*Του Παναγιώτη Παπακωνσταντίνου, εργοθεραπευτής, MSc
Εργοθεραπευτής Κινητής Μονάδας Ψυχικής Υγείας ΒΑ Κυκλάδων ΕΠΑΨΥ
Τα παιδιά επιτελούν καθημερινά διάφορους κοινωνικούς ρόλους μεταξύ άλλων είναι παιδιά, εγγόνια, ανίψια, αδέρφια, φίλοι/ες, μαθητές/τριες. Εκείνα τα οποία παραμένουν δραστήρια εμπλέκονται σε έργα σχετικά με τους παραπάνω ρόλους: παίζουν, ντύνονται, τρώνε, διαχειρίζονται την προσωπική τους υγιεινή, συμμετέχουν στα σχολικά τους καθήκοντα ή/και σε εξωσχολικές δραστηριότητες πχ. μπάσκετ, μπαλέτο, tae kwon do, ποδόσφαιρο. Τα παιδιά συμμετέχουν σε αυτά τα έργα σε μια πληθώρα περιβαλλόντων, όπως στο χώρο του σπιτιού, με συμμαθητές/τριες στο σχολείο ή/και στην κοινότητα (πχ. στην γειτονιά, στα τοπικά πάρκα, στις αθλητικές εγκαταστάσεις).
Κάτω από ορισμένες συνθήκες (που άπτονται ή όχι στην ύπαρξη αναπηρίας) η αλληλοεξαρτώμενη σχέση άτομο – έργο – περιβάλλον οδηγείται σε ανισορροπία με αποτέλεσμα το άτομο να μην μπορεί να εκτελέσει τα έργα τα οποία είναι σημαντικά για το ίδιο. Από τα παραπάνω αναδύεται η βασική συνιστώσα της συλλογιστικής των εργοθεραπευτων/τριών που χρησιμοποιούν την γνώση της αλληλοεξαρτώμενης σχέσης μεταξύ ατόμου, της συμμετοχής σε έργα με νόημα και του περιβάλλοντος για τον σχεδιασμό εργοκεντρικών παρεμβάσεων.
Η Εργοθεραπεία, λοιπόν, είναι μια προσωποκεντρική επιστήμη υγείας και η δημιουργία της βασίστηκε στην γνώση πως μέσω της συμμετοχής σε έργα με νόημα προωθείται η υγεία και ευημερία των ατόμων. Αποτελεί την επιστήμη και την τέχνη που υποστηρίζει την συμμετοχή των ανθρώπων σε καθημερινά έργα. Για την Εργοθεραπεία έργα είναι οτιδήποτε κάνει ένα άτομο στην καθημερινή του ζωή (προσωπική φροντίδα, εργασία/σχολική συμμετοχή, ψυχαγωγία).
Στα πλαίσια ενίσχυσης του ιατροπαιδαγωγικού τμήματος της Κινητής Μονάδας Ψυχικής Υγείας ΒΑ Κυκλάδων της Εταιρείας Περιφερειακής Ανάπτυξης και Ψυχικής Υγείας – ΕΠΑΨΥ, από τον Σεπτέμβριο του 2021, Εργοθεραπευτής έχει ενταχθεί στην διεπιστημονική ομάδα του κλιμακίου παρέχοντας δωρεάν εργοθεραπευτικές υπηρεσίες αποκλειστικά σε παιδιά, εφήβους/ες και τις οικογένειές τους, που διαμένουν στο νησί της Μυκόνου.
Οι εργοθεραπευτικές υπηρεσίες παρέχονται ανά δεκαπενθήμερα σε χώρους που παραχωρούνται από την κοινότητα της Μυκόνου. Η οργάνωση και η δράση της Εργοθεραπείας άπτεται των στόχων της δεκαετούς λειτουργίας των Κινητών Μονάδων της ΕΠΑΨΥ, παρέχοντας υπηρεσίες σε περιοχές με περιορισμένη πρόσβαση σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας.
Από την πρώτη στιγμή της ενσωμάτωσης της Εργοθεραπείας στην Κινητή Μονάδα της ΕΠΑΨΥ έχει πραγματοποιηθεί μια προσπάθεια προσαρμογής στην εργοκεντρική προσέγγιση, η οποία ακολουθείται από τον Εργοθεραπευτή του κλιμακίου.
Η συγκεκριμένη προσαρμογή καταδεικνύει πως η δράση της Εργοθεραπείας κατά του πρώτους τέσσερις μήνες συνοψίζεται στα εξής:
Την άμεση παροχή υπηρεσιών (direct services) μέσω εξατομικευμένων εργοθεραπευτικών αξιολογήσεων και παρεμβάσεων που αφορούν την εκτέλεση συμμετοχής σε έργα αυτοφροντίδας (πχ. ένδυση/απόδυση, σίτιση), παραγωγικότητας (πχ. σχολική συμμετοχή) και ψυχαγωγίας (πχ. παιχνίδι, συμμετοχή σε εξωσχολικές δραστηριότητες). Επιπλέον, στα πλαίσια της άμεσης παροχής υπηρεσιών περιλαμβάνεται η καθοδήγηση ή/και εκπαίδευση των γονέων/φροντιστών με κύριο στόχο την γενίκευση της εκάστοτε στοχοθεσίας στα περιβάλλοντα που το παιδί ή ο/η έφηβος/η συμμετέχει καθημερινά.
Σε παράλληλο άξονα και σύμφωνα με τις αρχές της άσκησης της παιδοψυχιατρικής στην κοινότητα ο Εργοθεραπευτής του κλιμακίου παρέχει έμμεσες υπηρεσίες (indirect services) συμμετέχοντας στην καταγραφή των αναγκών ψυχικής υγείας των παιδιών και εφήβων προς σχεδιασμό και υλοποίηση κοινοτικών δράσεων προσαρμοσμένων στις ιδιαίτερες ανάγκες της κοινότητας. Η συγκεκριμένη καταγραφή πραγματοποιείται μέσω της επικοινωνίας με τοπικούς φορείς, επαγγελματίες και τις οικογένειες των ωφελούμενων. Η Εργοθεραπεία ενισχύει το παραπάνω στόχο μέσω της καταγραφής των αναγκών που άπτονται της ισότιμης συμμετοχής σε έργα με νόημα για τα παιδιά, τους/τις εφήβους/ες και τις οικογένειες τους.
Ύψιστης σημασίας αποτελεί πως τόσο η άμεση όσο και η έμμεση παροχή των εργοθεραπευτικών υπηρεσιών στην Κινητή Μονάδα εφάπτονται των αρχών της Δικαιοσύνης Έργου (Οccupational Justice), δηλαδή το δικαίωμα όλων των ανθρώπων να συμμετέχουν σε έργα ανεξάρτητα από την ηλικία, την ικανότητα, το φύλο, το κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο, την γεωγραφική περιοχή που διαμένουν ή άλλων παραγόντων.
Βιβλιογραφικές Αναφορές
Κανταρτζή, Σ., Σακελλαρίου, Δ. & Molineux, M. (2016). Επιστήμη Έργου και Εργοθεραπεία. Στο Π. Σκαλτσή, Ι. Τσίπρα, Α. Χαριτάκη & Ν. Τσινιά. (Επιμ.), Η Συμβολή της Εργοθεραπείας στην Ψυχιατρική Θεραπευτική (σ. 353 – 359). Αθήνα: Παρισιάνου.
Παντελίδου, Σ., Αντωνοπούλου, Β., Πούλιος, Α., Σουμάκη, Τ. & Στυλιανίδης, Σ. (2014). Παιδοψυχιατρική στην Κοινότητα το παράδειγμα των Κινητών Μονάδων Ψυχικής Υγείας Βορειανατολικών και Δυτικών Κυκλάδων. Στο Σ. Στυλιανίδης και συνεργάτες (Επιμ.), Σύγχρονα Θέματα Κοινωνικής και Κοινοτικής Ψυχιατρικής: Για μια Κριτική Ανθρωποκεντρική Ψυχιατρική. (σ. 303 – 330). Αθήνα: Τόπος.
Rodger, S. and Kennedy-Behr, A. (2017). Becoming an Occupation – centred Practitioner. In S. Rodger and A. Kennedy-Behr (eds.), Occupation centred Practice with Children: A Practical Guide for Occupational Therapists, 2nd ed. (p. 21 – 43). Willey Blackwell.
