Η ιστορία του χάνεται στα βάθη των αιώνων, ακόμη και πριν το 1600, τότε που Αποστολικοί Επισκέπτες του Βατικανού βρέθηκαν στην Νάξο και κατέγραψαν την ύπαρξη του στις αναφορές τους. Ο λόγος για το καθολικό εξωκλήσι της Santa Maria, το οποίο βρίσκεται σε ιδιωτική έκταση λίγο έξω από την Χώρα.
Το (μέχρι πρότινος ξεχασμένο από όλους) εκκλησάκι, «ανακαλύφθηκε» ξανά στο πλαίσιο μιας επιστημονικής έρευνας, ωστόσο η ανακάλυψη αυτή δεν συνοδεύτηκε από – τα αναμενόμενα – αισθήματα χαράς.
Κι αυτό διότι, όπως μπορείτε να δείτε και στις φωτογραφίες, διαπιστώθηκε ότι η Santa Maria του παρελθόντος έχει υποστεί φρικτές αλλαγές, σε σημείο βανδαλισμού!
Μεταλλικές πέργκολες, χώρος για μπάρμπεκιου, ακόμη και το ιερό έχει μετατραπεί σε δωμάτιο! Οι αυθαίρετες οικοδομικές παρεμβάσεις υπολογίζεται πως ξεκίνησαν εδώ και τρία χρόνια και σήμερα δεν έχει μείνει τίποτα που να παραπέμπει σε έναν ιερό τόπο, αλλά αντίθετα θυμίζει μια μικρή παραθεριστική κατοικία… Άλλωστε δεν είναι λίγοι αυτοί που λένε ότι η Santa Maria προορίζεται για μίσθωση μέσω της πλατφόρμας Airbnb.
Τι λέει το συμβόλαιο αγοραπωλησίας
Βέβαια, δεν ήταν πάντα έτσι. Συμβόλαιο αγοραπωλησίας της εν λόγω έκτασης του 1923 (αντίγραφο του οποίου έχει στην κατοχή της η Αρχιεπισκοπή Νάξου) αναφέρει ρητά ότι το εκκλησάκι θα παρέμενε ως είχε και οι επόμενοι ιδιοκτήτες του αγροτεμαχίου δεν θα απαγόρευαν σε εφημέριους του Δυτικού Δόγματος να ιερουργούν σε αυτό και σε πιστούς να εκκλησιάζονται.
Ο σημαντικός αυτός όρος φαίνεται πως ξεχάστηκε με το πέρασμα του χρόνου, αφού δεν υπάρχει στα κατοπινά συμβόλαια αγοραπωλησιών και ενδεχομένως να μην τον γνωρίζει ούτε ο τωρινός ιδιοκτήτης.
Σύμφωνα με τον εφημέριο του Καθολικού Μητροπολιτικού Ναού της Υπαπαντής του Κυρίου π. Γεώργιο Παλαμάρη, η Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων είναι ενήμερη για τον βανδαλισμό και μάλιστα έχει υπάρξει τηλεφωνικό σήμα της για άμεση διακοπή των εργασιών που εκτελούνται στον Καθολικό Ναό της Santa Maria.
«Να αποδώσουμε ξανά στο εκκλησάκι και την Παναγία τον σεβασμό που τους αρμόζει»
Ποια είναι, όμως, η επιδίωξη της Αρχιεπισκοπής; Σίγουρα όχι η έναρξη ενός «ιερού πολέμου», αλλά αντίθετα ένα αίσιο τέλος αυτής της εξαιρετικά δυσάρεστης ιστορίας. «Το μέλημα μας δεν είναι να κάνουμε μηνύσεις, ούτε να δημιουργήσουμε παρεξηγήσεις. Απλά χρειάζεται να αποδώσουμε ξανά στο εκκλησάκι και την Παναγία τον σεβασμό που τους αρμόζει. Να κάνουμε χρήση του παλαιού δικαιώματος μας, που δεν είναι μόνο δικαίωμα. Είναι χρέος, κυρίως, γιατί είναι ένας ναός που πρέπει να τελούνται τα ιερά μυστήρια της Εκκλησίας» τονίζει ο π. Γεώργιος, ο οποίος επισημαίνει αφενός ότι η Αρχιεπισκοπή και η Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων θα αντιμετωπίσουν από κοινού και με συντονισμένες κινήσεις το ζήτημα που έχει προκύψει κι αφετέρου ότι ο σημερινός ιδιοκτήτης θα πρέπει να αναγνωρίσει το σφάλμα του και να επαναφέρει το προστατευόμενο μνημείο στην αρχική του μορφή.
Santa Maria
Η Santa Maria βρίσκεται στις παρυφές της σημερινής Χώρας Νάξου, σε μικρή απόσταση από τον αστικό ιστό και από τον κεντρικό οδικό άξονα που συνδέει τη Χώρα με τα χωριά, στη θέση Κόκκινα Σπίτια (ή Άσπρα Σπίτια).
«Κάποια μορφολογικά στοιχεία του ναού, όπως τα φουρούσια στο μαρμάρινο θύρωμα της εισόδου, μάς παραπέμπουν τεχνοτροπικά στην εποχή του Δουκάτου του Αιγαίου, δεδομένου ότι μάς θυμίζουν έντονα παρόμοια μοτίβα που εντοπίζονται στην Παναγία των Χιόνων στον Μπούργο (15ος αι.), αλλά τον Άγιο Ιωάννη στον πύργο του Μπελώνια στο Γαλανάδο» αναφέρει στο naxostimes.gr ο Ιστορικός και Αρχαιολόγος Θανάσης Κοτσάκης και προσθέτει:
«Δεν είμαστε απολύτως βέβαιοι για την προέλευση της ονομασίας του ναού. Ενδεχομένως να μην ήταν, τουλάχιστον κατά τους παρελθόντες αιώνες, αφιερωμένος στην Παναγία (Santa Maria), όπως φαίνεται εξ πρώτης όψεως, αλλά στην Αγία Μαγδαληνή (Santa Maria Magdalena, όπως την αναφέρουν οι ιταλικές πηγές). Ενδέχεται δηλαδή να πρόκειται για παραφθορά του ονόματος συν τω χρόνω. Η εικασία αυτή εδράζεται επιπλέον στο γεγονός ότι ο Καθολικός αρχιεπίσκοπος Νάξου – Πάρου Βαρθολομαίος Polla κάνει λόγο στα 1660 για καθολικό ναό αφιερωμένο στην Αγία Μαγδαληνή, ο οποίος απέχει μισό μίλι από τη Χώρα Νάξου, κάτι το απολύτως συμβατό με την περίπτωση του ναού της Santa Maria».
Τέλος, όπως αναφέρει ο κ. Κωτσάκης, είναι σύνηθες φαινόμενο για τις καθολικές εκκλησίες η αλλαγή ονομασίας τους και δεν αποκλείεται η εκδοχή της αλλαγής ονομασίας του ναού με την πάροδο των αιώνων.
