τους αλλά και ειδικότερα τις αυτοκτονίες είναι τα ΜΜΕ (Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης) και μάλιστα όταν γίνεται αναφορά, απ’ αυτά, σε μεθόδους που προκαλούν… ανώδυνα(!) το θάνατο.
Στις περιπτώσεις αυτές τα ΜΜΕ καλύπτουν ευρέως τα γεγονότα (αυτοχειρία με ανώδυνο τρόπο) δίδοντας τους συχνά μια… ρομαντική νότα! Ο δε ανώδυνος τρόπος γίνεται της…μόδας.
Ο τρόπος αυτοκτονίας εξαρτάται από την εύκολη πρόσβαση στα μέσα, στην ευκολία με την οποία μπορούν αυτά να χρησιμοποιηθούν και στην επικρατούσα «μόδα-ιδέα».
Οι πιο συνηθισμένοι τρόποι είναι:
Για τους άνδρες: απαγχονισμός, με όπλο, πτώση από ύψος.
Για τις γυναίκες: χάπια, από ασφυξία (μαγκάλι, υγραέριο…), πτώση από ύψος.
Για τους νέους: χάπια, πρόκληση αιμορραγίας (κόψιμο φλεβών στους καρπούς).
Μια νέα τάση που τείνει σε άνοδο είναι η χρήση του διαδικτύου, μέσω προσωπικών ιστοσελίδων (blog), για την ανακοίνωση της πρόθεσης αυτοκτονίας, την αναζήτηση τρόπων αυτοκτονίας, τη συμπαράσταση για επιτυχημένη αυτοκτονία, αλλά και σαν χώρος όπου ο χρήστης αυτού του μέσου έχει τη δυνατότητα να εκφράσει την υπαρξιακή του αγωνία, να βγάλει κραυγή βοήθειας και να αναζητήσει συμπαράσταση.
Το άτομο που επιχειρεί την αυτοχειρία δίδει κάποια προειδοποιητικά σημάδια:
• Ξαφνικές και χτυπητές αλλαγές στη συμπεριφορά του.
• Αποφεύγει τους φίλους του, τους συγγενείς του, τις κοινωνικές δραστηριότητες.
• Αυτοχαρακτηρίζεται άχρηστος, ανίκανος, δυστυχισμένος.
• Μιλά για θάνατο και αυτοκτονία.
• Δυσκολεύεται στον ύπνο, παρουσιάζει διαταραχές στη λήψη τροφής, χάνει το ενδιαφέρον του για τη ζωή.
• Χαρίζει στους άλλους δικά του αντικείμενα που αγαπούσε.
• Έχει τάση να παθαίνει περισσότερα ατυχήματα και παρατηρείται συμπεριφορά αυτοτραυματισμού.
• Τακτοποιεί τις υποθέσεις του, τις οικονομικές του εκκρεμότητες.
• Κάνει τη διαθήκη του.
• Έχει προβεί προηγουμένως σε απόπειρα.
• Νοιώθει να βρίσκεται σε αδιέξοδα που του δημιουργούν αμφιθυμία και συναισθηματική υπερεμπλοκή.
Στη βασική ερώτηση εάν υπάρχει ζωή πριν το θάνατο απαντώ μονολεκτικά: ναι
Πέραν όμως από το ναι, θα ήθελα να εκφράσω κάποιες σκέψεις-πεποιθήσεις μου για το ποιά ζωή ζει το άτομο πριν επιφέρει το ίδιο του το τέλος.
Το παιδί είναι ένα άτομο που εξελίσσεται. Η εξέλιξη του δεν μπορεί να πραγματωθεί παρά μόνον και εφόσον υπάρχουν κάποιες κατάλληλες συνθήκες. Αυτές οι συνθήκες, απαραίτητες στην αρμονική εξέλιξη του παιδιού, δεν είναι στατικές, δεν είναι προκαθορισμένες ούτε αμετάβλητες. Αντίθετα, αλλάζουν και ποιοτικά αλλά και ποσοτικά, ανάλογα με την ηλικία και τις ανάγκες του παιδιού και σε συνάφεια με εξωτερικούς παράγοντες.
Η παιδική ηλικία είναι η κατεξοχήν περίοδος της αθωότητας και της εμπιστοσύνης.
Πολλά σπουδαία «παίζονται» κατά την εφηβεία
Η εφηβεία είναι ο ενδιάμεσος σταθμός που συνδέει την παιδική με την ενήλικη ηλικία. Εάν, κατά την παιδική ηλικία, οι ανάγκες αφορούν την αγάπη και την προσοχή, την ασφάλεια και τη σταθερότητα, τα «όρια» και τους κανόνες συμπεριφοράς, το παιχνίδι…, κατά την εφηβεία οι ανάγκες είναι άλλης φύσεως και χαρακτηρίζονται από έντονη ευαλωτότητα, αλλαγές, σύγχυση και από την αναζήτηση ταυτότητας.
Το σώμα μεταμορφώνεται, ερωτεύεσαι… το γυμνάσιο, μετά το λύκειο, δεν είναι τόσο εύκολα τα πράγματα και από πάνω έχεις και τους γονείς!
Κατά την εφηβεία όλα αλλάζουν, πρέπει να βρεις καινούργια σημεία αναφοράς. Ψάχνεις να φτιάξεις μια νέα εικόνα και να επιβάλλεις την προσωπικότητά σου, διαφοροποιώντας την εμφάνισή σου, αντιτιθέμενος στους γονείς σε κάθε ευκαιρία (γεύματα, έξοδοι, διαβάσματα, παρέες, οικιακές δουλειές…).
Στις περισσότερες των περιπτώσεων, όλα αυτά περνούν σχετικά ανώδυνα.
Αλλά μερικοί έφηβοι-ες νιώθουν πολύ άσχημα. Έχουν μεγάλη δυσκολία να ξεπεράσουν την παιδική τους ηλικία. Αυτό που μέχρι τότε ήταν μόνο στη φαντασία τους (η ζωή του ενήλικα, η εργασία…) γίνεται μια πραγματικότητα που όσο πάει και πλησιάζει και γίνεται ανυπόφορη, σε τέτοιο βαθμό, κάποιες φορές, που οδηγεί σε αποφευκτικές συμπεριφορές (ναρκωτικά, ανορεξία-βουλιμία, αλκοόλ, σκασιαρχείο….).
Οι έφηβοι –ες του σήμερα είναι παιδιά της νέας τεχνολογίας, που «λειτουργούν» το κινητό και το διαδίκτυο καλύτερα από τους ενήλικες γονείς τους. Ζουν στον κόσμο της πληροφόρησης και της πληροφορικής, φορές έντονα, σε σημείο που να «χάνονται». Έχουν πειραματιστεί καινούριους τρόπους «κοινωνικοποίησης». Αναζητούν νέους τύπους ανεξαρτησίας, συχνά στο περιθώριο από τον κόσμο των ενηλίκων. Είναι πιο ευάλωτοι σε εξωτερικούς παράγοντες-ερεθίσματα όπως το χασίς, τα ναρκωτικά το αλκοόλ, η πορνογραφία και η παιδοφιλία μέσω διαδικτύου.
Έχουν γεννηθεί σε ένα κόσμο νέας οικονομίας όπου βασιλεύει η παγκοσμιοποίηση και αυτό ανατρέπει όλα τα προηγούμενα μοντέλα ζωής και εργασίας.
Τα σημερινά παιδιά είναι μέλη νέων τύπων οικογενειών που επικρατεί «η συμμετοχική δημοκρατία». Κάποια από αυτά έχουν ζήσει «την ανασύσταση» της οικογένειας ή άλλου τύπου οικογένειας όπως η μονογονεϊκή , η γονεϊκή συμβίωση έξω από τα δεσμά του γάμου, να βρεθούν να συμβιώνουν με ετεροθαλή αδέλφια κ.λπ.
Η οικογένεια είναι μια φυσική ομάδα που μορφοποιείται και οργανώνεται σταδιακά μέσω δοκιμασιών, αλληλεπιδράσεων, επαναπροσδιορισμών και διορθωτικών κινήσεων. Η οικογένεια γίνεται «πρωτότυπη συστημική μονάδα» που λειτουργεί με νόμους και κανόνες που έχουν μια ιδιαίτερη λειτουργία σε αυτό το «σύστημα» και το διευκολύνουν να διατηρήσει την ομοιοστασία του, δηλαδή τη συνοχή, την ευελιξία και την εύρυθμη λειτουργία του.
Η οικογένεια λειτουργεί σαν ένα σύστημα που μπορεί να είναι κλειστό ή ανοιχτό. Οι μηχανισμοί ομοιοστασίας και οι ικανότητές του για προσαρμογή του εξασφαλίζουν μια σχετική ισορροπία. Αυτή η ισορροπία μεταβάλλεται με το χρόνο και ανάλογα με τις μεγάλες στιγμές της ζωής του καθενός (γέννηση, αναχώρηση, χωρισμός, σχολικές επιδόσεις, επαγγελματικός προσανατολισμός, διαφοροποιήσεις και μεταβολές) το σύστημα χρειάζεται να ορίσει εκ νέου το πλαίσιο λειτουργίας του και προπάντων την ομοιοστασία του. Σε τέτοιες περιπτώσεις η ισορροπία του συστήματος είναι λίγο-πολύ δύσκολο να επιτευχθεί ξανά.
Η οικογενειακή ζωή είναι περίπλοκη: το να ζεις ευτυχισμένα ως ζευγάρι δεν είναι προφανές. Ούτε είναι ιδιαίτερα εύκολο και απλό να διαπαιδαγωγήσει κανείς τα παιδιά του “σωστά”. Πράγματι, η ζωή σε μια πολυμελή οικογένεια φέρνει σε στενή επαφή πολύπλοκες προσωπικότητες: ο πατέρας και η μητέρα ενεργούν και αντιδρούν ανάλογα με τις προηγούμενες εμπειρίες τους που έχουν από τις πατρικές τους οικογένειες. Κάθε παιδί ενεργεί και αντιδρά ανάλογα με τη “θέση” του μέσα στην οικογένεια, τη δική του υποκειμενικότητα, που είναι διαφορετική από εκείνη των γονιών ή των αδελφών του. Καθένας ζει και εξελίσσεται με ψυχολογικά κριτήρια άγνωστα για τους άλλους.
Ο κόσμος μας «έφτιαξε» τους βαρβάρους του, που δεν αναμορφώνουν πια ούτε καταστρέφουν, αλλά φέρνουν μέσα τους την άρνηση κάθε κοινωνικής ζωής.
Επιλέξαμε τον βραχυπρόθεσμο ωφελισμό αφήνοντας τους νέους μας πολιτιστικά μετέωρους.
10 Σεπτεμβρίου : Παγκόσμια ημέρα κατά της αυτοκτονίας
Ακολουθήστε το naxostimes.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
