Η διαθήκη – δωρεά μεγάλης ακίνητης περιουσίας στο νοσοκομείο Νάξου της Ιωάννας Μιχ. Κατσούλη, μιας άγνωστης απλής και ταπεινής ναξιώτισσας μετανάστριας στην Αμερική
*Του Νίκου Λεβογιάννη
Η διαθήκη-δωρεά ζωής στο Νοσοκομείο Νάξου, ολόκληρης σχεδόν της κινητής και ακίνητης περιουσίας μιας άγνωστης, απλής και ταπεινής ναξιώτισσας, αναδεικνύει το μεγαλείο και την ηρωική μορφή της φημισμένης ανώνυμης ναξιώτισσας (της τροφού παραμάνας, της υπηρέτριας, της μετανάστριας) τολμηρής και αποφασισμένης, που ταξίδευε στην Πόλη, τη Σμύρνη, την Αθήνα κι ως την Αμερική, για να αλλάξει την τύχη της και της οικογένειάς της.
Όταν πριν μια δεκαετία μου προτάθηκε από τον τότε Πρόεδρο του τοπικού συμβουλίου της Χώρας Νάξου καθηγητή κύριο Μάκη Συμεώνογλου, να συμμετέχω στην Επιτροπή οδωνυμιών της πόλης, κατέθεσα μια πρόταση με ονόματα που θα έπρεπε κατά τη γνώμη μου να δοθούν, ως ελάχιστο χρέος τιμής, σε διάφορα πρόσωπα για την προσφορά τους στο νησί. Ανάμεσα σε αυτά που πρότεινα ήταν και το όνομα της ναξιώτισσας παραμάνας «οδός ναξιώτισσας παραμάνας». Ο Πρόεδρος του τοπικού συμβουλίου όμως παραιτήθηκε πρόωρα και η πρόταση εκείνη ουδέποτε υλοποιήθηκε.
Εκείνο τον καιρό όμως, βυθισμένος στην έρευνα και συγγραφή του βιβλιου μου «Νεότερη ιστορία της Νάξου», βρέθηκα μπροστά σε συγκλονιστικές, συχνά δραματικές ιστορίες της ανώνυμης ναξιώτισσας ηρωίδας παραμάνας και αντί οδωνυμίου αφιέρωσα έναν τόμο του βιβλιου μου «Νεότερη ιστορία της Νάξου-Β2» σ’ αυτήν και ένα μεγάλο κεφάλαιο με την ιστορία της στην μακρινή ξενιτιά μέσα στους αιώνες.
«Ό,τι έχει και δεν έχει σκέφτεται να το γράψει στο νοσοκομείο της Νάξου για να σώζονται ζωές»
Φέτος το καλοκαίρι ένα αυγουστιάτικο απόγευμα, στο καθημερινό μας μπάνιο με τη σύζυγό μου, στην πλαζ της Χώρας εκεί στο βίντσι κάτω απ’ την Πορτάρα, παρέα με παλιούς γνωστούς, η αγαπημένη μας φίλη Δέσποινα Κίτινη θυμήθηκε την ιστορία της αείμνηστης πλέον φίλης της Ιωάννας Κατσούλη, Σαγκριώτισσας και Χωραΐτισσας στην καταγωγή, η οποία τα καλοκαίρια όταν παραθέριζε στη Νάξο της έλεγε συχνά πώς «ό,τι έχει και δεν έχει σκέφτεται να το γράψει στο νοσοκομείο της Νάξου για να σώζονται ζωές». Η Δέσποινα επικροτούσε την απόφασή της και την ενθάρρυνε στην κατεύθυνση αυτή.
Η Ιωάννα Κατσούλη (1932-2018), ξενιτεμένη απ’ τα νιάτα της και για πολλά χρόνια στην Αμερική, όπου με πόνο και ιδρώτα έκανε μια σεβαστή περιουσία, επέστρεψε συνταξιούχος πλέον στην Ελλάδα και έμενε στο πατρικό της σπίτι στον Πειραιά, όπου και είχε γεννηθεί. Δεν δημιούργησε οικογένεια και πέθανε σε προχωρημένη ηλικία τον Σεπτέμβριο του 2018 στο σπίτι της στην Καστέλλα.
Η Κατσούλη με την ιδιόγραφη διαθήκη της έκανε πράξη όσα έλεγε πολλά χρόνια πριν το θάνατό της και η σεμνή αυτή ναξιώτισσα ηρωίδα της ζωής άφησε στο Νοσοκομείο Νάξου μια σεβαστή όπως όλα δείχνουν περιουσία.
Προσωπικά αγνοούσα το σπουδαίο αυτό γεγονός, όπως εξάλλου και όλοι οι Ναξιώτες και με έκπληξη, χαρά, αλλά και πολλά ερωτηματικά, το πληροφορήθηκα.
Το παράπονο της Δέσποινας Κίτινη, αλλά και άλλων προσώπων από το οικογενειακό περιβάλλον της Ιωάννας Κατσούλη, που γνώριζαν την προσφορά της, ήταν πως στα 2,5 χρόνια από τον θάνατό της καμιά επίσημη ανακοίνωση δεν υπήρξε από το Νοσοκομείο, ποτέ δεν ακούστηκε το όνομά της, κανένας δεν μίλησε για τη δωρεά της, το όνομά της δεν είναι γραμμένο στη μαρμάρινη πλάκα των δωρητών στην παλιά είσοδο του Νοσοκομείου, ένα τρισάγιο έστω δεν έκαναν στη μνήμη της οι αρμόδιοι, αγνοεί η κοινωνία της Νάξου την σπουδαία αυτή δωρεά και είναι αγωνιώδες το ερώτημα της Δέσποινας και όχι μόνο: τι απέγινε αυτή η διαθήκη.
Η Ιωάννα Κατσούλη όμως δεν ήταν κάποια γνωστή προσωπικότητα, ώστε να οργανωθούν τιμητικές εκδηλώσεις, να βγουν επίσημες ανακοινώσεις, όπως συνέβη σε άλλες περιπτώσεις δωρητών χρημάτων ή εξοπλισμού στο Νοσοκομείο. Είναι όμως η πρώτη φορά που το Νοσοκομείο Νάξου αποκτά ακίνητη περιουσία μεγάλης αξίας και με προοπτικές σταθερής διαχρονικά απόδοσης και αυτό είναι γεγονός ιδιαίτερα σημαντικό.
Παρόμοιας αξίας είναι και η δωρεά του αείμνηστου Σταμάτη Λαμπαδάκη, μετανάστη επίσης στην Αμερική, που δώρισε στο Ίδρυμα Στήριξης του Νοσοκομείου το ακίνητο στην οδό Παπαβασιλείου, χάρη στο οποίο το Ίδρυμα έχει στηρίξει και στηρίζει διαχρονικά το Νοσοκομείο με εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ.
Αυτονόητο επομένως είναι ότι δεν μπορούσα να αδιαφορήσω για το σοβαρό αυτό θέμα και από την ημέρα που το πληροφορήθηκα αναζήτησα τη διαθήκη της Ιωάννας Κατσούλη και την τύχη της στον Πειραιά, στην περιοχή που έμενε στο τέλος της ζωής της. Στόχος μου ήταν να αναδείξω αυτή την ενδιαφέρουσα ιστορία, κυρίως για να σωθεί και να αξιοποιηθεί υπέρ του Νοσοκομείου η μεγάλη αυτή δωρεά, αλλά και να τιμηθεί η ταπεινή αυτή μα σπουδαία γυναίκα, ώστε να γίνει και από άλλους Ναξιώτες υπόδειγμα προσφοράς και αγάπης στον γενέθλιο τόπο μας, τη Νάξο.
Ενημέρωσα αμέσως τον Πρόεδρο του Ιδρύματος Στήριξης του Νοσοκομείου Νάξου, Λάζαρο Θεόφιλο, προκειμένου να συμβάλει και εκείνος με την εμπειρία του στην έρευνα της υπόθεσης και ύστερα από ένα και πλέον μήνα αναζήτησης, η διαθήκη της Κατσούλη βρέθηκε στο Ειρηνοδικείο Πειραιά, στην περιοχή μόνιμης κατοικίας της, στο οποίο τελικά έχει δημοσιευθεί. Ο νεαρός ναξιώτης δικηγόρος Μιχάλης-Νεκτάριος Καπίρης προσφέρθηκε αφιλοκερδώς και ανέλαβε τις νομικές διαδικασίες για την παραλαβή από το Ειρηνοδικείο Πειραιά επίσημου αντιγράφου του φακέλου της υπόθεσης.
Η ιστορία έχει ως εξής:
Η Ιωάννα Κατσούλη του Μιχαήλ και της Ειρήνης γεννήθηκε στον Πειραιά στις 3 Οκτωβρίου 1932, από γονείς Ναξιώτες (Σαγκρί-Χώρα) εσωτερικούς μετανάστες στον Πειραιά.
Σε νεαρή ηλικία η Ιωάννα μετανάστευσε στην Αμερική, κοντά σε συγγενείς της από την χωραΐτικη οικογένεια των Μαρμαρινών. Στην Αμερική εργάστηκε σκληρά για πολλά χρόνια, ώσπου συνταξιοδοτήθηκε και επέστρεψε στην Ελλάδα. Δεν δημιούργησε οικογένεια, διέμενε μόνιμα στον Πειραιά και τα καλοκαίρια επισκεπτόταν τη Νάξο μέχρι λίγα χρόνια πριν από τον θάνατό της. Πέθανε στις 24 Σεπτεμβρίου 2018 σε ηλικία 86 ετών στο σπίτι της στην Καστέλλα του Πειραιά (Κάνιγγος 17-19) σύμφωνα με όσα αναγράφονται στη ληξιαρχική πράξη του θανάτου της.
Δυο χρόνια πριν από το θάνατό της, στις 25 Μαΐου 2016, η Κατσούλη κατέθεσε στη συμβολαιογράφο του Πειραιά Γεωργία Βούλγαρη την ιδιόγραφη διαθήκη της, όπως προκύπτει από το με αριθμό 15.766/25-05-2016 καταθετήριο έγγραφο της συμβολαιογράφου.
Μετά το θάνατο της Κατσούλη η συμβολαιογράφος κατέθεσε στις 5/10/2018 στο αρμόδιο Ειρηνοδικείο του Πειραιά αίτηση δημοσίευσης της ιδιόγραφης διαθήκης της και ορίστηκε δικάσιμος στις 13-03-2019 οπότε κατά το νόμο το δικαστήριο δημοσίευσε τη διαθήκη.
Το πρακτικό δημοσίευσης της διαθήκης, με αριθμό 315/13-03-2019, αναφέρει:
«Σήμερα 13-03-2019 η Ειρηνοδίκης, δημοσίευσε την από 25-05-2016 ιδιόγραφη διαθήκη της ανωτέρω διαθέτιδος (αναφέρονται τα πλήρη στοιχεία της θανούσης Κατσούλη Ιωάννα του Μιχαήλ και της Ειρήνης κάτοικος εν ζωή Πειραιά, που απεβίωσε στις 24-09-2018), που είχε κατατεθεί προς φύλαξη στη συμβολαιογράφο Πειραιά Γεωργία Βούλγαρη, συνταχθείσης της υπ’ αριθμ. 15.766/25-5-2016 πράξης κατάθεσης, αφού σημείωσε τη λέξη «θεωρήθηκε», χρονολόγησε και υπέγραψε επί αυτής και επί του περικαλύμματός της, όπως ο νόμος ορίζει.
Η διαθήκη, που είναι ολόκληρη γραμμένη με το χέρι, καταχωρείται σε φωτοαντίγραφό της στο παρόν πρακτικό, με το ακριβές περιεχόμενό της και τα τυχόν εξωτερικά της ελαττώματα, ως ακολούθως:
Η διαθήκη
«σελ.1η: Στον Πειραιά σήμερα στις 25-5-16 η υπογραμμένη Ιωάννα Κατσούλη επειδή θέλω να ρυθμίσω την περιουσία μου μετά τον θάνατό μου ορίζω τα εξής.
Έχω ένα διαμέρισμα που βρίσκεται στην οδό Σαχτούρη 44 και ένα οικόπεδο εκτάσεως μέτρων τετραγωνικών εκατόν πεντήκοντα (150) εις θέσιν Καστράκι Πολυχνίου Σαγκρίου Νάξου. Αυτά τα αφήνω στον.. (αναφέρει όνομα συγγενούς της). Όλα τα άλλα κινητά και ακίνητα τα αφήνω στο Κέντρο Υγείας Νάξου στο Νοσοκομείο για να γίνονται οι άνθρωποι καλά.
σελ. 2η: Επίσης στον …(αναφέρει το ίδιο συγγενικό της πρόσωπο) αφήνω μετά τον θάνατό μου όλα τα έπιπλα και γενικά την οικοσκευή μου που βρίσκεται στο διαμέρισμά μου στον Πειραιά στην οδό Κάνιγγος 17.
σελ.3η Εις μνήμη των γονέων μου Μιχαήλ και Ειρήνης Κατσούλη και γιαγιάς μου Μαργαρίτας Μαρμαρινού, τα αδέλφια μου Μαργαρίτα και Εμμανουήλ Κατσούλη, Ζαννή και Νικολάου Μαρμαρινού και Γρηγορίου Ι. Μαρμαρινού.
Την παραπάνω διαθήκη μου την έγραψα ολόκληρη με το χέρι μου και την υπέγραψα.
Η διαθέτης Ιωάννα Μ. Κατσούλη»
(Ο Ζαννής Μαρμαρινός, του οποίου το όνομα αναφέρεται στη διαθήκη, δεν είναι αδελφός της θανούσης, αλλά αδελφός της μητέρας της Ειρήνης Μαρμαρινού. Ο Ζαννής ήταν ιδρυτικό μέλος και πρώτος Πρόεδρος του Ναξιακού Συλλόγου στη Νέα Υόρκη, που ιδρύθηκε το 1945. Εξελίχθηκε σε σημαντικό παράγοντα της Ομογένειας στη Ν. Υόρκη και τη δεκαετία 1980 διετέλεσε Πρόεδρος των ΑΧΕΠΑΝΣ, της μεγαλύτερης ελληνοαμερικανικής οργάνωσης, όχι μόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, αλλά σε όλο τον κόσμο. Ο Ζαννής Μαρμαρινός επισκέφτηκε τη Νάξο το καλοκαίρι του 1982 ή 1983, διέμενε στον δημοτικό ξενώνα και εκει είχα την τύχη να τον γνωρίσω ως βουλευτής).
Από την διαθήκη της Ιωάννας Κατσούλη προκύπτουν τα παρακάτω δεδομένα.
1) Γνωρίζουμε ότι το διαμέρισμα που διέμενε μέχρι τον θάνατό της στην Καστέλλα το αφήνει στο Νοσοκομείο Νάξου.
2) Γνωρίζουμε το μέρος της περιουσίας της που αφήνει σε συγγενικό της πρόσωπο.
3) Δεν γνωρίζουμε όμως «όλα τα άλλα κινητά και ακίνητα» της περιουσίας της, που τα αφήνει επίσης στο Νοσοκομείο, τα οποία πρέπει να είναι σημαντικά, για να κάνει ειδική αναφορά σε αυτά.
4) Από όσα μέχρι σήμερα έχω πληροφορηθεί η θανούσα είχε ακόμη ένα κτήμα στην περιοχή της Στελίδας Νάξου.
Σύμφωνα επίσης με εξακριβωμένες πληροφορίες, η ιδιόχειρη διαθήκη της Ιωάννας Κατσούλη έχει προσβληθεί από κάποιους ενώπιον της Δικαιοσύνης ως πλαστή. Διαθήκες όμως κατατεθειμένες σε συμβολαιογράφο δεν πλαστογραφούνται. Το δικαστήριο έχει διατάξει πραγματογνωμοσύνη από γραφολόγο και αναμένεται το πόρισμά του. Γνωρίζουμε ακόμη ότι έχει σφραγιστεί το διαμέρισμα της οδού Κάνιγγος στην Καστέλλα και έχει διαταχθεί η απογραφή των εντός του διαμερίσματος ευρισκομένων κινητών αντικειμένων.
Η σιωπή της διοίκησης του Νοσοκομείου Σύρου-Νάξου από τον Μάρτιο 2019 μέχρι σήμερα
Έχουν περάσει δυόμιση χρόνια από τη δημοσίευση της διαθήκης της Ιωάννας Κατσούλη και ο αποδέκτης της, δηλαδή η Ενιαία διοίκηση του Νοσοκομείου Σύρου-Νάξου, από τον Μάρτιο του 2019 μέχρι σήμερα ΣΙΩΠΑ για τη σπουδαία αυτή δωρεά. Δεν έχει ενημερώσει το Ίδρυμα Στήριξης του Νοσοκομείου, το οποίο έχει αξιοποιήσει δωρεές που έχει πάρει στα χρόνια της ύπαρξής του, όπως το ακίνητο της οδού Παπαβασιλείου, δωρεά του αείμνηστου Σταμάτη Λαμπαδάκη, επίσης μετανάστη στην Αμερική, αλλά και εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ σε χρήματα, τα οποία διαθέτει αποκλειστικά για την κάλυψη των αναγκών του Νοσοκομείου.
Η διοίκηση του Νοσοκομείου, ως η άμεσα ενδιαφερόμενη, έπρεπε να έχει εξ αρχής αναθέσει σε δικηγόρο την υπόθεση αυτή, τόσο για την αναζήτηση, καταγραφή και αποδοχή του συνόλου της ακίνητης και κινητής περιουσίας που δωρίζει στο Νοσοκομείο η Ιωάννα Κατσούλη, όσο και για την παράστασή του στην δικαστική διαδικασία, που είναι σε εξέλιξη σχετικά με την προσβολή της διαθήκης ως πλαστής. Το Ίδρυμα Στήριξης εξετάζει τη δυνατότητα να παρακολουθήσει την υπόθεση με τον ορισμό άμεσα δικηγόρου.
Απευθύνω έκκληση και στον δικηγορικό Σύλλογο Νάξου να εξετάσει την δυνατότητα παρέμβασής του στην υπόθεση αυτή.
Είναι γνωστό ότι στο παρελθόν μεγάλος αριθμός παρόμοιων μεγάλων δωρεών, μερικές μάλιστα από Ναξιώτες μετανάστες στο εξωτερικό, χάθηκαν εγκαταλειμμένες στην τύχη τους.
Ερωτήματα που πρέπει να απαντηθούν
Ύστερα από όλα τα παραπάνω, οι από τον Μάρτιο του 2019 μέχρι σήμερα διοικήσεις του Νοσοκομείου Σύρου-Νάξου, αναμένουμε να δώσουν στη δημοσιότητα πλήρη ενημέρωση για την υπόθεση αυτή και να απαντήσουν στα παρακάτω ερωτήματα:
1) Ποιες ενέργειες έχουν γίνει από τη δημοσίευση της διαθήκης μέχρι σήμερα, ώστε να διασφαλιστούν τα δικαιώματα του Νοσοκομείου, όπως αυτά προκύπτουν από τη διαθήκη της Ιωάννας Κατσούλη και συγκεκριμένα: α) Έχει ανατεθεί σε δικηγόρο η παρακολούθηση της υπόθεσης στα δικαστήρια; β) Έχει αναζητηθεί και καταγραφεί λεπτομερώς το σύνολο της κινητής και ακίνητης περιουσίας της δωρήτριας, που αναφέρεται περιληπτικά στη διαθήκη; γ) έχουν ενημερωθεί για την υπόθεση οι μαζικοί φορείς της Νάξου, το Ίδρυμα Στήριξης, ο Δήμος Νάξου, η Ένωση Αγροτικών Συνεταιρισμών Νάξου, η Ο.ΝΑ.Σ., που είναι μέλη του Ιδρύματος Στήριξης, αλλά και ο Δικηγορικός Σύλλογος Νάξου, ο Εμπορικός Σύλλογος και όποιοι άλλοι υπάρχουν;
2) Ποιες ενέργειες έχουν γίνει, ώστε να τιμηθεί η ταπεινή και σεμνή αυτή γυναίκα, που το μεγαλείο της ψυχής της αποτυπώνεται στη διαθήκη της στη φράση: «Όλα τα άλλα, κινητά και ακίνητα τα αφήνω στο Κέντρο Υγείας Νάξου στο Νοσοκομείο για να γίνονται οι άνθρωποι καλά».
Η σπουδαία αυτή δωρεά στο Νοσοκομείο Νάξου, μεγάλης οικονομικής αξίας όπως όλα δείχνουν, αλλά κυρίως μείζονος πατριωτικής ευαισθησίας, στον γενέθλιο τόπο της, από μία Ναξιώτισσα ΜΕΤΑΝΑΣΤΡΙΑ στην Αμερική, αποτελεί τρανό παράδειγμα προς μίμηση και από άλλους πατριώτες. Κινδυνεύει όμως να «χαθεί» και αυτή, όπως τόσες άλλες εξ ίσου σημαντικές, αλλά και σπουδαία κληροδοτήματα, που δωρήθηκαν στο παρελθόν για τον ίδιο ιερό σκοπό. Οι ευθύνες όλων των αρμοδίων είναι μεγάλες και ουδείς δικαιούται να εφησυχάζει.
Αθήνα 3 Οκτωβρίου 2021
Νίκος Λεβογιάννης
