Η συμπλήρωση των 20 χρόνων του Φεστιβάλ Νάξου, μας βρίσκει σε μια πρωτόγνωρη κατάσταση κοινωνικής αποστασιοποίησης λόγω του Covod-19, μια έννοια που αντιστρατεύεται την ίδια τη φιλοσοφία αλλά και τις επιδιώξεις του εγχειρήματός μας.
Όλα αυτά τα χρόνια το Φεστιβάλ πορεύτηκε μέσα από καταστάσεις κοινωνικές, οικονομικές, πολιτιστικές, πολιτικές και γενικότερα ανθρωπιστικές, χωρίς προηγούμενο. Η ίδια δε η εμφάνισή του και η δημιουργία του θεωρήθηκε ένα πρωτόφαντο όσο και ελπιδοφόρο γεγονός. Ίσως γιατί παραφράζοντας τον Walter Benjamin «η Ελπίδα δόθηκε στην Τέχνη γι’ αυτούς που δεν έχουν Ελπίδα».
Η διαδρομή του Φεστιβάλ αποτέλεσε έναν γόνιμο αγώνα αντιμετώπισης συχνά αντίξοων καταστάσεων και απρόβλεπτων εμποδίων. Όλα αυτά τα χρόνια αναζητήσαμε και βρήκαμε την ξεχωριστή του φυσιογνωμία, τις αναλογίες του με τα άλλα ομόλογα φεστιβάλ, όχι μόνον της Ελλάδας αλλά και του εξωτερικού, ακολουθώντας πάντα προσωπικές αισθητικές και ιδεολογικές επιταγές που όμως εναρμονίζονταν με κοινωνικά αιτήματα και ένα τοποφιλικό βλέμμα.
Ο μουσικός Αύγουστος του Μάνου Χατζιδάκη και το βραχύβιο Φεστιβάλ Άργους υπήρξαν πηγές έμπνευσής μας. Το στίγμα μας καθορίσθηκε από τις συντεταγμένες της ανεκτικότητας του άλλου και του less is more.
Η επιλογή έργων και χώρων καθορίστηκε τόσο από την επιθυμία μας για τη διασπορά της τέχνης και εκτός των ορίων του Πύργου Μπαζαίου, όσο και από την ανάγκη μας να διατηρήσουμε τη ματιά μας στραμμένη στο μέλλον. Οι επιλογές της εικοσαετίας διαμόρφωσαν τη φιλοσοφία μας και ενέταξαν το Φεστιβάλ στον παγκόσμιο πολιτιστικό χάρτη, εξασφαλίζοντας τη διάρκειά του ανεξάρτητα από τις οικονομικές δυσκολίες και τις τοπικές δυσπραγίες.
«Εν αρχή ην ο λόγος και ο λόγος είναι ο χώρος. Ο χώρος γίνεται εικόνα, μουσική, κίνηση, ανταλλαγή. Η ανταλλαγή φέρνει τη φύση, τις φωνές, τους ήχους, τους στίχους, του τοίχους, τις πέτρες, τα σπίτια, τα σώματα, τους ανθρώπους, τα παιδιά, το παιχνίδι».
Το απόσπασμα από το κείμενο της πρώτης διοργάνωσης αποδείχτηκε προφητικό. Ο λόγος συνεχίζει να κυριαρχεί, οι φωνές αυξάνονται, οι ήχοι εμπλουτίζονται, οι πέτρες αναστηλώνονται, οι τοίχοι εξωραΐζονται, τα σώματα κινούνται, τα σπίτια ζωντανεύουν και η φύση ανθίζει και προσφέρει καρποφόρα τέχνη. Τα παιδιά ενηλικιώθηκαν, το παιχνίδι όμως συνεχίζεται.
Ένα παιχνίδι διαρκείας που συμπυκνώνει συναισθήματα, αναστοχασμό και εικόνες. Εικόνες που αναδύονται από τις πρωτότυπες μοναδικές εκθέσεις τέχνης στο εσωτερικό του Πύργου σε συνεργασία με το Μουσείο Μπενάκη, την Biennale της Ισλανδίας, με σημαντικούς θεσμούς και αναγνωρισμένους καλλιτέχνες, που υλοποιεί με αστείρευτη και δημιουργική διάθεση ο Μάριος Βαζαίος.
Έπονται οι εικόνες, οι σκηνές, τα στιγμιότυπα και τα πρόσωπα, με τα οποία συναντηθήκαμε σε αυτό το εικοσάχρονο ταξίδι.
Η Καραμπέτη και ο Χατζησάββας επί σκηνής να αναπαριστούν τον λόγο του Χειμωνά υπό τους ήχους του Ξυδάκη. Η Πατεράκη με ένα κηροπήγιο στα σκαλιά του Πύργου για τον Φιλόσοφο, το Insenso και τη Σονάτα του σεληνόφωτος. Η Φαραντούρη να μας μεταφέρει στον κόσμο του Καμπανέλλη, του Λόρκα, του Θεοδωράκη, του Χατζιδάκι ή του Καζαντζάκη με την Αλέκα Παΐζη.
Ο Σαββόπουλος, η Τανάγρη και ο Δεληβοριάς με το πνεύμα τους. O Παπαβασιλείου με τον λόγο του Ρίτσου και η Πιττακή με Αναγνωστάκη. Η Πασπαλά στο “full of the hill” με τον Βασιλικό. Η Σαβίνα με τους Primavera en Sallonico. Ο Δάφνις Κόκκινος να χορεύει για την Pina Bausch.
Η Λαζαρίδου ως Jelsomina εκφέροντας όμως και τον λόγο του Ελύτη. Η Φωτοπούλου έρμαιο των ανέμων με την επιστολή της Camille Claudel ανά χείρας. Το Παρτάλι να κατεβαίνει τις σκάλες με τη μορφή του Στέργιογλου. Η Αρλέτα να τραγουδάει για τον Γιώργο Ιωάννου. Η Βενετσάνου στο Τζιβαέρι. Ο Αλκίνοος με την κιθάρα του, ο Stockhausen με την τρομπέτα του, o Daly και ο Ψαραντώνης με τη λύρα τους, η Παπαστεφάνου στο πιάνο της, ο Ρακόπουλος στους αυτοσχεδιασμούς του.
Ο Κουμαναταρέας για τον Χατζιδάκι, η Maria Del Mar Bonnet για τον Fernando Pessoa, ο Josep Tero για τον Καβάφη. Ο Δημήτρης Δημητριάδης για την πρώτη παρουσίαση της τριλογίας του. Ο Καμπανέλλης πάντα συνεπής στο ραντεβού του με το Φεστιβάλ. Η πρώτη παρουσίαση της τρέλας του προέδρου Schreber. Οι φωνές της Μαλούτι, της Frolova, της Βελεσιώτου, της Μποφίλιου, του Πορτοκάλογλου, του Μαραβέγια, ο λόγος του Ίσαρη, του Γρηγοριάδη. Στα Ύρια με Lenz και πρωτοποριακό χορό.
Η ζωντάνια του παιδικού θεάτρου, η μαγεία του κινηματογράφου. Ένα παλίμψηστο από εικόνες, το εικονοστάσι του Φεστιβάλ Νάξου. Μια παρακαταθήκη που σηματοδοτεί και το πέρασμά του στην εποχή του νέου ανθρωπισμού, εκείνη της αλληλεγγύης και της κατανόησης.
Όπως υποστηρίζει ο συγγραφέας Γιώργος Χειμωνάς, στον οποίο αφιερώσαμε το πρώτο Φεστιβάλ, «εάν η επιστήμη βοηθά τον άνθρωπο να κατανοήσει τον κόσμο, η τέχνη βοηθά τον άνθρωπο να κατανοηθεί από τον κόσμο».
Στέλιος Κρασανάκης
Καλλιτεχνικός Διευθυντής Φεστιβάλ Νάξου
