Είναι από εκείνα τα καθημερινά προσωπικά αντικείμενα που ενώ θα μπορούσαν να εντοπιστούν, ας πούμε, σε οποιοδήποτε σπίτι, την ίδια στιγμή κρύβουν ολόκληρες ιστορίες. Για την ακρίβεια, είναι μια πλαστική χτένα, μια πλαστική οδοντόβουρτσα, δύο γυάλινα μπουκαλάκια (από εκείνα όπου ίσως αποθηκεύονταν αρώματα ή καλλυντικά) και, τέλος, ένα κομμάτι από ένα χάλκινο κιάλι.
Γιατί όμως το Μουσείο Μνήμης του Ολοκαυτώματος στην Ουάσιγκτον των ΗΠΑ αιτείται να του παραχωρηθούν τα συγκεκριμένα αντικείμενα ως δάνειο; Θα το μαντέψατε ήδη: ανήκαν σε επιζώντες των ναζιστικών στρατοπέδων συγκέντρωσης. Το ίδρυμα θέλει να τα εντάξει στη νέα, υπό διαμόρφωση, μόνιμη έκθεσή του. Τα ευρήματα ανέλκυσε το 2019 η Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων από το ναυάγιο του πλοίου «Αθηνά / Rafiah», που εντοπίστηκε στη θαλάσσια περιοχή της νήσου Σύρνας, νοτιοανατολικά της Αστυπάλαιας, και το οποίο έχει κηρυχθεί μνημείο. Το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων ενέκρινε στη χθεσινή συνεδρίασή του τον πενταετή δανεισμό των ευρημάτων του ναυαγίου, το οποίο έχει τη δική του ιστορία.
Ερμούπολη της Σύρου, 1893. Η κατασκευή του πλοίου «Αθηνά», του πρώτου σιδερένιου ατμόπλοιου που ναυπηγήθηκε στην Ελλάδα, ολοκληρώνεται. Το πλοίο, ιδιοκτησίας της Ελληνικής Ατμοπλοΐας «Τζον Μακ Δούαλ και Βαρβούρ», αρχίζει να εκτελεί δρομολόγια ως επιβατικό, στον Σαρωνικό κυρίως και στο Ανατολικό Αιγαίο. Σε μερικά χρόνια φθάνει στα Δωδεκάνησα και έπειτα στο Ιόνιο. Ωσπου, στα μέσα της δεκαετίας του 1930, παροπλίζεται, παραμένει στον Πειραιά και το 1939 ημιβυθίζεται. Πωλείται για scrap, τελικά όμως ανελκύεται, επισκευάζεται και το 1946 αγοράζεται από την εβραϊκή οργάνωση Hagana.
Στόχος της οργάνωσης είναι να μεταφέρει Εβραίους επιζώντες του Ολοκαυτώματος στην Παλαιστίνη. Η Βρετανία, που επιτηρεί την περιοχή, έχει άλλη γνώμη. Η Hagana δεν πτοείται: έχει αγοράσει το γέρικο σκαρί του «Αθηνά» γιατί εκτιμά πως κανείς δεν θα του δώσει σημασία εν πλω. Αντικαθιστά λοιπόν την ατμομηχανή του με ντιζελοκίνηση, του δίνει το κωδικό όνομα «Rafiah» και εκείνο, με οκταμελές ελληνικό πλήρωμα, αναχωρεί το φθινόπωρο του 1946 από τον Πειραιά με προορισμό το λιμάνι Μπακάρ τής τότε Γιουγκοσλαβίας. Επιβιβάζονται 785 πρόσφυγες από την Πολωνία, την Ουγγαρία και άλλες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και στις 26 Νοεμβρίου ξεκινούν το ταξίδι τους.
Το πλοίο χτυπάει σε βράχια και βυθίζεται και οι Βρετανοί, που έχουν στο μεταξύ ειδοποιηθεί, παραλαμβάνουν τους διασωθέντες και τους μεταφέρουν στην Κύπρο.
Το σχέδιο προβλέπει ότι το «Rafiah» θα κινείται παραπλανητικά για να μπερδέψει τους Βρετανούς. Και ενώ αρχικά όλα βαίνουν καλώς, στα Δωδεκάνησα το πλοίο συναντά κακοκαιρία. Εξαιτίας της, ο Ελληνας πλοίαρχος φοβάται να δέσει στη Σύρνα, παρόλο που εκεί πρόκειται να γίνει μια ανταλλαγή πληρώματος. Ο επικεφαλής των Εβραίων προσφύγων επιμένει: το πρόγραμμα πρέπει να ακολουθηθεί. Οι ελιγμοί για την αγκυροβόληση ξεκινούν το βράδυ της 7ης Δεκεμβρίου, όμως το πλοίο χτυπάει σε βράχια και από το ρήγμα εισέρχεται νερό. Στην προσπάθειά τους να εγκαταλείψουν το σκάφος, οκτώ από τους πρόσφυγες χάνουν τη ζωή τους. Το πλοίο βυθίζεται και οι Βρετανοί, που έχουν στο μεταξύ ειδοποιηθεί, παραλαμβάνουν τους διασωθέντες και τους μεταφέρουν στην Κύπρο.
Στη Σύρνα
Στον μεγάλο φυσικό όρμο της Σύρνας είναι που το 2019 ένα κλιμάκιο της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων καταδύθηκε και ερεύνησε το ναυάγιο. Λόγω της κλίσης του, τα αντικείμενα των επιβαινόντων είχαν συσσωρευτεί στη μια πλευρά του πλοίου. Τα προηγούμενα χρόνια, το σημείο είχαν επισκεφθεί αρκετοί Ισραηλινοί, ενώ το 1972 το ισραηλινό ναυτικό εντόπισε τα οστά των θυμάτων και τα μετέφερε στη Χάιφα.
Τι ακριβώς όμως θα απογίνουν εκείνη η χτένα και η οδοντόβουρτσα, τα γυάλινα μπουκαλάκια και το κιάλι; Το Μουσείο Μνήμης του Ολοκαυτώματος θα τα εντάξει στην ενότητα της μόνιμης έκθεσής του που σχετίζεται με τη μετανάστευση των επιζώντων του Ολοκαυτώματος. Στη χθεσινή συνεδρίαση του Κεντρικού Συμβουλίου Νεωτέρων Μνημείων, η Διεύθυνση Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς εισηγήθηκε τον πενταετή δανεισμό των αντικειμένων (με δυνατότητα ανανέωσης), καθώς και την παραχώρηση του οπτικοακουστικού υλικού που προέκυψε από την έρευνα της εφορείας. Η εισήγηση εγκρίθηκε ομόφωνα, ενώ στους όρους της περιλαμβάνεται και ο εξής: επειδή τα συγκεκριμένα αντικείμενα έχουν συμπεριληφθεί στη μουσειολογική μελέτη του Μουσείου Εναλίων Αρχαιοτήτων Πειραιά, όταν ολοκληρωθούν οι εργασίες του, αυτά θα επιστραφούν, εφόσον δεν έχουν αντικατασταθεί από άλλα ευρήματα από το ναυάγιο του «Αθηνά / Rafiah».
Πηγή: kathimerini.gr
Ακολουθήστε το naxostimes.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
