Η ΚΑΤΟΧΙΚΗ ΑΝΤΙ-ΣΤΑΣΗ ΚΑΙ Η ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΣΤΑΣΗ
(ή πώς η Ιστορία προσαρμόζεται στην κλίνη του Προκρούστη)
Ο Δήμος Νάξου (και Μικρών Κυκλάδων, που τις ξέχασε ο κυλιόμενος υπότιτλος στην οθόνη μετάδοσης στο διαδίκτυο) διοργάνωσε εκδήλωση για την απελευθέρωση της Νάξου, κυρίως, από τους Ιταλούς και Γερμανούς κατακτητές, στις 15 Οκτωβρίου 1944. Με προσκεκλημένη ομιλήτρια στο δημοτικό θέατρο «Ιάκωβος Καμπανέλλης» την ερευνήτρια του Κέντρου Ερεύνης της Ιστορίας του Νεώτερου Ελληνισμού της Ακαδημίας Αθηνών Μαρία Σπηλιωτοπούλου (την ερίτιμο, κατά τη λόγια λέξη της έξωμης παρουσιάστριας). Πώς σας φάνηκε εκείνο «της Δρ;» στην πρόσκληση και στην εικόνα; Χάρμα, ε;
Κρίμα που το ακροατήριο κάλυπτε ελάχιστες θέσεις του παγερού δημοτικού θεάτρου, ανεξάρτητα από το περιεχόμενο μιας ομιλίας. Αυτό θα προβλημάτιζε μια σκεπτόμενη δημοτική Αρχή, που δεν θα κατέφευγε στην πανδημία για να κρύψει την πολιτιστική γύμνια της. Η ναξιακή κοινωνία (και με δικές της ευθύνες) προ πολλού απέχει από συλλογικές πολιτιστικές και πνευματικές εκδηλώσεις και δεν υπάρχει το υποκείμενο εκείνο που θα αναζωπυρώσει τη φλόγα της δημιουργίας και της μέθεξης. Φυσικά στο τέλος δεν υπήρχε ούτε μία ερώτηση ή τοποθέτηση. Η εισήγηση δεν γέννησε απορίες ή προβληματισμούς. Έλυσε όλα τα ιστορικά και ιστοριογραφικά ζητήματα.
Η Σπηλιωτοπούλου δεν αναφέρθηκε παρά επιδερμικά στη Μάχη για την Απελευθέρωση της Νάξου, που διεξήχθη 77 χρόνια πριν. Το θέμα της ήταν «Η Νάξος και οι Μικρές Κυκλάδες στην Αντίσταση» (ποια Αντίσταση, άραγε;). Θα περίμενε κανείς να αναφερθεί στην ποικιλότροπη αντίσταση του ναξιακού λαού την Κατοχή και να αξιοποιήσει όλο το γνωστό υλικό, προσεγγίζοντας επιγραμματικά, λόγω του περιορισμένου χρόνου, τις υπάρχουσες πηγές και αναγνώσεις αυτής της περιόδου και όχι να αναμηρυκάσει μια δημοσιευμένη μελέτη της το 2016 στα «Νεοελληνικά Ιστορικά», περιοδικό της Ακαδημίας Αθηνών.
Επικέντρωσε την ομιλία της στη βρετανική Υπηρεσία S.O.E. (Special Operations Executive), δηλαδή την Υπηρεσία, που με βάση το Κάιρο, όπου ήταν το Αρχηγείο της, εκτελούσε επιχειρήσεις ανορθόδοξου πολέμου και αντιστασιακές ενέργειες στην Ελλάδα. Στη Νάξο απεστάλησαν πράκτορες που με την κωδική ονομασία Grotesque (=τερατώδης, τερατόμορφος, στα αγγλικά. Ενδιαφέρον το σημαινόμενο) έδρασαν από τον Νοέμβριο του 1943 έως τον Δεκέμβριο του 1944. Η ομιλήτρια εξαντλήθηκε στη βρετανική δράση και στην έκθεση του Μιχαήλ Καΐρη, έφεδρου υπολοχαγού Ιππικού και αρχηγού της Αποστολής, χωρίς να μπει στην επίπονη διαδικασία διασταύρωσης των στοιχείων της Έκθεσης και της S.O.E. με τα στοιχεία άλλων πηγών, πρωτογενών και βιβλιογραφικών, δημοσιευμένων και αδημοσίευτων.
Τα πραγματολογικά στοιχεία της Έκθεσης (πχ ως προς τον αριθμό των Γερμανών στο νησί, τους θανόντες την Κατοχή, κυρίως από λιμό και υποσιτισμό, τη μάχη απελευθέρωσης που δεν δόθηκε μόνο στη Νάξο, αλλά και στη Μήλο, τη Μύκονο κλπ) είναι λανθασμένα, αν κοιτάξει κανείς τα αντίστοιχα που προκύπτουν από την επιτόπια έρευνα των πηγών. Αν αρκείται, όμως, στα στοιχεία του υπουργείου Πολέμου της Αγγλίας, είναι φυσικό να δείχνει τη μια πλευρά και να οδηγεί την ιστορία στον κράβατον του Προκρούστη. Και δεν έχουμε έναν Θησέα-μας εγκατέλειψε, δυστυχώς-, για να ισιώσει τα πράγματα. Η ομιλήτρια πρόβαλε φωτογραφίες από επιχειρήσεις των Γερμανών σε άλλα μέρη της Ελλάδας και δεν εντόπισε, όπως είπε, φωτογραφίες επιχειρήσεων στη Νάξο! Προφανώς, η έρευνά της ήταν πρόχειρη και απορώ, γιατί φαίνεται ότι ασχολείται ιστοριογραφικά με την εποχή και την περιοχή.
Έτσι, μάθαμε ή ξανακούσαμε για ένα κομμάτι της μεγάλης εικόνας της Αντίστασης στους κατακτητές στη Νάξο και χάσαμε την ουσία της συνολικής προσφοράς του ναξιακού λαού και των δεινών που υπέστη, ειδικά από την πείνα, αυτήν την περίοδο. Όπως και για τις γκρίζες ζώνες και περιοχές της Κατοχής, που πρέπει για λόγους γνώσης και φρονηματισμού να μην αποσιωπώνται.
Ζων από εκείνη την Αποστολή είναι και ο Κ. Κόρκας, εξ αγχιστείας Ναξιώτης, 100 ετών σήμερα, θαλερός ακόμη, που μπορούσε, με μέριμνα του Δήμου και για τον εμπλουτισμό της εκδήλωσης, να έχει μια ολιγόλεπτη μαγνητοσκοπημένη παρουσίαση, που θα είχε έντονο βιωματικό άρωμα και χρώμα. Πότε θα τον ξαναβρούμε; Όπως υπάρχουν και μαρτυρίες καταγεγραμμένες από μη ζώντες ήδη, και καταχωρισμένες στην τοπική ιστορία. Αλλά ποιος να σκεφθεί κάτι παραπάνω από ένα τηλεφώνημα σε μια ομιλήτρια, που ενδιαφέρον θα έχει να μάθουμε πώς ανακαλύφθηκε.
Επίσης, το Ιστορικό Αρχείο Νάξου και δη το Αρχείο της Κοινότητας Νάξου έχει αποθησαυρίσει, χάρις στον αείμνηστο Ιω. Δελλαρόκα, πλούσιο υλικό της εποχής που μέρος του θα μπορούσε να εκτεθεί σε πανομοιότυπα, όπως και υλικά αντικείμενα ιδιωτικών συλλογών, εκτός από το περιφερόμενο ποδήλατο του αείμνηστου Γ. Βαλληνδρά.
Η διάλεξη της Σπηλιωτοπούλου μπορεί να ήταν καλή για εξειδικευμένο κοινό ή σαν πρωτότυπη ανακοίνωση σε ένα συνέδριο ή φροντιστήριο, αλλά δεν ήταν χρήσιμη για το χώρο, το κοινό και τον στόχο που επιδίωκαν ή έπρεπε να επιδιώκουν οι διοργανωτές. Γι’ αυτό ξανατονίζουμε ότι η σοβαρή και προγραμματισμένη πολιτιστική πολιτική του Δήμου είναι αμελητέα έως ανύπαρκτη, σπάνια όσο και το First Folio του Σαίξπηρ.
Υπάρχει και άλλη διάσταση. Νάξιοι επιστήμονες έχουν ασχοληθεί με την περίοδο, υπάρχει τοπική βιβλιογραφία, ζωντανοί μάρτυρες, τοπικά Αρχεία, δημόσια και ιδιωτικά. Δεν είμαι κατά της μετάκλησης επιστημόνων «εξωτερικού», αλλά ο σκοπός που επιδιώκουμε επιτυγχάνεται καλύτερα με αυτόν τον τρόπο και το κόστος είναι μικρότερο. Η παχυλή άγνοια και αμάθεια των τοπικών Αρχών, ο μικρομεγαλισμός, η μεγαλομανία, η αλαζονεία, τα συμπλέγματα, τα προσωπικά και δημοτικοπολιτικά πάθη δεν είναι οι καλύτεροι σύμβουλοι.
Οι μελετητές της Ακαδημίας, τέλος, διαπράττουν το ίδιο βασικό λάθος κατ’ εξακολούθησιν: να μην συμβουλεύονται τοπικούς επιστήμονες και λογίους για τα τοπωνύμια και ανθρωπωνύμια. Έτσι, ακούσαμε εμβρόντητοι για…τον Κόρωνα και τον Σιδέρη. Εκτός αν αποφάσισε η γηραιά κυρία της οδού Πανεπιστημίου να μας αλλάξει ονόματα, μαζί με τον…αδόξαστο!
Επιχώριος
Υστερόγραφο: Ο Γιάννης Βρούτσης-που τυχαίως βρέθηκε στο νησί!- πρέπει να μάθει ότι η μάχη για την Απελευθέρωση της Νάξου έγινε στις 15 και όχι στις 16 Οκτωβρίου 1944. Και ότι έγκριτοι τοπικοί ιστοριογράφοι της εποχής, εκτός από αυτούς που συμβουλεύεται προνομιακά, ανήκουν και σε άλλους πολιτικούς χώρους, μια και μίλησε για εθνική ενότητα. Στοιχειώδες, κύριε Γουότσον.
2 Comments