Ο ελαιοτουρισμός από την Πελοπόννησο έως τις Κυκλάδες

Πρόσφατη διεθνής έρευνα κατέταξε τη χώρα μας στην κορυφαία τριάδα προορισμών ελαιοτουρισμού με τις περισσότερες θετικές εμπειρίες επισκεπτών.

Ελαιοπαραγωγοί και ειδικοί μιλούν στην «Καθημερινή» γι’ αυτή τη βιώσιμη τουριστική τάση που εξαπλώνεται τα τελευταία χρόνια από την Πελοπόννησο έως τις Κυκλάδες.

Σε μια χώρα όπου τα ελαιόδεντρα καλύπτουν μια έκταση 7,5 εκατ. στρεμμάτων, και η οποία κατέχει την 3η θέση παγκοσμίως σε παραγωγή ελαιόλαδου, η είδηση πως ο ελαιοτουρισμός της θεωρείται ένας από τους καλύτερους διεθνώς δεν ακούγεται και τόσο έκπληξη. Ή μήπως όχι;

Πρόσφατα, ο βρετανικός ιστότοπος ερευνών αγοράς Compare The Market, κατέταξε την Ελλάδα στην τρίτη θέση των hot spots για ελαιοτουρισμό μετά την Ισπανία και την Ιταλία, λαμβάνοντας υπ’ όψιν στοιχεία όπως η παραγωγή ελαιολάδου, ο αριθμός των ελαιώνων ( με τα 132.000.000 ελαιόδεντρα σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ), οι προσφερόμενες υπηρεσίες ελαιοτουρισμού κ.ά.

Την ανακηρύσσει επίσης πρώτη στο συναίσθημα θετικής εμπειρίας που αφήνει αυτό το είδος τουρισμού στους επισκέπτες της και δεύτερη στην παροχή περισσότερων διαθέσιμων επιλογών στη γευσιγνωσία ελαιολάδου.

Οπως αναφέρεται στην έρευνα, οι ελληνικοί ελαιώνες που προσφέρουν περιηγήσεις ελαιοτουρισμού εξαπλώνονται διαρκώς όχι μόνο σε ολόκληρη την ηπειρωτική Ελλάδα αλλά και σε νησιά όπως η Κρήτη, η Κέρκυρα αλλά και η Μύκονος.

Σταδιακή άνοδος επισκεπτών

Επιστρέφοντας στο αρχικό ερώτημα, στο κατά πόσον δηλαδή ο ελαιοτουρισμός είναι δεδομένος σε μια χώρα όπως η Ελλάδα, η Δήμητρα Μαθιοπούλου, γευσιγνώστρια ελαιολάδου, μέλος της ομάδας γευσιγνωσίας του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου και συνιδιοκτήτρια επισκέψιμου ελαιοτριβείου στην Ανδρούσα Μεσσηνίας, σημειώνει πως αυτό το είδος τουρισμού δεν είναι ιδιαίτερα γνωστό σε μια χώρα που μέχρι τώρα κατά βάση τα πήγαινε καλά στον μαζικό τουρισμό.

«Η αγάπη μας για το εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο είναι αυτό που μας έκανε να εισέλθουμε στον χώρο του ελαιοτουρισμού το 2018 κάνοντας επισκέψιμο το ελαιοτριβείο μας» περιγράφει η ίδια. «Σήμερα έχουμε φτάσει να έχουμε επισκέπτες από όλον τον κόσμο, τους οποίους ξεναγούμε σε μικρά γκρουπάκια. Η περιήγηση περιλαμβάνει ξενάγηση στο αναπαλαιωμένο παραδοσιακό ελαιοτριβείο μας –το οποίο μετρά 120 έτη ζωής–, μαθήματα μαγειρικής και πικ νικ μέσα στον ελαιώνα, σύνδεση του ελαιολάδου με την ελληνική παράδοση και ιστορία, την ομορφιά, την ιατρική, και φυσικά τη γευσιγνωσία. Περιλαμβάνει επίσης ξεναγήσεις στο χωριό μας όπου υπάρχουν πολλά υπεραιωνόβια δέντρα. Τους φθινοπωρινούς μήνες συμμετέχουν μαζί μας στη συλλογή του καρπού. Προσπαθούμε εν ολίγοις, να προσφέρουμε μια συνολική εμπειρία στους επισκέπτες μας».

Οπως σημειώνει η κ. Μαθιοπούλου, όταν το 2018 ξεκίνησαν τα πρώτα πολύ δειλά βήματα στον ελαιοτουρισμό, δέχθηκαν από τον Αύγουστο μέχρι τον Δεκέμβριο 200 επισκέπτες στους χώρους της επιχείρησης. Το 2019 ανέβηκαν στους 1.000. Επί πανδημίας, το νούμερο έπεσε στους 500 με 600 επισκέπτες ετησίως. Πέρυσι όμως, σκαρφάλωσε στους 1.500 και φέτος αναμένεται να ξεπεράσει τους 2.000.

«Οι επισκέπτες μας οι οποίοι είναι κατά βάση foodies, προέρχονται από Αμερική, Αυστραλία, Καναδά, Βόρεια Ευρώπη και λιγότερο από τη Μεσόγειο αφού εκεί μπορούν να ζήσουν παρόμοιες εμπειρίες» εξηγεί η κ. Μαθιοπούλου σημειώνοντας πως πρόκειται για μια καλή επιλογή τουριστικής ανάπτυξης, καθώς η σεζόν ξεκινά τον Απρίλιο και τελειώνει τον Δεκέμβριο.

Η ίδια τονίζει πάντως, πως εν μέσω μιας εξαιρετικά δύσκολης χρονικής περιόδου για τους ελαιοπαραγωγούς, μέσα σε ένα ξηρό και άνυδρο καλοκαίρι, ο ελαιοτουρισμός μπορεί να αποτελέσει μια (συμπληρωματική) σανίδα σωτήριας για τους αγρότες.

Η κ. Μαθιοπούλου τονίζει πάντως πως ο ελαιοτουρισμός δεν είναι μια εύκολη λύση. «Απαιτεί επαγγελματισμό και συνέπεια. Ο ξένος επισκέπτης είναι απαιτητικός».

Ελαιόλαδο με κίτρο σε επισκέψιμες πεζούλες στη Νάξο

Ο Κωνσταντίνος Καραβίας κάνει μια αντίστοιχη προσπάθεια στη Νάξο. Στα 30 του χρόνια είναι ελαιοπαραγωγός τρίτης γενιάς, στο ημιορεινό χωριό Μύλοι στο κέντρο του νησιού. Ο ελαιώνας απλώνεται σε αναβαθμίδες (πεζούλες) σε έκταση 14 στρεμμάτων.

Με τις ξεναγήσεις και τη γευσιγνωσία ελαιολάδου η οικογένεια άρχισε να ασχολείται, με πρωτοβουλία του Κωνσταντίνου, πριν από έξι χρόνια, όταν πολλοί φίλοι και συγγενείς από το εξωτερικό θεώρησαν πως είναι μια πολύ καλή ιδέα που αξίζει να υλοποιηθεί.

«Ξεκινάμε με επίσκεψη στις πεζούλες» περιγράφει ο ίδιος στην «Κ». «Η παρουσίαση στους επισκέπτες περιλαμβάνει πολλά θέματα, από την παραγωγή ελαιολάδου στον τόπο μας, το ανάγλυφο στις πεζούλες και τις ξερολιθιές, μέχρι τα προβλήματα που δημιουργούν στην παράγωγη οι αέρηδες στα κυκλαδονήσια. Στη συνέχεια, πραγματοποιούμε μια ξενάγηση στο χωριό και ακολουθεί η γευσιγνωσία όχι μόνο των δικών μας προϊόντων, μεταξύ των οποίων ελαιόλαδο αρωματισμένο με κίτρο, με παράλληλη μάλαξη του φρούτου στο ελαιουργείο μας, αλλά και επιλεγμένων ποικιλιών που παράγουν συνάδελφοι από Καλαμάτα και Αλεξανδρούπολη».

Τα γκρουπ των επισκεπτών, οι οποίοι στη συντριπτική τους πλειονότητα είναι Αμερικανοί, δεν ξεπερνούν τα 10 άτομα. Η διάρκεια της ξενάγησης είναι δυόμισι ώρες, με τους επισκέπτες να φτάνουν τους 500 περίπου τον χρόνο.

Ο Κωνσταντίνος Καραβίας σημειώνει με τη σειρά του πως ο ελαιοτουρισμός εκτός από το ότι δίνει μια οικονομική ανάσα στους ελαιοπαραγωγούς, αποτελεί και μια υγιή μορφή τουρισμού, ειδικά σε μέρη όπως οι επιβαρυμένες από τον μαζικό τουρισμό Κυκλάδες.

«Είναι επίσης μια πολύ ευχάριστη εργασία» μας λέει. «Ενημερώνεις κόσμο για τα όμορφα του τόπου σου. Και αφού το καλοκαίρι δεν έχουμε τη συγκομιδή της ελιάς γιατί να μην ασχολούμαστε με αυτό;»

Η Δήμητρα Μαθιοπούλου, μέλος οικογένειας που ασχολείται πάνω από έναν αιώνα με την ελαιοπαραγωγή, οδήγησε την οικογενειακή επιχείρηση στο γόνιμο μονοπάτι του ελαιοτουρισμού.

Ανάγκη για σχέδιο και πολιτικές

Ο Κωνσταντίνος Μαρινάκος, επίκουρος καθηγητής στο Τμήμα Τουρισμού της Σχολής Διοικητικών, Οικονομικών και Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής και πρόεδρος του Τουριστικού Οργανισμού Πελοποννήσου, κάνει με τη σειρά του λόγο για μια πολλά υποσχόμενη ειδική μορφή τουρισμού, η οποία στη χώρα μας έχει σημαντικό περιθώριο ανάπτυξης.

Σύμφωνα με τον ίδιο, στην παρούσα φάση υπάρχει ένας συνδυασμός παραγόντων που ευνοούν την ανάπτυξη του ελαιοτουρισμού. «Την τελευταία τετραετία και ειδικά μετά την πανδημία αυτό που βλέπουμε είναι ένα σταδιακό πλήγμα στον μαζικό τουρισμό προς όφελος των βιωματικών, γνήσιων εμπειριών. Υπάρχει την ίδια στιγμή μια σαφής τάση για διακοπές φιλικές προς το περιβάλλον, για δραστηριότητες στη φύση –πεζοπορία, αναρρίχηση–, δραστηριότητες συνυφασμένες με τον πολιτισμό, οινογαστρονομία, συμμετοχή σε τοπικές αγροτικές ασχολίες κ.λπ. Από αυτήν την άποψη, η ελιά μπορεί να βοηθήσει στην ανάπτυξη πολλών τουριστικών περιοχών της χώρας οι οποίες το χρειάζονται, με τρόπο βιώσιμο. Αυτή τη στιγμή υπάρχει ραγδαία ζήτηση για αυτή την τουριστική αγορά, η οποία όμως απαιτεί γρήγορα αντανακλαστικά».

Ο ελαιώνας σε πεζούλες της οικογένειας Καραβία στο ημιορεινό χωριό Μύλοι στη Νάξο.

Το ενδιαφέρον μάλιστα είναι πως η συγκεκριμένη μορφή τουρισμού έχει εξαπλωθεί σε όλη την Ελλάδα, πολύ πιο μακριά από τα προφανή και αναμενόμενα σημεία όπως η Καλαμάτα και η Σπάρτη. Σήμερα, προγράμματα ελαιοτουρισμού μπορεί να βρει κανείς από την Κόρινθο έως την Αντίπαρο.

«Υπάρχουν όμως προϋποθέσεις για να έρθει αυτή η ανάπτυξη. Χρειάζονται επενδύσεις στις υποδομές και κυρίως δημιουργία τοπικών clusters, συνεργατικών δηλαδή σχημάτων, στα οποία θα συμπράττουν οι κρατικοί φορείς με τους ελαιοκαλλιεργητές, τις εμπορικές ενώσεις, τα τυποποιητήρια, τα ερευνητικά ιδρύματα που βοηθούν στο μελετητικό έργο, ΜΚΟ όπως οι “Δρόμοι της ελιάς” και φυσικά και οι tour operators».

Ο ίδιος αναφέρει ακόμα πως ο νόμος 4512 του 2018 καθόρισε το πλαίσιο για τις ειδικές και θεματικές μορφές τουρισμού, με τον ελαιοτουρισμό να αποτελεί μέρος του τουρισμού υπαίθρου. «Απαιτείται όμως περισσότερη εξειδίκευση, αλλά και οι πολιτικές αυτές οι οποίες θα δημιουργήσουν ευνοϊκό χώρο για να αναπτυχθεί στοχευμένα ο ελαιοτουρισμός» καταλήγει ο κ. Μαρινάκος.