Η λέξη αλληλεγγύη είναι μια λέξη απονευρωμένη σήμερα, αλλά συμπυκνώνει απαράμιλλα την ατομική και κοινωνική ευθύνη. Ειδικά στους κακορίζικους καιρούς μας που ο ατομισμός θριαμβεύει και η συλλογικοποίηση, η συλλογική οργάνωση και ενεργοποίηση, υποχωρεί. Και στα μέρη μας, παρόλο που οι οικογένειες είναι περισσότερο πυρηνικές και οι κοινωνίες σχεδόν περίκλειστες, παρά τα τεχνολογικά παράθυρα στον κόσμο, δεν βλέπουμε στις μέρες μας, ως κοινωνία, αυτοδιοίκηση, αποσυγκεντρωμένη διοίκηση και κεντρική διοίκηση τι συμβαίνει στον κόσμο της ανέχειας, της ανημπόριας, της συμβολικής κοινότητας των πασχόντων δύο τρίτων του πληθυσμού, που πλέον είναι ο κανόνας. Έχει πολλαπλασιαστεί ο πόνος, όπως οι άρτοι της Κανά. Οι ρευματόπληκτοι σήμερα εδώ στη Νάξο δεν διαφέρουν από τους ομοιοπαθείς της στεριάς, όπως και οι κορωνόπληκτοι, όπως και οι κεραυνόπληκτοι από την οικονομική θύελλα. «Υποκριταί, το μεν πρόσωπον τοῦ ουρανοῦ γινώσκετε διακρίνειν, τα δε σημεία των καιρων ου δύνασθε γνώναι;» (Ματθ. 16, 3).
Υπάρχουν και οι οριακές, μεταιχμιακές περιπτώσεις, οι αθέατοι της κοινωνικής περιθωριοποίησης που χρειάζονται κατεπείγουσα βοήθεια, έστω και ακουσίως. Αυτό είναι μέριμνα της οργανωμένης κοινωνίας που εκφράζεται με διάφορες συλλογικές οντότητες, αλλά, κυρίως, είναι θέμα θεσμικό και πολιτικό. Σε άθλιες συνθήκες ζουν και σήμερα άνθρωποι, μακριά από την παρακολούθηση και τη μόνιμη και πρέπουσα φροντίδα των τοπικών θεσμών. Σχεδόν ως σπηλαιόβιοι. Ο Παπαδιαμάντης στο διήγημά του «Ο Αλιβάνιστος» (πρωτοδημοσιεύτηκε το 1903, πριν από 120 χρόνια), περιγράφει έναν αλλόκοτο άνθρωπο που «από τριάκοντα ετών δεν είχε κατέλθει εις την πόλιν κι εμόναζεν εις μίαν καλύβην, ή μάλλον σπηλιάν». Παλιότερα, οι περιθωριοποιημένοι, για διάφορους λόγους, ενσωματώνονταν εύκολα στις μικρές, συνεκτικές, περίκλειστες κοινωνίες, γιατί λειτουργούσε αυτόματα και παραδοσιακά η αλληλεγγύη και ο αλτρουϊσμός. Τώρα, οφείλει να τους ανακαλύψει το κοινωνικό κράτος και η κοινωνική Αυτοδιοίκηση με τις δομές κοινωνικής μέριμνας που (πρέπει) να διαθέτουν και να τους παράσχει την απαραίτητη, σταθερή και αποτελεσματική υποστήριξη, για την ένταξή τους στην κοινωνική λειτουργία και στην κοινότητα των ανθρώπων ή την περίθαλψή τους. Δυστυχώς δεν το κάνουν, όσο τουλάχιστον επιβάλλουν οι περιστάσεις, από αμέλεια, ελλιπή οργάνωση ή αναξιότητα.
Το φαινόμενο της τύποις ύπαρξης- ουσία ανυπαρξίας μιας τόσο κοντινής, αλλά απόμακρης Τοπικής Αυτοδιοίκησης είναι ηλίου φαεινότερο. Θα νόμιζε κανείς πως μόνο στις μεγάλες πόλεις μπορεί να συναντήσει τέτοια φαινόμενα κατάπτωσης, αναίρεσης της ανθρώπινης ζωής, αλλά και αδιαφορίας της τοπικής και κρατικής διοίκησης που έπρεπε να έχει τον τρόπο να μάθει (αν δεν ήξερε) και να στέργει να αντιμετωπίζει περιστατικά σύγχρονων αποσυνάγωγων-χαραμάδων, κατά τον Παπαδιαμάντη, ατόμων και οικογενειών. Όχι μόνον αυτό. Το κυριότερο είναι να προλαμβάνει η οργανωμένη πολιτεία τέτοιες πυορροούσες περιπτώσεις. Να έχει ενεργές και σε εγρήγορση τις σχετικές υπηρεσίες και τα δίκτυα κοινωνικής φροντίδας και όχι μόνο τα δίκτυα εκλογικών μηχανισμών.
Υποτίθεται ότι η Αυτοδιοίκηση έχει προικιστεί με συναφείς αρμοδιότητες καταγραφής, άμεσης διευκόλυνσης, άσκησης πρόνοιας και κοινωνικής προστασίας. Θεσμικά και νομοθετικά εργαλεία υπάρχουν:
-στο δήμο Νάξου και Μικρών Κυκλάδων λειτουργεί Αυτοτελές Τμήμα Κοινωνικής Προστασίας, καθώς και Κέντρο Κοινότητας από τις αρχές του 2018, μια κοινωνική δομή, που θεωρητικά απευθύνεται σε κοινωνικά ευάλωτες ομάδες. Το Κέντρο αυτό υποτίθεται ότι εστιάζει στη ψυχοκοινωνική υποστήριξη, στη συνεργασία με άλλες υπηρεσίες και δομές, στην παροχή βοήθειας για βελτίωση του βιοτικού επιπέδου και διασφάλιση της κοινωνικής ένταξης αναγκεμένων ανθρώπων. Οι δυνητικά ωφελούμενοι είναι πρόσωπα κάθε ηλικίας και οικογένειες που διαβιούν σε συνθήκες φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού, ΑμΕΑ, και γενικότερα ευάλωτες ομάδες πληθυσμού.
-Η Δημοτική Κοινωφελής Επιχείρηση έχει κορυφαίο σκοπό την κοινωνική προστασία και αλληλεγγύη και, όπως αναφέρεται στη συστατική της απόφαση, σ’ αυτόν εντάσσεται και η «διευκόλυνση της κοινωνικής ένταξης των μειονεκτούντων ατόμων και ατόμων με ειδικές ανάγκες».
-η τοπική εκκλησία του ελέους, παράλληλα, που παρέχει δωρεάν γεύματα και βοήθεια σε ανήμπορους, πρέπει να εντείνει την αλληλέγγυα δραστηριότητά της σήμερα γι’ αυτόν (ανεξάρτητα από διαμεσολαβήσεις ή διακρίσεις πάσης φύσεως) που δεν έχει «πού την κεφαλήν κλίνη».
Πολύ θα ήθελα να μάθω τον απολογισμό αυτών των δομών σε χρονολογικές σειρές. Τέτοιες στατιστικές κοινωνικής πρόνοιας και φροντίδας σε τοπικό επίπεδο δραπετεύουν από τη δημόσια θέα και τον κοινωνικό και δημοσιογραφικό έλεγχο.
Αλλά και η κοινωνία πρέπει να εγκύψει και να ακούσει την υφέρπουσα, κυρίως, ανέχεια, το κρυφό ποτάμι που αναζητά διέξοδο. Η απώλεια της επαφής και της έγνοιας για τον διπλανό, τον συγ-χωριανό της μικρής, αλλά όχι κλειστής πλέον, κοινωνίας, που έχει, όμως, τη ψευδαίσθηση της ανοιχτότητας μέσω των δικτύων κοινωνικής δικτύωσης -είναι άραγε τυχαία η χρήση και η σημειολογία της λέξης «τοίχος» στο facebook;-, ενώ κλείνουν ερμητικά τα πορτοπαράθυρα της φυσικής επικοινωνίας.
Η κοινωνία των πολλαπλών κρίσεων-σήμερα της ενέργειας και των κορωνοϊών- χάνει οσημέραι την ανθρωπιά και τα αλληλέγγυα ανακλαστικά και συναισθήματά της που είχε την εποχή του λύχνου. Χάνει την ενσυναίσθηση και συμπεριληπτικότητά της. Και ένας Δήμος που ασχολείται με θέματα… υψηλής πολιτικής (διαγράψτε, παρακαλώ, τις δύο τελευταίες λέξεις), υποβαθμίζει την εργαλειοθήκη του, τις κοινωνικές υποδομές και την κοινωνική ένταξη και συνοχή (που είναι κορυφαίοι στόχοι των προγραμμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης) ή τις χρησιμοποιεί, όπως το κοινωνικό παντοπωλείο, ως ψηφοθηρικούς μοχλούς, εργαλειοποιώντας τον ανθρώπινο πόνο και την ανθρώπινη φτώχεια και ανάγκη.
Όχεντρα
